کشف خنجر ۴۰۰ ساله در جریان کاوش در یک قلعه تاریخی

فرادید| این خنجر با تیغه‌ی آهنی و دسته‌ی چوبی از درخت توس پیچ‌خورده و با نقوش زینتی دایره‌ای، به صورت شکسته پیدا شد، در حالیکه نوک آن مفقود و لبه‌اش به‌شدت لب‌پر شده بود. نکته‌ی جالب اینست که این خنجر در همان لایه‌ی باستان‌شناسی کشف شده که تیر کمان زنبورکی نیز در آن یافت شده بود که احتمال استفاده‌ی آن در شرایط جنگی را تقویت می‌کند. 

به گزارش فرادید، «قلعه‌ی گولبرگ» که مشرف به دهانه‌ی رودخانه‌ی گوتا است، قرن‌ها از اهمیت راهبردی بالایی برخوردار بود. این مکان زمانی که سراسر کرانه‌ی غربی سوئد در اختیار دانمارک-نروژ بود، تنها راه مستقیم دسترسی سوئد به دریای شمال به شمار می‌رفت و از قرن چهاردهم میلادی به‌شکل استحکامات نظامی درآمد. این قلعه پیش از تأسیس شهر کنونی گوتنبرگ در سال ۱۶۲۱ ساخته شد و نقش دفاعی از شهرک پیشین لودوسه را ایفا میکرد که در دوران وایکینگ‌ها به وجود آمده و تا قرن سیزدهم به مرکز مهمی برای تجارت تبدیل شده بود. 

تاریخچه‌ی قلعه‌ی گولبرگ پر از نبرد و درگیری است و شواهد، بازسازی و ویرانی‌های متعدد آن بین قرون چهاردهم تا هفدهم را نشان می‌دهند. این قلعه سرانجام در سال ۱۶۱۲ توسط نیروهای دانمارکی نابود شد. در یکی از منابع تاریخی، دختربچه‌ای ده‌ساله به نام «سسیلیا کراکوف» که زمان حمله در قلعه حضور داشت، تلاش‌های بی‌ثمر برای دفع مهاجمان را به‌شکل زنده روایت کرده است. 

این خنجر هم ابزاری جنگی و هم نشانی از شخصیت بوده است

در حفاری‌هایی که از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۳ در محل این قلعه انجام شدند و بخشی از پروژه‌ی ساخت راه‌آهن بودند، مجموعه‌ای چشمگیر از اشیاء باستانی کشف شده‌اند. همان‌طور که انتظار می‌رفت، کهن‌ترین یافته‌ها بیشتر سلاح‌هایی مانند تیر زوبین و سر پیکان‌ها بوده‌اند. یافته‌های بعدی شامل گلوله‌های سربی برای توپ‌های سبک و تپانچه‌ها میشد که برخی از آن‌ها درون دیوارهای قلعه تولید و احتمالاً همان‌جا شلیک شده‌اند. 

باستان‌شناسان جدای تجهیزات جنگی، نشانه‌هایی از زندگی روزمره‌ی ساکنان قلعه را نیز یافته‌اند. در پایه‌های یک برج قرن شانزدهمی با دیوارهایی به ضخامت چهار متر، سردابی کشف شد که در آن اقلامی چون شیرهای بشکه‌ی آبجو، ابزار پاشیدن شن برای جذب جوهر اضافه هنگام نوشتن و یک ساعت آفتابی از جنس سنگ آهک (که فقط عقربه‌ی آن مفقود شده بود) پیدا شدند. 

آندرس آلتنر، باستان‌شناس موزه‌ی تاریخی ملی سوئد، گفته: «انتظار نداشتیم این‌قدر آثار سالم پیدا کنیم». حفاری‌ها، تکنیک‌های پیشرفته‌ی ساخت‌وساز را آشکار کرده‌اند؛ بخش‌هایی از قلعه با سنگ و آجر ساخته شده‌اند، در حالی که بخش‌هایی دیگر از خاکریز و چوب. یکی از هیجان‌انگیزترین یافته‌ها، زیرزمین کاملاً سالمی بود که پله، کف، و بخش‌هایی از دیوار و سقف اولیه‌اش را داشت. 

یکی از یافته‌ها ابزار پاشیدن شن بود. از این وسیله برای پاشیدن شنِ ریز روی صفحات نوشته‌شده استفاده می‌شد تا جوهرِ اضافه را جذب کند. 

قلعه‌ی گولبرگ نخستین بار در دوران پادشاه بیرگر مگنوسون به‌عنوان دژ مرزی ساخته شد و تا قرن نوزدهم به‌واسطه‌ی وجود دو قلعه در این منطقه، همچنان مورد استفاده بود. بقایای به‌دست‌آمده از خانه‌ها، دیوارها و خاکریزها پیوند ملموسی با زندگی انسان‌ها در طول چند قرن ایجاد می‌کنند. بررسی ظروف سفالی نشان داده که بخشی از آن‌ها تولید محلی بودند و بخشی دیگر وارداتی. همچنین، چوب بکاررفته در یک پل به دهه‌ی ۱۴۶۰ تعلق دارد و برخی تیرهای ساختمانی کم و بیش به سال ۱۵۷۰ برمی‌گردند. 

مجموعه آثار به‌دست‌آمده در این حفاری ده‌ساله، از جمله خنجر مذکور در حال حاضر در موزه‌ی تاریخی استکهلم و در قالب نمایشگاهی با عنوان «باستان‌شناسی معاصر» به نمایش گذاشته شده که تا ژانویه ۲۰۲۶ ادامه دارد. این نمایشگاه فرصت بی‌نظیری برای مشاهده‌ی بقایای ملموس یک مکان تاریخی مهم و زندگی مردمانی است که زمانی قلعه‌ی گولبرگ را خانه و سنگر خود می‌دانستند.

مترجم: زهرا ذوالقدر