«گروه خونی» چگونه باعث انقراض نئاندرتال‌ها شد؟
بر اساس تحلیل سیستم‌های گروه خون، جمعیت‌های انسانی که آفریقا را ترک کردند به سرعت تکامل یافتند، در حالی که نئاندرتال‌ها کم و بیش بدون تغییر باقی ماندند.
فرادید| مطالعه‌ای جدید نشان داده که انسان‌های مدرنی که از آفریقا مهاجرت کردند، به سرعت تکامل یافتند، در حالی که نئاندرتال‌ها تقریباً بدون تغییر باقی ماندند. این تکامل سریع در سلول‌های قرمز خون شاید به بقای انسان‌های مدرن کمک کرده باشد، اما شاید به انقراض نئاندرتال‌ها نیز منجر شده باشد.
به گزارش فرادید، محققان با بررسی ژنوم ده‌ها نفر که بین ۱۲۰.۰۰۰ تا ۲۰.۰۰۰ سال پیش می‌زیستند نشان دادند نئاندرتال‌ها گروه خونی نادری داشتند که شاید برای نوزادان آن‌ها کشنده بوده است.
گروه‌های خونی انسان‌ها با پروتئین‌ها و قندهایی معروف به آنتی‌ژن‌ها مشخص می‌شوند که روی سطح سلول‌های قرمز خون قرار دارند. سیستم معروفABO، خون را به گروه‌های A، B، AB و O تقسیم می‌کند. آنتی‌ژن‌های موجود در گلبولهای قرمز افراد توسط سیستم ایمنی، ایمن تشخیص داده می‌شوند، اما فرد دارای گروه خونی B، آنتی‌بادی‌هایی دارد که برای نمونه به آنتی‌ژن‌های نوع A حمله می‌کند.
آنتی‌ژن مهم دیگر عامل Rh است که مثبت یا منفی بودن گروه خون را تعیین می‌کند. امروزه دانستن اینکه یک فرد کدامیک از هشت ترکیب ممکن از گروه‌های خونی و عامل Rh را دارد، کلید انتقال خون موفقیت‌آمیز است.
اما گلبولهای قرمز از این هم پیچیده‌تر هستند: صدها آنتی‌ژن کمتر شناخته‌شده‌ی دیگر نیز وجود دارند که در سطح این سلول‌ها در انسان‌های مدرن یافت می‌شوند، همچنین تفاوت‌هایی در داخل سلول‌ها وجود دارد. از آنجا که این تفاوت‌ها از نسل‌های گذشته به ارث رسیده‌اند، محققان دانشگاه اکس مارسی بر آن شدند تا ژنوم‌های باستانی را برای درک بهتر تاریخچه تکاملی نئاندرتال‌ها، دِنیسُوان‌ها و انسان‌های مدرن بررسی کنند.
ناسازگاری خونی و تأثیر آن بر نئاندرتال‌ها
به گفته دکتر استفان مازی‌یر، سرپرست این مطالعه، نئاندرتال‌ها دارای نوعی عامل Rh بودند که در انسان‌های مدرن بسیار نادر است. این گونه Rh که نوعی از RhD است و به عنون آنتی‌ژن دیگری در سطح گلبولهای قرمز شناخته می‌شود با گونه‌هایی که تیم پژوهشی در دنیسوان‌ها یا انسان‌های اولیه هومو ساپینس یافته‌اند، ناسازگار است.
در صورت تولیدمثل میان یک نئاندرتال ماده و یک انسان یا دنیسوان نر، احتمال بروز بیماری همولیتیک برای نوزاد بسیار بالا است. این وضعیت می‌تواند سبب زردی، کم‌خونی شدید، آسیب مغزی و مرگ شود. همین امر ممکن است سبب از بین رفتن جمعیت نئاندرتال‌ها شده باشد.
امروزه این ناسازگاری با استفاده از تزریق ایمونوگلوبولین در دوران بارداری قابل درمان است، اما ۱۰۰.۰۰۰ سال پیش چنین امکانی وجود نداشت.
مازی‌یِر و همکارانش دریافتند گونه‌های ژنی Rh که امروزه در بسیاری از افراد یافت می‌شود، از اجداد اولیه هومو ساپینس‌ها نشأت گرفته‌اند. به نظر می‌رسد این گونه‌ها اندکی پس از خروج از آفریقا و احتمالاً در زمان زندگی در فلات ایران تکامل یافته‌اند. در مقابل، نئاندرتال‌ها گونه‌های ژنی Rhرا داشتند که با یکدیگر سازگار بودند اما طی ۸۰.۰۰۰ سال آخر حیات آن‌ها بدون تغییر باقی ماندند. به این معنا که تنوع یا تکامل قابل‌توجهی در این ویژگی ژنتیکی میان نئاندرتال‌ها رخ نداده است.
در حالی که انزوای نئاندرتال‌ها می‌تواند دلیل عدم‌تکامل سلول‌های قرمز خون آن‌ها باشد، اما علت تنوع سریع و زیاد سلول‌های قرمز خون در انسان‌های اولیه در بازه‌ای نسبتاً کوتاه (حداقل ۱۵۰۰۰ سال) همچنان پرسش‌برانگیز است. مازی‌یر معتقد است گسترش جمعیتی و محیط‌های جدید اوراسیا ممکن است به حفظ این تنوع کمک کرده باشد.
این تحقیق درباره تنوع‌های گلبولهای قرمز با مطالعات باستان‌شناسی و ژنتیکی به خوبی هماهنگ است و نشان می‌دهد بین ۷۰.۰۰۰ تا ۴۵.۰۰۰ سال پیش، تبارهای ژنتیکی جدید و صنایع ابزار سنگی نوین در فلات ایران پدیدار شدند. کمبود تنوع در گلبولهای قرمز نئاندرتال‌ها و دنیسوان‌ها در همین بازه زمانی می‌تواند نشان‌دهنده هم‌خونی (ازدواج درون‌گروهی) و کاهش جمعیت آن‌ها باشد که سرانجام به انقراض این گروه‌ها منجر شده است.
مترجم: زهرا ذوالقدر
