مشهورترین هواپیماهای جنگندۀ تاریخ

فرادید| در دیدگاه مدرن، جنگ‌ها در سه جبهه‌ی زمینی، دریایی و هوایی صورت می‌گیرند. تانک‌ها و نیروهای پیاده‌نظام پیشروی روی زمین را رهبری می‌کنند، کشتی‌ها تجهیزات را از دریا منتقل می‌کنند و پایگاهی شناور برای جنگنده‌ها هستند، در حالی که جنگنده‌ها آسمان را در اختیار گرفته و با بمباران و انهدام موشک‌ها دشمن را ضعیف می‌کنند. البته این تنها خلاصه‌ای از دانش پیچیده‌ی جنگ‌افزارهاست، اما نقطه‌ی آغاز خوبی محسوب می‌شود. 

در این مقاله، مروری داریم بر ۱۰ هواپیمای جنگی مشهور در تاریخ؛ از هواپیماهای اولیه جنگ جهانی اول مانند Fokker Dr.I متعلق به بارون سرخ تا پیشرفته‌ترین جنگنده‌های مدرن مانند F-35 Lightning II، هر هواپیما بر اساس نقش تاریخی، ویژگی‌های فنی، عملکرد در نبرد و تأثیری که بر روند جنگ‌ها گذاشته، بررسی شده است. هواپیماهایی همچون P-51 Mustang، AC-130, B-52, و F-14 Tomcat نه‌تنها به دلیل توانمندی نظامی، بلکه به‌خاطر حضور در فیلم‌ها، افسانه‌ها، و رویدادهای تاریخی مهم شناخته شده‌اند. این مقاله نمایی کلی از پیشرفت تکنولوژی هوایی در جنگ‌ها و نقش تعیین‌کننده آن‌ها در پیروزی‌ها و تحولات نظامی قرن بیستم و بیست‌و‌یکم ارائه می‌دهد.

هواپیمای جهشی هری‌یِر (Harrier Jump Jet) 

این جنگنده‌ی بریتانیایی بیش از یک دهه در مرحله‌ی تحقیق و توسعه بود تا در نهایت در سال ۱۹۶۶ پرواز رسمی خود را انجام داد. با این حال، نخستین حضور عملیاتی آن در جنگ فالکلند در سال ۱۹۸۲ بود. ویژگی منحصربه‌فرد هری‌یِر توانایی بلند شدن عمودی از زمین است، مشابه یک هلیکوپتر که نیازی به باند بلند برای بلند شدن ندارد. این هواپیما می‌توانست برای مدت کوتاهی هم در هوا شناور بماند. با این حال، در نبردهای واقعی به ندرت از این توانایی استفاده شد و حتی گاهی به عنوان یک ترفند تبلیغاتی یا قابلیت اضافه بی‌استفاده شناخته می‌شد. 

در فاصله‌ی ۱۹۶۹ تا ۲۰۰۳ بیش از ۸۰۰ فروند از این جنگنده تولید و در کشورهای مختلفی مانند ایتالیا، اسپانیا و آمریکا استفاده شد. امروزه تنها کشوری که هنوز از هری‌یِر استفاده می‌کند اسپانیا است که برای صرفه‌جویی در هزینه‌ها از ارتقاء به جت‌های گران‌قیمت‌تر مانند F-35 صرف‌نظر کرده است. 

موستانگ P-51

در طول جنگ جهانی دوم، نبردهای هوایی به‌شدت پیشرفت کرد. هواپیمای P-51 یکی از نمادهای نیروی هوایی متفقین بود که در مقابل ژاپن، آلمان نازی و ایتالیا در بیشتر جبهه‌ها به کار گرفته شد. نسخه‌های مختلفی از آن تولید شد؛ نسخه‌ی P-51D که سال ۱۹۴۴ معرفی شد، مجهز به شش تیربار کالیبر ۵۰ و کابینی با دید بهتر برای خلبان بود. 

این هواپیما با گروه معروف خلبانان سیاه‌پوست «هوانوردان توسکگی» گره خورده است. آن‌ها دم هواپیماهای خود را قرمز می‌کردند و به «دم‌قرمزها» مشهور شدند. این خلبانان قهرمان، نه‌تنها با نازی‌ها جنگیدند بلکه با نژادپرستی نهادینه‌شده در کشور خود نیز مقابله کردند. 

هواپیمای AC-130

هواپیمای C-130 Hercules در دهه‌ی ۱۹۵۰ برای انتقال نیرو طراحی شد، اما شرکت لاکهید تصمیم گرفت آن را مسلح کند و به یک غول جنگی هوایی بدل کند. AC-اولین بار سال ۱۹۶۸ در جریان جنگ ویتنام وارد میدان شد. این هواپیما با قدرت آتش سنگین و حضور ترسناک خود از ارتفاع بالا به دشمن حمله می‌کرد. 

