کشف تخته‌سنگی با حکاکی‌های 200 ساله بعد از افتادن یک درخت
در اعماق طبیعت بکر شمال اُنتاریو، کشف باستان‌شناسی شگفت‌انگیزی پژوهشگران را متحیر و علاقه‌مندان به تاریخ را مجذوب خود کرده است.
فرادید| نزدیک شهر واوا (Wawa) در پی افتادن یک درخت، سنگ‌نگاره‌ای اسرارآمیز نمایان شده که اکنون طولانی‌ترین کتیبه رونی (حروف باستانی اسکاندیناوی) در آمریکای شمالی شناخته شده و تنها نمونه‌ی شناخته‌شده در جهان است که شامل متن کامل دعای ربانی (دعای پدر ما) میشود.
به گزارش فرادید، حدود هفت سال پیش، افتادن یک درخت موجب آشکار شدن کنده‌کاری شگفت‌انگیزی روی سنگ بستر زمین شد: ۲۵۵ نماد رونی که به شکل مستطیلی به ابعاد تقریبی ۱.۲ در ۱.۵ متر حک شده بودند. کنار این حروف، تصویری دقیق از یک قایق حامل ۱۶ نفر و ۱۴ علامت X حک‌شده در مجاورت آن دیده می‌شد.
تصاویر این سنگ‌نگاره به دست رایان پریمرُز، سرپرست مرکز آموزش باستان‌شناسی اُنتاریو و دیوید گادزالا، نایب‌رئیس رسید. آن‌ها پس از این کشف، پژوهش هدفمندی را آغاز کردند که به پژوهشی چندساله بدل شد.
پریمرُز در گفت‌وگو با اریک وایت از CBC، شگفتی خود را چنین ابراز کرده: «بی‌شک این یکی از غیرمنتظره‌ترین اکتشافات دوران کاری من است. بسیار شگفت‌انگیز است.»
پریمرُز از سال ۲۰۱۸ به بررسی این حکاکی‌ها مشغول بوده، اما تا زمانی که به داده‌های کافی درباره منشأ آن دست نیافت، ترجیح داد این کشف را رسانه‌ای نکند. او در این باره توضیح داده: «ما نمی‌خواستیم تا زمانی که بررسی‌هایمان کامل نشده چیزی را علنی کنیم.»
دیوید گادزالا و رایان پریمروز، مدیران «مرکز آموزش باستان‌شناسی انتاریو» (از چپ به راست)، هفت سال در حال پژوهش سنگ‌نوشته‌ای رونی با منشأ اسکاندیناوی هستند که روی سنگ بستر نزدیک شهر واوا در شمال انتاریو حک شده است
نمادهای باستانی، رازهای مدرن
پریمرُز خیلی زود دریافت این نمادها، حروف رونی اسکاندیناوی و از الفبای فوتارک (Futhark) هستند که قرن‌ها در اسکاندیناوی رواج داشته است. پریمرُز نگران از این که این کشف به اشتباه اثری وابسته به عصر وایکینگ‌ها تلقی شود، با دکتر هنریک ویلیامز، متخصص برجسته بین‌المللی در زمینه رون‌شناسی و استاد بازنشسته دانشگاه اوپسالا در سوئد تماس گرفت. دکتر ویلیامز برای بررسی حضوری، در یک روز بارانی و سرد اکتبر به محل آمد.
او به CBC گفته: «سه ساعت زیر چادر و با چراغ‌قوه مشغول بررسی کتیبه بودم، در حالی که دیگران بیرون از سرما یخ زده بودند.»
سال ۲۰۱۹، مرکز OCARE بازدید دیگری ترتیب داد که طی آن دکتر ویلیامز، لورین جنسن، سرپرست انجمن آمریکایی مطالعات رونی و شماری از تاریخ‌نگاران محلی و اعضای تیم OCARE در بررسی شرکت کردند. در جریان این بررسی، اصالت کتیبه تأیید شد: این حکاکی نه وابسته به دوران وایکینگ‌ها بود و نه جعل مدرن!
دکتر ویلیامز نتیجه گرفت متن کنده‌کاری‌شده، نسخه‌ای به زبان سوئدی از دعای ربانی است که با نوعی سیستم رونی خاص که یوهانس بیوری‌اِس اوایل قرن هفدهم ابداع کرده بود، نوشته شده است. ساختار زبانی متن بسیار نزدیک به نسخه رایج دعای ربانی در سوئد از قرن ۱۶ به بعد است.
