داستان واقعی «هاتوری هانزو»؛ یک نینجای افسانه‌ای

فرادید|  دوره سِنگوکو جیدای بی‌تردید پرآشوب‌ترین دوران تاریخ ژاپن بود. کشور به ده‌ها قلمرو جداگانه تقسیم شده بود. هر یک از دایمیوها (شاهزادگان محلی) ایده‌های ویژه خودشان را برای اداره کشور داشتند و حاضر بودند برای آن بجنگند. برخی مانند هاتوری هانزو ماساناری، فرمانده شینوبی‌ها بودند و به خاندان توکوگاوا که تازه در حال قدرت گرفتن بود کمک کردند تا آشوب‌های آن زمان را مهار کند.

به گزارش فرادید، مهارت او و ماجراهای مرتبط با شینوبی‌ها، موجب شد صدها داستان و شایعه درباره‌اش شکل بگیرد. هاتوری هانزو به‌راستی که بود و چرا تا این حد شخصیت اثرگذاری در تاریخ محسوب می‌شود؟ 

ایگا: زادگاه هاتوری

هاتوری‌ها از دید تاریخی در استان ایگا زندگی می‌کردند؛ منطقه‌ای کوهستانی و جنگلی که عبور لشکرهای بزرگ از آن دشوار بود. به همین دلیل، ایگا استانی کم و بیش مستقل بود. این استان به شکل کنفدراسیونی غیررسمی از دهقانان اداره می‌شد و همسایگانش آن را تهدیدی می‌انگاشتند، چون گمان می‌کردند ممکن است مانند گروه ایکو-ایکی ناآرامی‌های گسترده به وجود آورد و حکومت سامورایی‌ها را سست کند. 

دسترسی کم و بیش دشوار به ایگا موجب شد نینجاها بتوانند آنجا پایگاه‌های عملیاتی و آموزشی داشته باشند؛ بسیاری از جوامع مخفی در دل جنگل‌ها و کوه‌ها برای این هدف استفاده می‌شدند. برخی سامورایی‌ها هم برای افزایش مهارت و اثربخشی خود به فرمان دایمیوی خود، به آموزش‌های هنر نینجوتسو روی می‌آوردند یا مجبور به آموزش آن می‌شدند. این ما را به هاتوری هانزو ماساناری می‌رساند که نمونه‌ی ترکیبی شینوبی-سامورایی است. 

آموزش‌های هاتوری هانزو

هانزو در جوانی در معبد بودایی جودو شینسو (زمین خالص حقیقی) آموزش دید و مطالعه کرد. شواهد تاریخی اندکی وجود دارد که نشان دهد به‌راستی چه کسی هانزو را آموزش داده است (برخی داستان‌های خیالی او را شاگرد تنگوها یا ارواح کوهستانی می‌دانند)، اما چنین مواردی در فولکلور هنرهای رزمی ژاپن بسیار رایج است. بسیاری از استادانی که تاکتیک‌های عجیب ابداع می‌کردند، آموزش‌های خود را مدیون نیروهای الهی می‌دانستند تا مشروعیت و اعتبار بیشتری کسب کنند، به‌ویژه اگر برای صیقل دادن به مهارت‌هایشان به انزوا می‌رفتند. 

نجات گروگان‌ها در کامینوگو و خدمت به توکوگاوا

توکوگاوا ایه‌یاسو، اثر کانو تان‌یو، اوایل دوره ادو

خاندان هاتوری از ایگا بودند اما در دوران زندگی هاتوری هانزو در میکاوا زندگی می‌کردند و خدمتکاران خاندان توکوگاوا (که پیش‌تر ماتسودایرا نام داشتند) بودند. یکی از نخستین اقدامات هانزو که موجب جلب اعتماد توکوگاوا ایه‌یاسو شد، دلیری او در محاصره قلعه کامینوگو بود. 

