حکاکی 1300 ساله‌ای که در آن احتمالا از «زبان اشاره» استفاده شده است

فرادید| این پژوهش تازه می‌گوید مایاها نزدیک ۱۳۰۰ سال پیش روی یک محراب از «زبان اشاره» استفاده کرده‌اند و این نشانه‌ها ممکن است نمایانگر تاریخ‌های مهمی در تقویم بلند مایا باشد. 

به گزارش فرادید، ریچ ساندُوال، انسان‌شناس زبان‌شناس و نویسنده این پژوهش گفته: «این قدیمی‌ترین متنی است که تا جایی که من می‌دانم، کسی توانسته نشان دهد در آن یک خط واقعی و مشخص وجود دارد که با استفاده از نشانه‌های دست نوشته شده و از دید ساختار هم‌تراز با دیگر گونه‌های نوشتاری است. من و سایر پژوهشگران تا حد زیادی مطمئنیم قواعد و مقررات این نشانه‌های دست ریشه در زبان اشاره دارند.» 

با این حال، همه با تفسیر ساندُوال موافق نیستند؛ یکی از کارشناسان این برداشت را «غیرمحتمل» خوانده است. 

ساندُوال محراب Q را تحلیل کرد؛ این محراب سنگی مستطیلی متعلق به اواخر قرن هشتم میلادی از کوپان، یک محوطه باستان‌شناسی در هندوراس است. چهار ضلع این محراب که به شکل پیچیده حجاری شده‌اند، در کل ۱۶ فرمانروای کوپان را به تصویر می‌کشند، هر یک با ژست‌های خاص دست و همچنین هیروگلیف‌ها. 

پژوهشگران از اواسط قرن ۱۹ تاکنون محراب Q را مطالعه کرده‌اند و اکنون ساندُوال که در مطالعه خود آن را «یکی از پرماجراترین آثار باستانی میان‌آمریکای باستان» می‌نامد، می‌نویسد که می‌توان با بررسی دست‌های فرمانروایان، اطلاعات بیشتری درباره این اثر سنگی دوره کلاسیک (میلادی ۲۵۰ تا ۹۰۰) به دست آورد. در واقع، او اشاره می‌کند که در بسیاری از آثار هنری مایا، فرمانروایان ژست‌های دست خاصی دارند. 

ساندُوال گفته: «کمابیش در هر جایی که هیروگلیف‌های [مایا] را می‌بینید، یک شخصیت دیده می‌شود، اغلب در وسط، حداقل یک شخصیت و گاهی چند شخصیت که حالت‌های دست بسیار منحصر به فردی دارند. بنابراین من این حالت‌های دست را به‌عنوان حالت‌های دست با معانی بسیار مشخص رمزگشایی کرده‌ام.» 

ساندووال توضیح داده که تفسیر او نشان می‌دهد مایاها که تمدنشان در بخش‌هایی از جنوب مکزیک و آمریکای مرکزی در دوره کلاسیک رونق داشت، یک نظام نوشتاری داشتند که از دو نوع خط نوشته استفاده می‌کرد. 

«پیش‌تر بسیاری از پژوهشگران باور داشتند خط هیروگلیف تنها خط نظام نوشتاری مایاها بوده است. تحقیقات من نشان می‌دهد که در این نظام نوشتاری دو خط وجود دارد، بنابراین این نظام بسیار پیچیده‌تر از چیزیست که گمان می‌کردیم.» 

نظام نوشتاری مایا

نظام نوشتاری شناخته‌شده مایا شامل بیش از ۱۰۰۰ هیروگلیف می‌شود که نمایانگر کلمات و هجاها هستند، بسیاری از آن‌ها هنوز رمزگشایی نشده یا به شکل کامل فهمیده نشده‌اند. از آنجا که محراب Q هم شامل هیروگلیف‌ها و هم نشانه‌های دستی می‌شود، ساندُوال از آن به‌عنوان نوعی «سنگ روزتا» استفاده کرد، مشابه فرمانی باستانی از مصر که به سه خط باستانی ترجمه شده بود. با این حال، ساندووال معتقد است برخلاف سنگ روزتا، نشانه‌های دست روی محراب Q اطلاعات متفاوتی نسبت به هیروگلیف‌ها منتقل می‌کنند، یعنی آن‌ها ترجمه‌ای از یکدیگر نیستند. 