۲۵۰ نویسه‌ی رونی حک‌شده روی این سنگ، متن کامل دعای ربانی را تشکیل می‌دهند. گمان می‌رود این کتیبه اوایل دهه ۱۸۰۰ حکاکی و سپس دفن شده باشد تا این‌که در سال ۲۰۱۸ و در پی افتادن یک درخت، از دل خاک بیرون آمد
دکتر ویلیامز در گزارش رسمی خود، به نادر بودن و اهمیت تاریخی این کشف اشاره می‌کند:
«در کانادا تاکنون یازده شیء به عنوان حامل کتیبه‌های رونی معرفی شده‌اند، اما تنها پنج مورد به‌راستی دارای چنین حروفی هستند که سه مورد آن‌ها نیز تنها نوشته‌های یادبود و مدرن بودند: سنگ گیملی، سنگ لُنس اُ مِدوز (هر دو به زبان انگلیسی) و سنگ پارک وانیه (که شاید تقلیدی از زبان نروژی باستان است). یک نمونه هم کپی ناقصی از حکاکی رونی سوئدی در ماهون بِی است. اما سنگ واوا نخستین سنگ دارای کتیبه رونی واقعی در انتاریو است، طولانی‌ترین کتیبه رونی در سراسر قاره آمریکای شمالی و تنها نمونه شناخته‌شده در جهان که دعای ربانی را کامل بازتولید می‌کند.»
او اضافه می‌کند: «این حکاکی‌ها بسیار عمیق‌اند، احتمالاً روزها یا حتی هفته‌ها زمان برده‌اند. احتمالاً کار یک فرد سوئدی بوده. اما آیا در این منطقه سوئدی وجود داشته؟»
ردپای سوئدی‌ها در تاریخ کانادا
به گفته پریمرُز، اسناد تاریخی نشان می‌دهند شرکت خلیج هادسون در قرن نوزدهم کارگرانی از سوئد در پست‌های تجاری در سراسر نواحی دورافتاده کانادا، از جمله پست میچی‌پیکوتن در نزدیکی محل کشف، استخدام کرده بوده است. بر مبنای فرسودگی حکاکی‌ها و شواهد مستند، پریمرُز بر این باور است که این سنگ‌نگاره در فاصله اوایل تا اواسط قرن ۱۹ میلادی ایجاد شده است.
گرچه دکتر ویلیامز کمی اظهار ناامیدی کرده که این اثر تنها حدود ۲۰۰ سال قدمت دارد، اما تأکید کرده که قدمت آن از جذابیت ماجرا نمی‌کاهد: «راز آن تنها به این دلیل که جوان‌تر از انتظار ماست از بین نمی‌رود. چرا این دعا اینجا حک شده؟ پاسخ روشنی وجود ندارد، اما همین رازها همیشه مردم را جذب کرده‌اند.»
کنار حکاکی دعای ربانی، تصویری از قایقی حامل ۱۶ نفر است که با ۱۴ علامت ضربدر (X) حکاکی شده همراه شده است
محل نیایش یا دعای فردی؟
پریمرُز حدس می‌زند این محل ممکن است مکانی برای گردهمایی مذهبی بازرگانان سوئدی بوده یا شاید کار فردی تنها در خلوت نیایش. این کتیبه زیر چندین سانتی‌متر خاک دفن شده بوده و شاید آگاهانه دفن شده باشد. هیچ شیء دیگری در اطراف کشف نشد، مسئله‌ای که پرسش‌های بیشتری برای پژوهشگران ایجاد کرده است.
پریمرُز با همکاری مالک زمین، برای دریافت اجاره بلندمدت اقدام کرده و به دنبال تأمین بودجه برای تبدیل این محل به یک محوطه گردشگری میراثی است. طرح‌ها شامل ایجاد سازه‌ای محافظ برای حفظ کتیبه برای نسل‌های آینده است.
او امیدوارست تا پایان تابستان برنامه توسعه را نهایی و در نهایت این مکان را برای بازدید عموم باز کند که فرصت خوبی برای دیدن گوشه‌ای فراموش‌شده از تاریخ قرن نوزدهم، حک‌شده بر سنگ و در هاله‌ای از رمز و راز است.
مترجم: زهرا ذوالقدر
