کشف «کارگاهِ مومیایی‌سازی»؛ کاهنان مصر باستان چگونه از «مرگ» پول درمی‌آوردند؟
در جامعه مصر باستان، طبقه‌ای از کاهنان وجود داشت که مسئول مراقبت از ارواح مردگان بودند. وظایف آن‌ها از زمان مومیایی کردن مردگان آغاز می‌شد اما با تدفین آن‌ها به پایان نمی‌رسید. شغل این کاهنان شامل نگهداری از مقبره‌ها و دعا کردن برای صاحبان فوت‌شدۀ آن‌ها نیز بود. برخی از این کاهنان درست مانند مشاوران املاک، ده‌ها مقبره را در اختیار داشتند و صدها مومیایی را در هر یک جای داده بودند.
فرادید| در ژوئیه سال ۲۰۱۸، باستان‌شناسان موفق به کشفی شگفت‌انگیز در منطقه سقاره مصر شدند. این گورستان باستانی که با نام «شهر مردگان» شناخته می‌شود، در ۲۰ مایلی جنوب قاهره و نزدیک به رود نیل قرار دارد.
به گزارش فرادید؛ آن‌ها در عمق شن‌های بیابان، به کارگاهی برخوردند که برای مومیایی‌سازی و ارائه «خدمات تدفین» استفاده می‌شده است. این کشف نه‌تنها اطلاعاتی ارزشمند درباره روند مومیایی‌سازی در مصر باستان ارائه داد، بلکه جزئیات بیشتری از «صنعت مرگ» در آن دوران را آشکار کرد.
باستان‌شناسان در حال ورود به کارگاه زیرزمینی مومیایی‌سازی
رمضان حسین، مصرشناس دانشگاه توبینگن آلمان، توضیح می‌دهد که این یافته‌ها به کشف شبکه‌ای گسترده از خدمات مرتبط با تدفین منجر شده است.
صنعتی پیچیده و منظم
کارگاه مومیایی‌سازی سقاره نشانه‌هایی از یک سیستم تجاری پیشرفته را نشان می‌دهد. در این مکان، مومیایی‌کنندگان خدمات متنوعی را متناسب با بودجه مشتریان ارائه می‌دادند. حسین می‌گوید: «مومیایی‌کنندگان در ارائه خدمات گزینه‌های مختلفی داشتند و برای هر بودجه‌ای یک پیشنهاد مناسب روی میز می‌گذاشتند. مثلاً اگر کسی توانایی خرید ماسک طلایی نداشت، می‌توانست ماسکی ارزان‌تر با گچ سفید و ورق طلایی سفارش دهد».
زنی مومیایی با تابوت گچی رنگ شده؛ این تابوت در نسبت با تابوت‌هایی از جنس طلا مسلما بسیار ارزان به حساب می‌آمد
همچنین برای نگهداری اعضای داخلی بدن، ظروف سفالی نقاشی‌شده جایگزین ارزان‌تری نسبت به ظروف سنگ مرمر گران‌قیمت بودند. این نشان می‌دهد که مومیایی‌کنندگان نه‌تنها هنرمندانی ماهر بودند، بلکه درک عمیقی از اقتصاد و تجارت داشتند.
ویژگی‌های خاص کارگاه
کارگاه مومیایی‌سازی سقاره شامل یک اتاق بزرگ با سقفی بلند، سکویی شبیه میز برای انجام عملیات مومیایی‌سازی و کانال‌هایی برای تخلیه مایعات بدن بود. همچنین در یکی از گوشه‌های این اتاق، کاسه بزرگی پر از زغال، خاکستر و شن تیره پیدا شد که احتمالاً برای بخورسازی و انجام مراحل خاصی از مومیایی‌سازی استفاده می‌شده است. یک تونل قدیمی نیز جریان هوای خنکی را به داخل این اتاق هدایت می‌کرد و به کاهش بو و دور نگه داشتن حشرات کمک می‌کرد.
