تصاویر؛ بلوط‌چوب‌پنبه‌ای؛ درخت معروف به «زره طبیعت» و تولیدکننده چوب‌پنبه که در دمای ۱۰۰۰ درجه هم نمی‌سوزد!
بلوط‌چوب‌پنبه‌ای (Cork Oak) درختی همیشه‌سبز و شگفت‌انگیز بومی نواحی مدیترانه است که به خاطر پوست ضخیم و تجدیدپذیرش شهرت دارد. این درخت نه‌تنها منبع اصلی تولید چوب‌پنبه است، بلکه نقش مهمی در حفظ محیط‌زیست و تنوع زیستی دارد.
بلوط‌چوب‌پنبه‌ای (Cork Oak)، درختی شگفت‌انگیز و ماندگار در میان گونه‌های طبیعی جهان است. این درخت که زادگاهش منطقه مدیترانه غربی است - به‌ویژه پرتغال، اسپانیا، جنوب فرانسه، ایتالیا و شمال آفریقا - به خاطر پوست ضخیم و اسفنجی‌اش شهرت جهانی دارد.
چوب‌پنبه به‌دست‌آمده از این درخت نه‌تنها نماد صنایع سنتی مانند درپوش بطری‌های شراب است، بلکه نمونه‌ای بی‌نظیر از همزیستی انسان و طبیعت محسوب می‌شود. بلوط‌چوب‌پنبه‌ای تجسمی از پایداری، سازگاری و باززایی طبیعی است.
زیستگاه و ویژگی‌های درخت
بلوط‌چوب‌پنبه‌ای در نواحی با تابستان‌های گرم و خشک و زمستان‌های ملایم و بارانی رشد می‌کند. این درخت معمولاً در ارتفاعی بین سطح دریا تا ۱۲۰۰ متر دیده می‌شود و خاک‌های سیلیسی را به خاک‌های آهکی ترجیح می‌دهد.
جنگل‌های پراکنده‌ای که از این درخت تشکیل می‌شود، در پرتغال «مونتادو» (Montado) و در اسپانیا «دهسا» (Dehesa) نام دارند و زیستگاه حیواناتی، چون سیاه‌گربه ایبری، گوزن سرخ و ده‌ها گونه پرنده‌اند.
بلوط‌چوب‌پنبه‌ای درختی همیشه‌سبز با قامتی میان‌قد (۱۰ تا ۲۰ متر) است و تاجی پهن و انبوه دارد. مهمترین ویژگی آن، پوست ضخیم و نرم آن است که گاهی به ۲۵ سانتی‌متر می‌رسد. این پوست از ماده‌ای طبیعی به نام «سوبرین» (suberin) تشکیل شده که آن را سبک، ارتجاعی و مقاوم در برابر آتش می‌کند. شگفت‌انگیز اینکه این پوست پس از جدا شدن، دوباره رشد می‌کند؛ ویژگی‌ای که آن را از بسیاری درختان جهان متمایز می‌سازد.
هنر و دانش برداشت چوب‌پنبه
برداشت چوب‌پنبه سابقه‌ای بیش از دو هزار سال دارد. نخستین بار، زمانی که درخت حدود ۲۵ سال دارد، پوست آن جدا می‌شود و پس از آن هر ۹ تا ۱۲ سال یک بار این عمل تکرار می‌گردد. برداشت پوست تنها به‌دست کارگران ماهری به نام «تی‌رادور» یا «دسکورتیسادور» انجام می‌شود که با تبر‌های مخصوص، پوست را جدا می‌کنند بی‌آنکه به لایه زنده زیرین (کامبیوم) آسیب بزنند.
اولین برداشت، پوست زبر و ناصافی به‌نام «چوب‌پنبه نر» تولید می‌کند که کیفیت پایینی دارد؛ اما برداشت‌های بعدی، چوب‌پنبه‌ای نرم، یکنواخت و ارتجاعی به‌نام «چوب‌پنبه ماده» به‌دست می‌دهد که برای ساخت درپوش بطری، عایق، کف‌پوش و حتی محصولات مد استفاده می‌شود. هر درخت می‌تواند بیش از دو قرن زندگی کند و در این مدت بار‌ها برداشت شود.