آن زمان، خاندان توکوگاوا تحت کنترل خاندان ایمگاوا بود، اما پس از شکست ایمگاوا توسط اودا نوبوناگا در اوکه‌هازاما، این خاندان به شدت سست شد. برای حفظ وفاداری خاندان ماتسودایرا، دختران و اعضای خانواده آن‌ها به گروگان گرفته شدند. 

هانزو گروه کوچکی از نینجاهای ایگا را گرد آورد و لباس‌هایی شبیه یونیفرم نگهبانان دروازه تهیه کرد، همراه با چراغ دستی که نشان خاندان ژنرال اشغالگر، اودونو ناگاترو روی آن بود. نگهبانان به جای بررسی هویت مردان، اجازه دادند هانزو و گروهش وارد قلعه شوند، جایی که آن‌ها پراکنده شده و آتش‌های کوچکی به‌پا کردند که فوری گسترش یافت. 

بیشتر ساختمان‌های ژاپنی چوبی بودند و هرگونه آتش‌سوزی باید فوری خاموش می‌شد. در آن همهمه، گروه هانزو توانست گروگان‌ها را پیدا کرده و به سلامت خارج کند و به این ترتیب توکوگاوا را از فشارهای ایمگاوا نجات دهد. 

آنگاوا و میکاتاگاهارا

نبرد میکاتاگاهارا، اثر تویوهارا چیکانوبو، ۱۸۸۶ میلادی.

هانزو، همانطور که گفتیم، سامورایی‌ای بود که در چندین نبرد مهم شرکت داشت، از جمله نبردهای آنگاوا و میکاتاگاهارا. این دو نبرد به تثبیت قدرت توکوگاوا کمک کردند. نبرد آنگاوا نخستین باری بود که دو دایمیو کنار هم جنگیدند. توکوگاوا همیشه فرمانده‌ای صبور شناخته می‌شد؛ او بر خلاف برخی هم‌دوره‌ای‌هایش، به ندرت نیروهایش را کامل وارد میدان می‌کرد. گفته می‌شود هانزو دلیرانه جنگید تا ایه‌یاسو را زنده نگه دارد. 

نبرد میکاتاگاهارا سال ۱۵۷۳، شکست حتمی ایه‌یاسو به دست تاکدا شین‌گن بود. نیروهای تاکدا به مواضع ایه‌یاسو یورش بردند و او وادار شد به قلعه هاماماتسو عقب‌نشینی کند و تحت محاصره قرار بگیرد. هاتوری هانزو بار دیگر مهارتش در حملات شبانه را اثبات کرد و با گروهی ۳۰ نفری از نینجاهای ایگا، نیروهای تاکدا را با تاکتیک‌های چریکی آزار داد و پیشروی‌شان را کند کرد. 

فعالیت‌های هانزو که در منابعی مانند کانسه چوشو شوکافو آمده، بیشتر حول جنگ نامتقارن می‌چرخید و بسیاری از قدرت‌های برتر او در واقع نتیجه حیله‌های هوشمندانه و ضربه زدن در لحظه مناسب بود. به این ترتیب، اقدامات هانزو به توکوگاوا کمک کرد در برابر نیروهای عددی برتر برتری کسب کند. 

همراهی تا میکاوا

ایگا نو یوکی (برف ایگا)، اثر نیشیجیما کاتسویوکی.

مهم‌ترین خدمت شناخته‌شده هانزو به ایه‌یاسو پس از ترور اودا نوبوناگا توسط آکچی میتسوهیده رخ داد. سال ۱۵۸۲، در معبد هون‌نو-جی، میتسوهیده حمله‌ای برای انتقام از کشتار بودایی‌ها توسط نوبوناگا آغاز کرد و نوبوناگا برای حفظ احترام، در اتاق پشتی معبد به سبک سپوکو (خودکشی آیینی) جان سپرد. نقشه میتسوهیده پاکسازی حامیان باقی‌مانده نوبوناگا بود. 