در دنیای بازی‌های ویدیویی نیز AC-130 شهرت دارد، به‌ویژه در مرحله‌ی جنجالی «مرگ از آسمان» در بازی Call of Duty ۴: Modern Warfare. 

هواپیمای جاسوسی U-2 

وقتی صحبت از U-2 می‌شود، ممکن است ابتدا به گروه موسیقی مشهوری به همین نام فکر کنید، اما این هواپیمای جاسوسی معروف توسط سیا و نیروی هوایی آمریکا برای رصد شوروی در دهه‌ی ۵۰ طراحی شد. سال ۱۹۶۰، هواپیمای U-2 به خلبانی فرانسیس‌گری پاورز بر فراز شوروی سرنگون شد و او به اسارت درآمد. این ماجرا به وجهه‌ی دولت آیزنهاور لطمه زد و تنش‌های جنگ سرد را افزایش داد. 

هواپیمای U-2 بعدها در جنگ ویتنام و حتی در بحران بالن چینی ۲۰۲۳ هم به کار رفت و هنوز هم در حال استفاده است. 

بمب‌افکن B-52

B-52 Stratofortress از سال ۱۹۵۵ در خدمت نیروی هوایی آمریکا است. این بمب‌افکن بزرگ و خودکفا در جریان جنگ ویتنام توانست پیروزی‌های هوایی ثبت کند. همچنین بخشی از طرح «کروم‌دوم» برای حمل بمب‌های هسته‌ای در آسمان و آمادگی برای حمله به شوروی بود که به دلیل حوادث متعدد لغو شد. 

این بمب‌افکن تا به امروز در جنگ‌های مختلف، از جمله جنگ خلیج فارس و حملات علیه طالبان در سال ۲۰۲۱، استفاده شده است. 

فوکر Dr. I

هیچ خلبانی در تاریخ جنگ‌های هوایی به اندازه‌ی مانفرد فون ریختوفن، معروف به «بارون سرخ» مشهور نیست. او در جنگ جهانی اول با سرنگون کردن ۸۰ هواپیمای دشمن به افسانه تبدیل شد. بارون سرخ در هواپیمای سه‌باله فوکر Dr. I به پرواز درمی‌آمد که به خاطر سه بال متفاوتش شهرت داشت. او با این هواپیما ۱۹ پیروزی کسب کرد و سرانجام در سال ۱۹۱۸ در همین هواپیما کشته شد. 

جنگنده‌ی F۶F Hellcat

پس از ورود آمریکا به جنگ جهانی دوم، جنگنده‌های اولیه‌اش مانند Buffalo بسیار ضعیف بودند. Hellcat با موتور قدرتمند ۲۰۰۰ اسب بخاری و سرعت بالای ۳۷۰ مایل در ساعت، توانست جریان جنگ هوایی را به نفع متفقین تغییر دهد. بیش از ۱۲ هزار فروند از آن ساخته شد. پس از پایان جنگ، بیشتر آن‌ها به عنوان هدف در تمرینات استفاده شدند. 

جنگنده‌ی F-35

جنگنده‌ی مدرن آمریکا، F-35 Lightning II، یکی از پیشرفته‌ترین و البته پرهزینه‌ترین پروژه‌های نظامی جهان است. هر فروند آن حدود ۱۰۰ میلیون دلار هزینه دارد و با قابلیت‌های مدرن مانند پرواز عمودی و هدایت دیجیتالی، ابزار اصلی جنگ‌های آینده محسوب می‌شود.

F-14 

معروف‌ترین جت جنگی دنیا به لطف فیلم «تاپ گان» بدون‌شک F۱۴ است. این جنگنده‌ی دو سرنشینه در دهه‌ی ۶۰ و ۷۰ ساخته شد و در عملیات‌هایی نظیر حادثه‌ی خلیج سیده و جنگ‌های خاورمیانه به کار گرفته شد. ایران نیز در دهه‌ی ۱۹۸۰ از آن در جنگ با عراق استفاده کرد.

F-16

F-16 پس از جنگ ویتنام طراحی شد و خیلی زود تبدیل به اصلی‌ترین جنگنده‌ی نیروی هوایی آمریکا شد و اکنون در بیش از ۲۰ کشور از آن استفاده می‌شود. با وجود اینکه قرار بود با F-35 جایگزین شود، همچنان به دلیل کارایی بالا در خدمت باقی مانده است. 

مترجم: زهرا ذوالقدر