تمدن پنجهزارسالهای که با «خشکسالی» نابود شد
یک رشته خشکسالیهای شدید و طولانیمدت موجب فروپاشی تمدن دره سند شد. این تمدن که با عنوان «تمدن هاراپا» نیز شناخته میشود، بین ۵۰۰۰ تا ۳۵۰۰ سال پیش در ناحیهای گسترده در مرزهای امروزی هند و پاکستان شکوفا بود.
فرادید| بر پایه مطالعهای جدید، یک سلسله خشکسالیهای جدی و چنددههای به پایان تمدن دره سند، یکی از کهنترین تمدنهای جهان، منجر شد. این تمدن که با عنوان «تمدن هاراپا» نیز شناخته میشود، بین ۵۰۰۰ تا ۳۵۰۰ سال پیش در ناحیهای گسترده در مرزهای امروزی هند و پاکستان شکوفا بود.
به گزارش فرادید، مردمان آن، شهرهایی مانند هاراپا و موهنجودارو را ایجاد کردند که دارای سامانههای پیچیده مدیریت آب بود. آنها همچنین خطی نوشتاری ایجاد کردند که هنوز برای پژوهشگران معاصر نامفهوم مانده آنها همچنین به بینالنهرین سفر میکردند و آنجا به تجارت میپرداختند.
اینکه چرا تمدن آنها رو به زوال رفت، مدتها محل بحث بوده است. اکنون در مطالعهای جدید که پنجشنبه (۲۷ نوامبر) در نشریه Communications Earth & Environment منتشر شده، دانشمندان میگویند خشکسالیهای طولانی نقش چشمگیری داشتهاند.
خشکسالیهای بزرگ پیاپی، هر یک با طول بیش از ۸۵ سال، احتمالاً از عوامل کلیدی در سقوط نهایی تمدن دره سند بودهاند. با بدتر شدن این خشکسالیها، جمعیتهای این جامعه به آن نواحی مهاجرت کردند که هنوز منابع آبی چشمگیری در آن وجود داشت.
سرانجام، شهرهای سراسر منطقه فروپاشیدند. خشکسالی یکقرنه که حدود ۳۵۰۰ سال پیش آغاز شد، با عدمشهرنشینی گسترده و رهاسازی فرهنگی شهرهای مهم همزمان است.
شبیهسازیهای اقلیمی
برای این تحلیل، تیم پژوهشی از سه شبیهسازی جهانی اقلیم استفاده کرد که بهشکل عمومی در دسترس است؛ شبیهسازیهایی پیچیده که با بهرهگیری از حجم عظیمی از دادهها مشخص میکنند اقلیم در هزاران سال گذشته چگونه تغییر کرده است. آنها از این شبیهسازیها برای تعیین تغییرات بارش و دما بین ۵۰۰۰ تا ۳۰۰۰ سال پیش در منطقهای که تمدن دره سند در آن شکوفا بود، استفاده کردند. هر سه شبیهسازی وجود خشکسالیها را نشان دادند.
کاهش یکنواخت بارش از ۵۰۰۰ تا ۳۰۰۰ سال پیش در همه شبیهسازیها تضمین میکند پدیدههایی مانند خشکسالیهای چندصدساله، تضعیف موسمی باران یا تغییرات بارندگی زمستانی، واقعی و پایدار بوده و محصول یک مدل خاص نیستند.
تیم پژوهشی دادههای بارش و دما را در یک مدل هیدرولوژیکی وارد کرد تا مشخص کند رودخانهها، نهرها و سایر منابع آبی منطقه چگونه در طول زمان تغییر کردهاند. سپس این دادهها را با شواهد باستانشناسی مربوط به محل استقرار سکونتگاهها مقایسه کرد و دریافت محل سکونتها بهمرور زمان برای نزدیکی بیشتر به منابع آب جابهجا شدهاند.
نقشهای از تمدن دره سند با نقاط پراکنده که محل محوطهها را نشان میدهد
تیم برای اطمینان بیشتر از نتایج، مطالعههای پیشین درباره سرعت رشد استالاگمیتها (چکیدهسنگها) و استالاکتیتها (چکندهسنگها) در غارهای منطقه را بررسی کرد. این ساختارها در دورههای کاهش بارش با سرعت کمتری رشد میکنند و شواهد غیرمستقیم از خشکسالی ارائه میدهند. روش دیگر، بررسی مطالعات قبلی درباره تغییرات رسوبات دریاچهها در منطقه طی این دورههای زمانی بود.
با مقایسه دادههای شبیهسازی با دادههای غار و رسوبات دریاچه، محققان تأیید کردند دادههای شبیهسازی تا حد زیادی دقیق بوده است.
نیک اسکراکسون، پژوهشگر هیدرولوژی، دیریناقلیم و محیطهای دیرینه که در این پژوهش نقشی نداشته، این مطالعه را ستوده و گفته: «رود سند بیتردید برای هاراپاییها اهمیت داشته و مدلسازی جریانهای رودخانه به ما کمک میکند درک کنیم الگوهای رو به تغییر بارش چگونه ممکن است بر تحولات شهرنشینی و شیوههای کشاورزی اثر گذاشته باشد.»
لیویو جیوسان، زمینشناس که او نیز در این پژوهش مشارکت نداشته هم نظر مثبتی درباره مقاله ابراز کرده و «مدلسازی پیشرفته» تیم را ستوده و گفته: «نتایج این پژوهش گامی مهم در پیشبرد فهم نقش هیدرو–اقلیم در تحول تمدنهای باستانی است.»
مترجم: زهرا ذوالقدر
