بازسازی تصویر «نقاب مرگ» که در سیبری کشف شد

فرادید| پژوهشگران با همکاری متخصصان فناوری موفق شدند در مسکو چهره‌ی یکی از ماسک‌های مرگ کمیاب وابسته به فرهنگ باستانی «تاشتیک» در جنوب سیبری را بازسازی کنند. 

به گزارش فرادید، آن‌ها با بهره‌گیری از اسکن سه‌بعدی پیشرفته، بازسازی مبتنی بر هوش مصنوعی و روش‌های مرمت دیجیتالی، اجزای گمشده‌ی این اثر چندصدساله را بازآفرینی کردند و تصویری زنده از جهان معنوی و هنری تمدنی گمشده را برای عموم به نمایش گذاشتند. 

بازسازی چهره‌ی گذشته با کمک هوش مصنوعی

مدل دیجیتال برپایه‌ی شواهد باستان‌شناسی، مقایسه با آثار مشابه و بررسی روش‌های کهن ماسک‌سازی، با دقت ساخته شده است. نتیجه‌ی کار، مدلی سه‌بعدی و تعاملی از ماسک بود که به باور پژوهشگران بیشترین شباهت را به شکل اولیه‌ی آن پیش از آسیب‌دیدگی دارد. 

اَلِکسی لِویکین، مدیر موزه تاریخ دولتی توضیح داده: «فناوری‌های نوین به شکل چشمگیری توانایی‌های علم باستان‌شناسی را گسترش می‌دهند و به ما امکان می‌دهند ساختار و ترکیب آثار را بدون آسیب رساندن به میراث فرهنگی بررسی کنیم.» 

لِویکین افزود تصویربرداری دیجیتال پیشرفته به پژوهشگران کمک می‌کند ریزه‌کاری‌های پنهان اشیای باستانی را بازسازی کنند؛ از شیوه‌های ساخت گرفته تا ویژگی‌های ساختاری که با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شوند. 

بازسازی با استفاده از اسکن سه‌بعدی، بازسازی مبتنی بر هوش مصنوعی و فناوری‌های مرمت دیجیتال

مجموعه‌ای غنی از ماسک‌های تدفینی

موزه تاریخ دولتی در حال حاضر ۲۶ ماسک تاشتیک بازسازی‌شده، ۶ نمونه نیمه‌حفظ‌شده و نزدیک به ۲۰۰ قطعه‌ی شکسته در مجموعه‌ی خود دارد. بیشتر این آثار در جریان کاوش‌های باستان‌شناسی در فرمانداری یِنی‌سِئی (استان کنونی کراسنویارسک) بین اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم کشف شدند. 

ماسکی که تازه بازسازی شده یکی از یافته‌های شگفت‌انگیزی است که به فرهنگ تاشتیک تعلق دارد؛ فرهنگی که میان سده‌ی یکم پیش از میلاد تا سده‌ی هفتم میلادی در جنوب سیبری شکوفا بود. این ماسک‌ها که بیشترشان از گچ یا اندود ساخته می‌شدند، بخش جدایی‌ناپذیری از آیین‌های پیچیده‌ی تدفینی تاشتیک‌ها بودند. 

معنای ماسک‌های تاشتیک

برخلاف بسیاری از فرهنگ‌های باستانی که به خاک‌سپاری جسد پایبند بودند، آیین‌های تدفینی تاشتیک‌ها بر پایه‌ی سوزاندن جسد بود. پس از سوزاندن جسد، خانواده‌ها ماسک تدفینی ویژه‌ای را متناسب با چهره‌ی فرد متوفی ساخته و آن را روی تندیسی شبیه انسان قرار می‌دادند. این ماسک، شباهت چهره فرد را حفظ می‌کرد و کانون مراسم یادبود پیچیده‌ای می‌شد که گاه ماه‌ها یا حتی سال‌ها ادامه داشت. 

بیشتر این ماسک‌ها با ریزه‌کاری نقاشی می‌شدند و گاه با مو، زیورآلات یا پارچه آراسته می‌شدند. پژوهشگران باور دارند آن‌ها نماد احترام به نیاکان و تداوم زندگی پس از مرگ بودند؛ از این رو نمی‌توان گفت آنها تنها اشیای هنری ساده بودند، بلکه ظرف‌های مقدسی برای حفظ خاطره و هویت به شمار می‌رفتند. 

کشف دوباره‌ی تمدن تاشتیک

خود مردم تاشتیک همچنان تا اندازه‌ای ناشناخته باقی مانده‌اند. پژوهش‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد آن‌ها جامعه‌ای چندقومیتی و متأثر از سکاها، سرمات‌ها و اقوام کوچ‌نشین آسیای مرکزی بودند. آن‌ها در سکونتگاه‌های مستحکم می‌زیستند، به کشاورزی می‌پرداختند و در صنایع دستی، به‌ویژه فلزکاری و پارچه‌بافی مهارت داشتند. سرانجام فرهنگ آن‌ها در سده‌ی هفتم میلادی از میان رفت و در جریان موج‌های پیاپی مهاجرت قبایل ترک‌ها در سراسر سیبری در خود جذب شد. 

با وجود این، تاشتیک‌ها میراث چشمگیری از خود به جای گذاشتند و ماسک‌های تدفینی از برجسته‌ترین نمادهای تمدن آن‌هاست. بسیاری از این ماسک‌ها حالت‌های دقیق چهره را نشان می‌دهند و داده‌های ارزشمندی درباره‌ی ظاهر فیزیکی و ارزش‌های فرهنگی مردمان باستانی سیبری ارائه می‌کنند. 

مترجم: زهرا ذوالقدر