راه پیشگیری از ورشکستگی

دکتر سید علی ابطحی | مساله توسعه، یکی از بخش‌های لاینفک مدیریت است که هرقدر علوم و فنون مدیریت پیشرفت می‌کند، اهمیت آن بیش از پیش نمایان می‌شود. از یک نگاه به‌طور کلی می‌توان مدیریت را به دو بخش اساسی اداره و توسعه تقسیم کرد.

در نگاه‌های کلاسیک، اصولا نظم دهی به سازمان موضوع اصلی بوده که این مفاهیم در قالب تئوری‌های نظم و اداره، مطرح شده است. اما با گسترش اقتصادها و بنگاه‌های اقتصادی و رشد روز افزون آنها، بخش توسعه در دنیای مدیریت اهمیت بیشتری پیدا کرده است. پویایی و تغییرات شدید محیطی و ظهور قدرت‌های جدید اقتصادی همگی عواملی هستند که دست به دست هم داده و فضای جدیدی را در مدیریت بنگاهی خلق کرده‌اند.

فضایی که در آن مساله توسعه، مساله اصلی کسب و کارها بوده و دغدغه اصلی آنها از نظم و بوروکراسی به سمت توسعه و افزایش رقابت پذیری معطوف شده است. چراکه ساختارهای بسیار منظم و پیشرفته نیز در صورت عدم توانایی رقابتی با ضعف در بازار و در نتیجه ضعف در جذب مشتری و منابع مالی مواجه می‌شوند که این موضوع نهایتا آنها را با بحران‌های ضعف نقدینگی ناشی از دست رفتن سهم بازار روبه رو خواهد کرد.

در محیط پویا و متغیر و پیچیده فعلی، که همه کسب و کارها با شدت زیادی در حال رقابت و توسعه خود هستند، هر بنگاهی که توسعه پیدا نکند، طبیعتا قلمرو خود را به دیگران واگذار خواهد کرد. حتی اگر بنگاهی بخواهد سهم خود را از بازار حفظ کرده و به قلمرو فعلی از بازار بسنده کند، باز هم باید اقدامات توسعه‌ای انجام دهد؛ چراکه حفظ سهم موجود نیز در حالی که رقبا در حال تلاش برای تصاحب آن هستند، به سطح قابل توجهی از برنامه‌های توسعه‌ای نیاز دارد.

بنابر این در شرایط پیچیده رقابت عصر امروز و تحرک گسترده رقبای داخلی و خارجی در بازار، موضوع توسعه و رقابت پذیری، باید در صدر دغدغه‌های مدیران بنگاه‌های اقتصادی قرار گرفته و طراحی صحیح و اجرای درست برنامه‌ای برای توسعه خرد محور بنگاه، به مساله اصلی همه بنگاه‌های بزرگ و کسب و کار‌های متوسط و کوچک، تبدیل شود. چراکه کم توجهی به آن مساوی است با از دست دادن سهم بازار و قرار گرفتن در گرداب ورشکستگی.

بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی هنوز با روال سنتی در حال اداره هستند. یعنی هنوز به مهم‌ترین چیزی که فکر می‌کنند موضوع ساختار داخلی و بوروکراسی درونی آنهاست. این رویکرد در شرایط فعلی اقتصاد جهانی، رویکرد ناقصی است. نکته مهم این است که در رقابت جدید، رقبا برای تصاحب قلمرو دیگران از روش‌های تغییر معادلات بازار به نفع خود استفاده می‌کنند.

از این شکل رقابت می‌توان به آنچه در رقابت تولیدکنندگان گوشی تلفن همراه، اتفاق افتاد و در نتیجه آن، تولیدکنندگانی با سهم بازار اندک که به‌موقع روی گوشی‌های هوشمند سرمایه‌گذاری کرده بودند، توانستند با تغییر معادلات بازار، اکثر سهم بازار تولیدکنندگان بزرگ و سنتی تلفن همراه را به سمت خود جذب کنند.

بنابر این باقی ماندن بنگاه‌ها در فضای یکسان خود، که معمولا از غرور داشتن سهمی از بازار و دلخوشی به حاشیه سود ناشی از آن، شکل می‌گیرد، وضعیت مهلکی است که دیر یا زود آنها را از پای در می‌آورد. به همین جهت بنگاه‌های اقتصادی پیشرو، تمام تلاش خود را صرف ایجاد روندی از توسعه خردمحور برای افزایش سطح رقابت پذیری خود می‌کنند.

البته در این حالت از توسعه، مساله فراتر از شکل‌های سنتی و واحدهای کوچک تحقیق و توسعه شرکت‌ها یا اضافه کردن ظرفیت و خطوط تولید آنها است. اینجا مساله افزایش ارزش افزوده موجود در کالا و خدمات است. بنابر این در شرایط امروز اقتصاد جهانی، توسعه خردمحور، نه تنها موضوعی لوکس نیست، بلکه تنها راه ادامه حیات بنگاه‌های اقتصادی است.

در این شرایط تنها بنگاه‌هایی می‌توانند به بقای میان مدت خود امیدوار باشند، که برنامه روشنی برای توسعه داشته و اهتمام اصلی آنها به تحقق این برنامه معطوف شود. تنها از این مجرای توسعه خردمحور و افزایش توان رقابت پذیری است که یک بنگاه اقتصادی می‌تواند قلمرو خود را در بازار اولا حفظ کرده و ثانیا گسترش دهد. در همین راستا می‌توان به بند ۳ و ۸ از سیاست‌های اقتصاد مقاومتی اشاره کرد که موضوع رقابت‌پذیری در آنها مورد تاکید قرار گرفته است.