برپایه‌ی این پژوهش، علائم دستی در سمت‌های شرق، غرب، جنوب و شمال محراب Qیا پنل‌ها، نمایانگر تاریخ‌های ۹.۰. ۲.۰. ۰ (۲۷ نوامبر ۴۳۷)، ۹.۱۹. ۱۰.۰. ۰ (۳۰ آوریل ۸۲۰)، ۹.۱۶. ۱۳.۱۲. ۰ (۲۱ اکتبر ۷۶۴) و ۹.۱۷. ۵.۰. ۱۵ (۷ ژانویه ۷۷۶) هستند. برای اینکه این تاریخ‌ها قابل‌فهم باشند، مهم است نحوه عملکرد تقویم شمارش طولانی (Long Count Calendar) درک شود. 

تاریخ‌های تقویم شمارش طولانی با پنج «بلوک» از روزها که با نقطه از هم جدا شده‌اند، نمایش داده می‌شوند. از چپ به راست، این بلوک‌ها به ترتیب عبارتند از: باکتون (b «ak» tun)، کاتون (k «atun)، تون (tun)، وینال (uinal) و کین (k» in).  یک کین برابر با یک روز است؛ یک وینال ۲۰ کین یا روز است؛ یک تون برابر با ۱۸ وینال؛ یک کاتون برابر با ۲۰ تون و یک باکتون برابر با ۲۰ کاتون یا ۱۴۴.۰۰۰ روز است. مایاها باور داشتند ۱۳ باکتون (۱۳.۰. ۰.۰. ۰) یک چرخه کامل آفرینش را تشکیل می‌دهد. ۲۱ دسامبر ۲۰۱۲ پایان چرخه‌ای را نشان داد که از ۱۳ آگوست ۳۱۱۴ پیش از میلاد آغاز شده بود. 

پیش‌تر روشن شده بود هیروگلیف‌های محراب Q، در شرح یک مراسم ۶۴ روزه، استفاده از تقویم شمارش طولانی را نشان می‌دهند. تاریخ آغاز این مراسم با پایان یک دوره تقویم شمارش طولانی هم‌زمان است، تاریخی که با دست‌کم دو صفر ختم می‌شود و نشان‌دهنده مرحله مهمی در تقویم است. همچنین، همان‌طور که کارشناسان پیشتر اشاره کرده بودند، هیروگلیف‌ها نشان می‌دهند سلسله کوپان کمابیش در آغاز و پایان نهمین باکتون شروع و پایان یافته، که باز هم اشاره‌ای به تقویم شمارش طولانی است. 

با این حال، ساندُوال به نکته‌ای عجیب اشاره کرد. هیچ تاریخی از تقویم شمارش طولانی به شکل مستقیم روی هیروگلیف‌های محراب بیان نشده که برای یک متن سلطنتی مایا بسیار غیرعادی بود. 

یک بازتولید از محراب Q در کوپان، هندوراس. تحقیقات جدید نشان می‌دهد موقعیت دست‌های پادشاهان معنایی پیش‌تر ناشناخته را منتقل می‌کند

در مورد خود علائم دستی، این انسان‌شناس به هر یک از دست‌های آزاد ۱۶ پادشاه توجه کرد. (بیشتر آن‌ها دست دیگر خود را به چیزی مشغول کرده بودند.) با مقایسه این ۱۶ علامت دستی با هیروگلیف‌ها، او دو ویژگی کلیدی را شناسایی کرد: دو علامت دستی متفاوت شبیه انواع شناخته‌شده هیروگلیف عدد صفر بودند و الگوی توزیع آن‌ها نسبت به سایر علائم دستی مشابه الگوی صفرها در تاریخ‌های پایان دوره شمارش طولانی بود. 