آن زمان، ایه‌یاسو در استان ساکای همراه گروه کوچکی از همراهانش، از جمله هانزو، نزدیک جایگاه میتسوهیده بود. او به جای اسارت و چه‌بسا اعدام، بر آن شد به استان خانگی خود، میکاوا عقب‌نشینی کند. 

به دلیل سرعت عمل بالایی که نیاز بود، هانزو پیشنهاد کرد گروه از ایگا عبور کنند، یعنی کوتاه‌ترین مسیر به میکاوا اما پرخطر. ایگا هدف یکی از پاکسازی‌های نوبوناگا بود و بیشتر ساکنان آن با غریبه‌ها خصومت داشتند. گروه‌هایی موسوم به «گروه‌های شکار سامورایی» یا «اوچیموشا-گاری» در جنگل‌ها و کوه‌ها کمین می‌کردند و هر سامورایی را که می‌یافتند غافلگیر و قتل‌عام می‌کردند. 

هانزو همراه گروه کوچکی از مردان وفادار ایگا، همراهان توکوگاوا را از گذرگاه‌های کوهستانی ایگا تا مرزهای میکاوا پشتیبانی کردند. هانزو در چند نبرد مهم دیگر از جمله «محاصره اوداوارا» علیه هوجو و «نبرد ناگاکوت» به فرماندهی «تویوتومی هیده‌یوشی» نیز خدمت کرد. 

شینوبی نو هیدن، کتاب راهنمای نینجوتسو هانزو

جلد اول مقدمه‌ای است که داستان چگونگی پیدایش شینوبی در چین و سپس ورود آن‌ها به ژاپن را شرح می‌دهد و فهرستی از ابزارها و تکنیک‌ها را بدون شرح مفصل ارائه می‌کند. جلد دوم شامل تصاویر ابزارهای شینوبی مانند دستگاه‌های حمل آتش، ابزار بازکردن قفل و حتی طرحی از کلاه غواصی ابتدایی است که البته هیچ کاربرد مستندشده‌ای ندارد. 

جلد سوم استفاده از ابزارهای مختلف را شرح می‌دهد و جلد چهارم به جنبه‌های اجتماعی نفوذ، یعنی مهارت‌های «یو-نین» مانند یافتن خبرچین‌ها می‌پردازد. در نهایت، جلد پنجم مهارت‌هایی را که شینوبی‌ها باید در زمان صلح و جنگ تمرین کنند شرح می‌دهد. 

سرنوشت هاتوری هانزو

معبد سای‌نن‌جی، محل دفن هاتوری هانزو.

زندگی پر از رمز و راز و جذابیت هاتوری هانزو ماساناری شایسته یک ژنرال شینوبی افسانه‌ای بود. شرایط دقیق مرگ او مورد بحث است؛ برخی می‌گویند در نبرد دریایی با رقیب خود، رهبر شینوبی فوجیما کوتارو کشته شده است. اگرچه فوجیما در تاکتیک‌های دریایی تخصص داشتند، داستان‌های نقل‌شده حکایت از نبردی در دریای داخلی ستو دارند. 

اما گفته می‌شود هانزو آن زمان در معبد سای‌نن-جی در توکیو زندگی رهبانی داشت. او این معبد را برای بزرگداشت یاد پسر ایه‌یاسو، نوبویاسو که به دستور ایه‌یاسو و به عنوان نشانه وفاداری به اودا نوبوناگا مجبور به سپپوکو شده بود، ساخته بود. 

گفته می‌شود هانزو سال ۱۵۹۷ در سن ۵۴ سالگی بر اثر بیماری درگذشت، اما منابع عمومی به نوع بیماری اشاره نکرده‌اند. نینجاهای ایگا که تحت فرمان هانزو خدمت می‌کردند، به عنوان نگهبانان قلعه ادو منصوب شدند، جایی که حکومت شوگون توکوگاوا مستقر بود و بعدها پایتخت کشور شد. خود هانزو نیز در معبد سای‌نن‌جی به خاک سپرده شد.

مترجم: زهرا ذوالقدر