کشف قبرهای دو هزارساله‌ای که می‌توانند تاریخ قرقیزستان را بازنویسی کنند
باستان‌شناسان در روستای «قیزیل-قوشون-۱» در منطقه باتکن در جنوب قرقیزستان، گورهایی کشف کرده‌اند که قدمت‌شان نزدیک به ۲ هزار سال پیش است.
فرادید| این یافته مهم، فصل تازه‌ای در شناخت تاریخ غنی جاده ابریشم و تمدن‌های کهن این منطقه می‌گشاید. این کاوش‌ها بخشی از یک پروژه مشترک بین «بنیاد تاریخ، باستان‌شناسی و قوم‌نگاری فرهنگستان ملی علوم جمهوری قرقیزستان» و «دانشگاه ایالتی باتکن» هستند.
به گزارش فرادید، در این همکاری، پژوهشگران محلی و کارشناسان بین‌المللی از جمله کارشناسانی از جمهوری چک گرد هم آمده‌اند تا یکی از مهم‌ترین محوطه‌های باستانی این ناحیه را بررسی کنند.
گنجینه باستان‌شناسی باتکن
منطقه «باتکن» که نزدیک مرز تاجیکستان و ازبکستان قرار دارد، از دید تاریخی منطقه‌ای راهبردی در مسیرهای تجاری جاده ابریشم به شمار می‌رفته است. با وجود این اهمیت، از دهه ۱۹۵۰ تاکنون کاوش باستان‌شناسی جدی در این منطقه انجام نشده بود و بخش زیادی از گذشته باستانی آن تا سال‌های اخیر ناشناخته باقی مانده بود.
کاوش‌های نظام‌مند باستان‌شناسی در سال ۲۰۲۳ در گورستان قیزیل-قوشون-۱ آغاز شد. مرحله نخست با استفاده از پهپاد و ترسیم نقشه‌های دقیق این پهنه انجام شد که به شناسایی شمار زیادی تپه‌های تدفینی انجامید. سال ۲۰۲۴، پژوهشگران ۱۱۹ گورتپه را ثبت کرده و کاوش‌های میدانی گسترده‌ای را آغاز کردند. این فعالیت‌ها سال ۲۰۲۵ نیز با تکیه بر یافته‌های اولیه ادامه دارد.
باستان‌شناسان در روستای قیزیل-قوشون-۱ در منطقه باتکن در جنوب قرقیزستان، گورهایی کشف کرده‌اند که قدمت آن‌ها نزدیک به دو هزار سال پیش است
کشفیاتی از دو هزار سال پیش
شواهد به‌دست‌آمده نشان می‌دهد این گورها به جوامع کوچ‌نشین باستانی وابسته هستند که زمانی در دره فرغانه و ارتفاعات پیرامون آن رفت‌وآمد داشتند. باستان‌شناسان احتمال می‌دهند این مکان بخشی از یک سکونتگاه یا منطقه آیینی بزرگ‌تر بوده که هم در قالب گورستان و هم در قالب مکان فرهنگی اهمیت داشته است.
افزون بر بقایای انسانی، آثار گوناگونی شامل سفالینه‌ها، ابزار فلزی و زیورآلات زینتی نیز کشف شده است. این یافته‌ها سرنخ‌های ارزشمندی از زندگی روزمره، ارتباطات تجاری و باورهای معنوی مردمان باستانی این ناحیه به دست می‌دهد و تصویر روشن‌تری از فرهنگی که بیش از دو هزار سال پیش در باتکن رونق داشته، ترسیم میکند.
مشارکت همگانی و آگاهی تاریخی
یکی از ویژگی‌های جالب این پروژه، دسترسی آزاد مردم به روند کاوش است. بازدیدکنندگان می‌توانند از نزدیک کار باستان‌شناسان را مشاهده کنند، کاری که موجب جلب مشارکت جامعه و افزایش آگاهی نسبت به میراث فرهنگی منطقه می‌شود. این رویکرد هم به آموزش کمک میکند و هم ظرفیت گردشگری را تقویت میکند و نقش «باتکن» را در جایگاه حلقه‌ای مهم در تاریخ کهن آسیای مرکزی برجسته میکند.
باستان‌شناسان افزون بر بقایای اسکلت‌ها، تاکنون اشیای گوناگونی از جمله سفالینه‌ها را کشف کرده‌اند
اهمیت این کشف برای تاریخ قرقیزستان
کارشناسان باور دارند این یافته‌ها نه تنها بر تاریخ باتکن، بلکه بر روایت کلی‌تر گذشته باستانی قرقیزستان نیز نور تازه‌ای می‌افکند. این منطقه قرن‌ها چهارراه تمدن‌ها بوده و مسیرهای تجاری و تبادل‌های فرهنگی، آسیای مرکزی را به چین، ایران و فراتر از آن پیوند می‌داده است.
با پژوهش درباره این گورهای باستانی، پژوهشگران امید دارند الگوهای مهاجرت، رسوم تدفینی و پویایی‌های اجتماعی-سیاسی جوامع نخستین آسیای مرکزی را بهتر درک کنند. این کشفیات همچنین می‌تواند پیوندهای میان باتکن و دیگر محوطه‌های باستانی جاده ابریشم را آشکار کند.
باستان‌شناسان همراه بقایای اسکلت‌ها، تاکنون اشیای فراوانی از جمله سفالینه‌ها را کشف کرده‌اند
دانشمندان با ادامه کاوش‌ها، امید دارند در این مکان یافته‌های بیشتری آشکار شود و حتی بخش‌هایی از تاریخ اولیه قرقیزستان بازنویسی شود. همکاری میان نهادهای محلی و کارشناسان خارجی، این امید را بیشتر میکند که این کار همسو با استانداردهای بین‌المللی پیش می‌رود و هم‌زمان نسل جدیدی از باستان‌شناسان قرقیز را آموزش می‌دهد.
مترجم: زهرا ذوالقدر
