کشف «هزارتوی باستانی» با قدمت 2 هزارسال در یک علفزار
هزارتوها افزون بر کارکرد عملی، در فرهنگهای گوناگون همواره معانی نمادین و معنوی داشتهاند. در هند، این سازهها بیشتر با باروری، نظم کیهانی و مراقبه پیوند دارند؛ ازاینرو شاید هزارتوی بورامانی کارکردهای چندگانهای داشته باشد.
فرادید| باستانشناسان در هند بزرگترین هزارتوی دایرهای باستانیِ شناختهشده در این کشور را کشف کردهاند؛ سازهای سنگی و چشمگیر که گمان میرود نزدیک به دو هزار سال پیش، راهنمای بازرگانان رومی در سفرهایشان در سراسر شبهقاره بوده است. این کشف، نور تازهای بر گسترهی تجارت هند و روم و نیز سامانههای پیشرفته ناوبری در دوران باستان میافکند.
به گزارش فرادید، این هزارتو در علفزارهای «بورامانی» در شهرستان «سولاپور» ایالت «ماهاراشترا» شناسایی شده؛ منطقهای که امروزه بیش از آنکه محوطهای باستانشناختی باشد، به حفاظت از حیاتوحش شهرت دارد. این سازه با ابعاد تقریبی ۱۵ در ۱۵ متر از ۱۵ حلقهی سنگی هممرکز تشکیل شده و بزرگترین هزارتوی دایرهای است که تاکنون در هند کشف شده است.
این یافته را «ساچین پاتیل» باستانشناس گزارش کرده است. به گفتهی پاتیل، این هزارتو شاید نشانه راهیابی برای بازرگانان رومی بوده که از سواحل غربی هند به سوی مراکز عمدهی تجاری درون سرزمین حرکت میکردهاند.
شواهد رونق تجارت هند و روم
پاتیل باور دارد که این هزارتو گواه فعالیت تجاری گسترده میان شهر باستانی «تِر» (در شهرستان کنونی داراشیو) و امپراتوری روم در سدههای آغازین میلادی است. بازرگانان رومی از جمله کسانی بودند که طلا، ظروف شیشهای و سنگهای قیمتی را با ادویهها، ابریشم، نیل و منسوجات هندی (کالاهایی که در بازارهای مدیترانهای بسیار ارزشمند بودند) مبادله میکردند.
پاتیل توضیح میدهد: «این منطقه بخشی از یک مسیر تجاری گسترده و فعال بوده. چنین هزارتوهایی شاید نقاط جهتیابی در امتداد مسیرهای تجاری دوربرد بودهاند.»
این کشف با اسناد تاریخی، از جمله «سفرنامه دریای اریتره» (راهنمای سفر یونانی-رومی که مسیرهای تجاری پیونددهندهی هند با جهان روم را توصیف میکند) همخوانی دارد.
توجه جامعه علمی بینالمللی
این هزارتو توجه جهانی را به خود جلب کرده و قرار است در شماره آتی «کِردرویا»، نشریهی دانشگاهی بریتانیاییِ اختصاصیافته به مطالعات هزارتوها، به شکل رسمی مستندسازی شود. جِف ساوارد، مرجع بینالمللی برجسته در حوزهی هزارتوها و سردبیر کِردرویا، این یافته را استثنایی توصیف کرده و گفته: «گرچه این یک هزارتوی کلاسیک است، مارپیچِ مرکز آن بهطور مشخص هندی است. این ویژگی که بیشتر با نام چاکراویوها شناخته میشود، بازتاب سازگاری فرهنگی محلی است. بیتردید این بزرگترین هزارتوی سنگی از نوع خود در هند است.»
تا پیش از این، بزرگترین هزارتوی دایرهای شناختهشده در کشور تنها ۱۱ حلقه داشت. هرچند سازهی بورامانی از دید مساحت کلی پس از هزارتوی ۱۷ مترمربعیِ «گِدیمِدو» در «تامیل نادو» در جایگاه دوم قرار میگیرد، اما همچنان بزرگترین نمونهی دایرهای ثبتشده است.
روی سکه: سر آپولون رو به چپ؛ پشت سکه: هزارتوی دایرهای
به گفتهی «پی. دی. ساباله»، سرپرست بخش باستانشناسی کالج دِکِن، این کشف شواهد پیشین را تقویت میکند که کل این منطقه (از جمله کولهاپور، کاراد و تِر) یکی از مراکز عمدهی تجارت بینالمللی بوده است.
در کاوشهای پیشین در برهماپوریِ مجاور (۱۹۴۵)، مجسمهای از «پوزئیدون»، خدای دریای یونانیرومی و آینهای برنزی و صیقلی کشف شد که تأکید بیشتری بر حضور رومیان است. هزارتوهای مشابهی که در سانگلی، ساتارا و کولهاپور یافت شدهاند، از وجود یک مسیر تجاری پیوسته حکایت دارند که گاه از آن به نام «جادهی ابریشمِ» غربِ هند یاد میشود.
هزارتوها افزون بر کارکرد عملی، در فرهنگهای گوناگون همواره معانی نمادین و معنوی داشتهاند. در هند، این سازهها بیشتر با باروری، نظم کیهانی و مراقبه پیوند دارند؛ ازاینرو شاید هزارتوی بورامانی کارکردهای چندگانهای داشته باشد.
مترجم: زهرا ذوالقدر