صنعت چوب‌پنبه یکی از نمونه‌های موفق بهره‌برداری پایدار از منابع طبیعی است. این صنعت باعث حفاظت از جنگل‌ها، جلوگیری از بیابان‌زایی و پشتیبانی از اقتصاد روستایی در جنوب اروپا شده است. تنها کشور پرتغال بیش از نیمی از چوب‌پنبه جهان را تأمین می‌کند و جنگل‌های بلوط‌چوب‌پنبه‌ای‌اش حدود ۷۰۰ هزار هکتار وسعت دارند.
اهمیت زیست‌محیطی و جایگاه فرهنگی
جنگل‌های بلوط‌چوب‌پنبه‌ای از مهمترین زیست‌بوم‌های تنوع زیستی در جهان هستند. این جنگل‌ها علاوه بر ذخیره کربن و تثبیت خاک، زیستگاه گونه‌های در خطر انقراض‌اند. به گزارش راز بقا، پوست ضخیم درخت همانند سپری طبیعی در برابر آتش عمل می‌کند و موجب می‌شود درخت از آتش‌سوزی‌های گسترده جان سالم به در ببرد؛ ویژگی‌ای حیاتی در مناطق گرم مدیترانه.
در کنار ارزش زیست‌محیطی، این درخت از نظر فرهنگی نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. در پرتغال، بلوط‌چوب‌پنبه‌ای «درخت ملی» شناخته شده و از سال ۲۰۱۱ تحت حمایت قانونی قرار دارد. صنایع وابسته به چوب‌پنبه نه‌تنها بر اقتصاد محلی تأثیرگذار بوده‌اند، بلکه الهام‌بخش هنر، معماری و طراحی پایدار در سراسر جهان شده‌اند.
عجیب‌ترین و شگفت‌انگیزترین حقایق درباره بلوط‌چوب‌پنبه‌ای
چوب‌پنبه به‌دلیل ویژگی‌های تجدیدپذیر و قابل بازیافتش، نمادی از آینده سبز و دوستدار محیط‌زیست است. در پایین برخی از مهمترین ویژگی‌های بلوط چوب‌پنبه‌ای را می‌خوانیم.
پوستی که دوباره می‌روید: برخلاف بیشتر درختان، پوست بلوط‌چوب‌پنبه‌ای پس از جدا شدن دوباره رشد می‌کند و در هر دوره ضخیم‌تر می‌شود. یک درخت می‌تواند بیش از ۱۵۰ سال پوست‌زایی کند.
سپر آتش: لایه چوب‌پنبه‌ای آن می‌تواند دمای بالای ۱۰۰۰ درجه سانتی‌گراد را تحمل کند و از آتش‌سوزی‌های شدید جان سالم به در ببرد.
عایق طبیعی صدا: ساختار لانه‌زنبوری آن متشکل از حدود ۴۰ میلیون سلول هوا در هر سانتی‌متر مکعب است؛ به همین دلیل یکی از بهترین عایق‌های طبیعی در برابر صدا و لرزش است.
توهم درختِ خون‌آلود: پس از برداشت پوست، تنه درخت به رنگ قرمز تیره درمی‌آید و ظاهری شبیه درختی خونین پیدا می‌کند. این رنگ پس از رشد دوباره پوست محو می‌شود.
سفر به فضا: ناسا از ترکیبات چوب‌پنبه به‌عنوان سپر حرارتی فضاپیما‌ها استفاده می‌کند، زیرا مقاومت آن در برابر فشار و حرارت بی‌نظیر است.
دوست همیشگی شراب: هر درپوش چوب‌پنبه‌ای آن‌قدر انعطاف‌پذیر است که می‌تواند با تغییر دمای محیط منبسط و منقبض شود و بطری شراب را برای دهه‌ها مهر و موم نگه دارد.
از مقاومت در برابر آتش تا کاربرد در فضا، بلوط‌چوب‌پنبه‌ای یکی از شگفت‌انگیزترین و در عین حال ضروری‌ترین درختان زمین است.
منبع: راز بقا