حسین توضیح می‌دهد که این سیستم تهویه طبیعی برای چنین فضایی بسیار ضروری بوده است، زیرا مراحل اولیه مومیایی‌سازی شامل تخلیه اندام‌های داخلی و استفاده از مواد شیمیایی بود که بوی شدیدی تولید می‌کرد.
مومیایی‌سازی در مصر باستان ترکیبی از یک آیین مقدس و روش‌های عملی پزشکی بود. این فرآیند حدود ۷۰ روز به طول می‌انجامید و شامل چندین مرحله بود.
تصویرسازی دیجیتالی از شکل کارگاه مومیایی‌سازی
در کنار بقایای مومیایی‌ها، صدها ظرف و کوزه کوچک نیز در این کارگاه کشف شد. کارشناسان با بازسازی این ظروف، دریافتند که هر کدام دارای برچسبی بودند که محتویات درون آن و مراحل خاصی از فرآیند مومیایی‌سازی را مشخص می‌کرد. برای مثال، برچسب‌ها نشان می‌دادند که از مواد موجود در ظروف در کدام روز از مراحل مومیایی‌سازی استفاده می‌شده است.
تنوع در دفن‌ها
یکی از ویژگی‌های بارز این منطقه، تنوع در روش‌های تدفین بود. دفن‌های لوکس شامل تابوت‌های سنگی سنگین و ماسک‌های طلایی و نقره‌ای بودند. به‌عنوان مثال، زنی در یک تابوت سنگ آهکی ۷.۵ تنی دفن شده بود و در نزدیکی او، زنی با ماسکی از طلا و نقره یافت شد؛ کشفی که در حدود نیم قرن گذشته بی‌سابقه بود.
در مقابل، دفن‌های ساده‌تر شامل اجسادی بودند که در پارچه‌ای پیچیده و مستقیماً در چاله‌های شنی قرار داده شده بودند. این تفاوت‌ها نشان‌دهنده ساختار طبقاتی در جامعه مصر باستان است.
نقش کاهنان در مراقبت از مردگان
اما با دفن مردگان کار کاهنان به پایان نمی‌رسید. آن‌ها مسئول نگهداری از مقبره‌ها و دعا برای مردگان نیز بودند. این خدمات معنوی بخشی از قراردادهایی بود که میان خانواده‌ها و کاهنان بسته می‌شد. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد برخی کاهنان ده‌ها مقبره و صدها مومیایی را مدیریت می‌کردند و در ازای این خدمات، هزینه یا زمین دریافت می‌کردند. در واقع آن‌ها مانند مشاوران املاکی بودند که مقبره‌ها را به مردگان واگذار می‌کردند و این برای آن‌ها به یک منبع درآمد دائمی تبدیل می‌شد.
کاهنی به نام آیپوت در یک تابوت سنگی دفن شده؛ تابوتی که به شکل بدن انسان تراشیده شده است. پارچه‌های مومیایی این کاهن با قیر یا صمغ پوشیده شده بودند که به آن رنگی تیره داده است.
تغییری در درک مصر باستان
این کشف دیدگاه جدیدی را درباره مصرشناسی به‌وجود آورده است. به‌جای تمرکز صرف بر مقبره‌های سلطنتی و اشیای مجلل، پژوهشگران اکنون به دنبال درک جنبه‌های زندگی روزمره و فعالیت‌های اقتصادی مردم عادی هستند. دیترش راو، مدیر موزه مصرشناسی دانشگاه لایپزیگ، می‌گوید: «برای اولین بار، ما می‌توانیم فعالیت باستانی مومیایی‌سازی را به معنای واقعی مطالعه کنیم».
کشف سقاره نشان می‌دهد که مصریان باستان چگونه از طریق ترکیب باورهای مذهبی و مهارت‌های عملی، نه‌تنها زندگی پس از مرگ را تضمین می‌کردند، بلکه اقتصادی پویای مرتبط با مرگ و تدفین ایجاد کرده بودند. این کشفیات، درهای جدیدی به سوی درک تمدن‌های گذشته باز کرده و نشان داده است که حتی در مرگ نیز، زندگی اقتصادی جریان داشته است.
