گنجی که 60 سال قبل در اسپانیا کشف شد از «فلز فضایی» ساخته شده است
میان انبوهی از گنجینه‌های درخشان زرین متعلق به عصر برنز که در اسپانیا یافت شده‌اند، دو شیء زنگ‌زده ممکن است از همه ارزشمندتر باشند.
فرادید| بررسی‌ها نشان داده‌اند که یک دستبند مات و یک نیم‌کره توخالی زنگ‌زده که با طلا تزئین شده‌اند، نه از فلزات زمینی بلکه از آهن شهاب‌سنگ‌هایی ساخته شده‌اند که از آسمان به زمین افتاده‌اند.
به گزارش فرادید، این کشف که توسط سالوادور راویرا-لورِنس، سرپرست پیشین بخش حفاظت موزه ملی باستان‌شناسی اسپانیا انجام شده، در مقاله‌ای که سال گذشته منتشر شد فاش شد و نشان داد فناوری و تکنیک‌های فلزکاری در شبه‌جزیره ایبری بیش از سه هزار سال پیش بسیار پیشرفته‌تر از آن چیزی بوده که تاکنون تصور می‌شد.
گنجینه ویلینا شامل ۶۶ شیء که بیشترشان طلا هستند، سال ۱۹۶۳ در منطقه‌ای در استان آلیکانته امروزی در اسپانیا کشف شد و از آن زمان تاکنون به عنوان یکی از مهم‌ترین نمونه‌های زرگری عصر برنز در شبه‌جزیره ایبری و حتی کل اروپا شناخته می‌شود.
نیم‌کره‌ای از آهن و طلا که قطر آن حداکثر ۴.۵ سانتی‌متر است
اما روشن کردن قدمت این مجموعه همیشه با مشکل مواجه بوده، آن هم به‌خاطر دو شیء خاص: یکی نیم‌کره‌ای توخالی که گمان می‌رود بخشی از عصا یا قبضه شمشیر باشد و دیگری یک دستبند تک شبیه حلقه گردن. هر دو شیء جنسی آهنی با پوشش طلایی دارند.
در حالی که در شبه‌جزیره ایبری، عصر آهن (یعنی زمانی که آهن زمینی جایگزین برنز شد) حدود ۸۵۰ پیش از میلاد آغاز شد، اشیای طلایی این گنجینه بین ۱۵۰۰ تا ۱۲۰۰ پیش از میلاد قدمت‌گذاری شده‌اند. بنابراین جایگاه اشیای آهنی در این مجموعه باستانی، معمایی پیچیده بوده است.
موقعیت گنجینه ویلینا در شبه‌جزیره ایبری
اما آهن موجود در پوسته زمین تنها منبع آهن نرم نیست. آثار آهنی گوناگونی از دوران پیش از عصر آهن در سراسر جهان یافت شده‌اند که از آهن شهاب‌سنگی ساخته شده‌اند. مشهورترینِ آن‌ها خنجر شهاب‌سنگی فرعون توتانخامون است. در عصر برنز، چنین سلاح‌هایی بسیار ارزشمند و گران‌بها بودند.
یک راه مشخص برای تشخیص آهن شهاب‌سنگی از آهن زمینی وجود دارد: آهن شهاب‌سنگی دارای میزان نیکل بسیار بالاتری است. بنابراین پژوهشگران با کسب اجازه از موزه باستان‌شناسی شهرداری ویلینا که مجموعه را در اختیار دارد، آزمایش‌هایی دقیق برای تعیین میزان نیکل این دو شیء انجام دادند.
دستبند آهنی که قطر آن آن ۸.۵ سانتی‌متر است
آن‌ها با دقت از هر دو شیء نمونه‌برداری کردند و ماده به‌دست‌آمده را تحت آزمایش طیف‌سنجی جرمی قرار دادند تا ترکیب آن‌ها را روشن کنند. با وجود خوردگی شدید که ترکیب شیمیایی را تغییر می‌دهد، نتایج با اطمینان نشان داد هر دو شیء از آهن شهاب‌سنگی ساخته شده‌اند.
این یافته، معمای تطبیق این دو شیء با سایر اجزای گنجینه را به‌سادگی حل می‌کند: آن‌ها نیز در همان بازه زمانی، یعنی حدود ۱۴۰۰ تا ۱۲۰۰ پیش از میلاد ساخته شده‌اند.
پژوهشگران در مقاله خود نوشته‌اند:
«داده‌های موجود حاکی از آن هستند که کلاهک و دستبند موجود در گنجینه ویلینا، نخستین اشیایی هستند که تاکنون در شبه‌جزیره ایبری به آهن شهاب‌سنگی نسبت داده شده‌اند و این یافته با یک دوره زمانی در اواخر عصر برنز (پیش از آغاز تولید گسترده آهن زمینی) سازگار است.»
البته از آن‌جا که اشیاء برشمرده به‌شدت دچار خوردگی شده‌اند، نتایج به‌دست‌آمده هنوز قطعی نیست. اما تیم پژوهشی پیشنهاد داده که می‌توان از روش‌های جدیدتر و غیرمخرب برای به‌دست‌آوردن داده‌های دقیق‌تر استفاده کرد تا این نتایج علمی تثبیت شوند.
مترجم: زهرا ذوالقدر