بنابراین، ساندوال فرض کرد این دو علامت دستی نمایانگر صفر هستند و ۱۶ علامت دستی چهار تاریخ شمارش طولانی را تشکیل می‌دهند که در نهمین باکتون قرار دارند. او نوشت: «نتیجه اینست که علائم دستی هر پنل مقادیر کاتون، تون، وینال و کین یک تاریخ شمارش طولانی را رمزگذاری می‌کنند که از چپ به راست خوانده می‌شوند.» 

در مورد مقدار باکتون، ساندوال معتقد است این مقدار توسط لبه بالایی هر پنل و سرهای چهار پادشاه نشان داده شده، یک پیکربندی میله و نقطه که شبیه عدد نه هیروگلیف وارونه است. برپایه‌ی این مطالعه، هم عدد ۹ و هم جهت وارونه آن با مرگ و دنیای زیرین مایاها مرتبط است. 

پیوند همه چیز را با هم 

در این مرحله، ساندوال به هیروگلیف‌ها بازگشت که شامل تاریخ‌هایی به شکل دور تقویم (Calendar Round) می‌شدند، یک سیستم تقویمی مایا که با چرخه‌های کوتاه‌تر زمان سروکار دارد. او به فراوانی شگفت‌آور رقم ۱۶ پی برد. برای نمونه، ضرایب تاریخ‌های دور تقویم برای تاج‌گذاری و مرگ نخستین و آخرین پادشاه، در کل ۱۶ می‌شوند. 

ساندوال توضیح داد: «رقم ۱۶ مهم‌ترین رقم در این اثر است.» نشانه‌های بیشتر برای تاریخ‌های تقویمی شامل ارتباطات جهتی با متون مجسمه‌ای نزدیک و این فرض میشد که هر تاریخ باید به دنیای زیرین مرتبط باشد. 

در نهایت، او هر تاریخ طولانی را با یک رویداد یا موقعیت مهم مرتبط دانست. پنل شرقی تاریخ مرگ نخستین پادشاه، پنل غربی تاریخ مرگ آخرین پادشاه، تاریخ پنل جنوبی با خدای حامی شانزدهمین پادشاه مرتبط است و تاریخ پنل شمالی ۱۶ روز پس از آغاز مراسم ۶۴ روزه محراب Q است. 

ساندوال توضیح داد: «دلیل اینکه در رمزگشایی اولیه خود تا این حد اطمینان دارم و چرا این نتیجه برای داوران قانع‌کننده بود اینست که من چندین خط شاهد مستقل دارم که همگی از یافته یکسان حمایت می‌کنند. هر یک به تنهایی ضعیف هستند، اما با هم حمایت بسیار قوی ایجاد می‌کنند. این مشاهدات به عنوان تأیید عمل می‌کنند زیرا به هم وابسته نیستند.» 

یافته «غیرمحتمل» 

سیستم نوشتاری مایاها بسیار پیچیده است؛ از طراحی متن و هنر برای ترکیب دو نوع خط استفاده می‌کند. ساندوال افزود: «این یک سیستم منحصر به فرد در جهان است.» پیش‌تر، او تحقیق کرده بود که چگونه سخنوران آراپاهو (یک قبیله بومی آمریکایی با ریشه در مناطق کنونی وایومینگ، کلرادو، نبراسکا و کانزاس) زبان اشاره و گفتار را ترکیب می‌کردند. 

با این حال، همه با نتایج او موافق نیستند. الکساندر توکووینین، باستان‌شناس انسان‌شناس و متخصص هیروگلیف‌های مایا گفته: «این بسیار غیرمحتمل به نظر می‌رسد. داده‌های بصری و متنی به نظر می‌رسد برای تطبیق با فرضیه نویسنده دستکاری شده باشند.» 

با این حال، ساندوال پیشنهاد کرد رمزگشایی جزئی او پایه‌ای برای تلاش‌های آینده در رمزگشایی خواهد بود.

مترجم: زهرا ذوالقدر