۸ واقعیت دربارۀ «هرم بزرگ» مصر باستان
هرم بزرگ جیزه با قدمتی حدود ۴۵۰۰ سال، نهتنها شاهکاری مهندسی و معماری است بلکه اسرار و رمز و رازهای متعددی در طراحی، فضاهای داخلی و ویژگیهای صوتی و نمادین خود دارد. اکتشافات مدرن با فناوریهای پیشرفته همچنان اسرار این شگفتی باستانی را آشکار میکنند و چشماندازی نو از تاریخ و فرهنگ مصر ارائه میدهند.
فرادید| از میان سازههای باستانی بازمانده در جهان، تعداد کمی توانستهاند تخیل انسانها را به اندازه اهرام مصر به خود جلب کنند. از میان ۱۱۸ هرم شناختهشده، «هرم بزرگ جیزه» برجستهترین و جذابترین است و بازدیدکنندگانی از سراسر جهان را به خود جذب میکند تا از نزدیک با این سازه عظیم و چند هزارساله مواجه شوند.
به گزارش فرادید، هرم بزرگ که شمالیترین، بزرگترین و قدیمیترین از سه هرم ساختهشده برای خوفو، دومین فرعون سلسله چهارم مصر است، هنوز هم اسرار تمدنی را که هزاران سال پیش شکوفا شد، حفظ میکند. اما گهگاه اکتشافاتی انجام میشود که نوری تازه بر این آخرین شگفتی بازمانده جهان باستان و مردم سازنده آن میافکند.
دقت مهندسی
مجموعه معابد دندره در مصر
ساخت هرم بزرگ حدود ۲۷ سال طول کشید و قدمتی نزدیک به ۴۵۰۰ سال دارد. این هرم نماد مهارتهای مهندسی شگفتآور مصریان باستان است. پایه آن ۲۳۰.۱۲ متر در هر ضلع دارد و ارتفاع اولیه آن به ۱۲.۵ متر میرسید، با اضلاع شیبدار و صیقلی. نکته شگفتآور، دقت ساخت آن است؛ اضلاع پایه درست با جهتهای شمال، جنوب، شرق و غرب همراستا شدهاند، موضوعی که با توجه به محدودیتهای تکنولوژیکی آن زمان بسیار حیراتانگیز است.
طراحی هرم نشاندهنده درک عمیق از هندسه و تناسبات است. نسبت محیط پایه به ارتفاع هرم که به آن «پیرامیدیون» گفته میشود، ۱۷۶۰/۲۹۶ است، نسبتی که اهمیت ریاضی دارد. این دقت تا جایگاه هرم هم ادامه دارد؛ هرم در مرکز هندسی خشکیهای زمین قرار گرفته که گواه درک پیشرفته از جغرافیا و برنامه آگاهانه برای ساخت سازهای با اهمیت جهانی است.
اتاقها و گذرگاههای داخلی
هیروگلیفهای مصر باستانی
داخل هرم بزرگ، شبکهای پیچیده از اتاقها و گذرگاهها هنوز کامل کاوش نشدهاند. برای نمونه، گذرگاه نزولی از ورودی آغاز شده و به سمت پایین شیب دارد و به یک اتاق زیرزمینی میرسد. هدف این اتاق هنوز روشن نشده، برخی حدس میزنند این مکان برای «کا» یا جسم روحانی فرعون ساخته شده باشد.
اتاق ملکه، بالای گذرگاه نزولی، پنج جایگاه توخالی دارد که هدف آنها نیز ناشناخته مانده است. تالار بزرگ با یک راهروی بلند با سقف قوسی، به اتاق فرعون متصل میشود، جایی که فرعون در آن دفن شده و سردابه گرانیتی آن بسیار شگفتانگیز است.
راز پیرامیدیون
یک پیرامیدیون در یک موزه در تورین، ایتالیا
پیرامیدیونِ (یا سنگ تاج) هرم بزرگ قرنهاست موضوعی جذاب و مرموز بوده است. این سنگ تاج گم شده و محل فعلی آن روشن نیست و همین موضوع منجر به گمانهزنیهایی درباره شکل و جنس اصلی آن شده است. برخی معتقدند ممکن است شکل آن بازتابی از سازه بزرگتر باشد و برخی دیگر فکر میکنند شکل گرد یا مخروطی داشته است.
به راز این سنگ این را اضافه کنید که متون باستانی کشفشده حاکی از آن هستند که این سنگ از مادهای نادر ساخته شده بود، احتمالاً «الکتروم»، آلیاژی از طلا و نقره یا حتی مادهای ناشناخته برای علم مدرن. اما یک چیز قطعی است: نبودن پیرامیدیون، شکافی در درک ما از هدف و ماهیت هرم بزرگ ایجاد کرده که هنوز باید کشف شود.
ویژگیهای صوتی
هرم بزرگ نهتنها یک شگفتی بصری است، بلکه یک شگفتی صوتی هم محسوب میشود. فضاهای داخلی آن ویژگیهای صوتی منحصر به فردی دارند که پژوهشگران و کارشناسان صدا را به وجد میآورد. برخی اتاقها و گذرگاهها اثرات صوتی شگفتانگیزی ایجاد میکنند، طوری که امواج صوتی را به شکل خاصی منعکس و پژواک میکنند. برای نمونه، تالار بزرگ با سقف قوسی خود، رزنانس صوتی مشخصی ایجاد میکند که تجربهای کمابیش فرازمینی و وهمآلود از صدا به وجود میآورد.
برخی پژوهشگران معتقدند این ویژگیهای صوتی آگاهانه طراحی شدهاند و مصریان باستان درک عمیقی از صدا و تاثیر آن بر روان انسان داشتهاند و آن را در سازههای مقدس خود به کار بردهاند. حقیقت هر چه که باشد، بدون تردید ویژگیهای صوتی هرم به لایهای از راز و جذابیت آن افزوده است.
نَفَس زندگی
خدای مصری، آنوبیس
یکی از جالبترین ویژگیهای هرم بزرگ، وجود کانالهای هوایی باریک در اتاقهای فرعون و ملکه است. این کانالها دقیق ساخته شده و در جایگاههای استراتژیک قرار گرفتهاند و موجب پیدایش نظریههای فراوانی درباره هدف و اهمیت آنها شدهاند. برخی معتقدند این کانالها برای تهویه و تأمین هوای تازه طراحی شده بودند تا محیطی راحت برای روح فرعون فراهم کنند.
جایگاه دقیق و طراحی این کانالها گواه هدفی نمادین یا آیینی است. در باورهای مصریان باستان، هوا و نفس اهمیت زیادی داشت و بیشتر با نیروی زندگی و قدرت روحانی مرتبط بود. کانالهای هوا ممکن است نماد «نفس زندگی» بوده و روح فرعون را به جهان بیرون متصل کرده یا امکان ارتباط با خدایان را فراهم میکرده است.
گردشگری اولیه؟
هرم بزرگ میتواند یک «بوم تاریخی» در نظر گرفته شود که یادگاریهایی از بازدیدکنندگان باستان بر آن باقی مانده و اطلاعاتی درباره مردمی که با آن تعامل داشتهاند ارائه میدهد. پژوهشگران نشانههایی یافتهاند که ممکن است مربوط به ابزارهای بکاررفته در زمان ساخت هرم باشد و بینشی ارزشمند از تکنیکهای ساختمانی آن دوران فراهم کند.
افزون بر این، گرافیتیهایی که بیش از ۲۰۰۰ سال پیش و در دوره یونانیرومی در داخل هرم ایجاد شدهاند، شواهد جالبی از گردشگری باستان و جذابیت پایدار این سازه عظیم ارائه میدهند. وجود این نشانهها و گرافیتیها، چه هدفی داشته باشند یا نه، درک ما از هرم بزرگ را پیچیدهتر میکند.
رعد و برق
متون هرمی و طلسمهای باستانی مصری، دریچهای به باورها و مراسم مربوط به زندگی پس از مرگ میگشایند. در این متون به پرتو نور عجیب و حتی صدای «رعد» اشاره شده که برخی آن را نماد صعود روح فرعون به آسمان میدانند. این روایت جذاب، ارتباطی بین ساختار فیزیکی هرم و سفر روحانی پادشاه را نشان میدهد.
و آن رعد؟ گمان میرود اشارهای به قدرت و عظمت فرعون باشد، شبیه نیروی یک صاعقه و این متن باستانی تصویری زنده خلق میکند که خواننده را به تحسین معنوی و نمادی مردی وامیدارد که نزد مردمش مقام خدایی داشت و سازه باشکوهی که محل آرامگاهش بود.
اکتشافات مدرن
ورودی یک محوطه باستانی نزدیک اهرام
هرم بزرگ همچنان الهامبخش کاوش و اکتشاف است. پیشرفتهای فناوری به پژوهشگران امکان داده تا بدون نفوذ فیزیکی، فضای داخلی هرم را بررسی کنند و اکتشافات هیجانانگیزی انجام دهند. استفاده از تکنیکهای پیشرفته اسکن مانند توموگرافی میون و ترموگرافی مادون قرمز، فضاها و ساختارهای ناشناخته داخل هرم را آشکار کرده است.
برای نمونه سال ۲۰۱۷، تیمی از دانشمندان یک فضای خالی بزرگ در عمق هرم کشف کردند. این فضا که «خالی بزرگ» نامیده شد، پرسشها و نظریههای جدیدی درباره هدف و عملکرد این فضای پنهان مطرح کرد.
پروژههای اسکن جاری، اسرار هرم را آشکار میکنند و جذابیت همیشگی این شگفتی باستانی را نشان میدهند. آینده چه خواهد شد؟ یک چیز قطعی است: پتانسیل اکتشافات آینده با استفاده از فناوریهای پیشرفته، بدون تردید درک ما از مصر باستان را دگرگون خواهد کرد.
مترجم: زهرا ذوالقدر
