«دماغۀ کشتی» بعد از 1800 سال در جریان عملیات ساختمان‌سازی از زیر خاک بیرون آمد

فرادید| سالزبورگ، یکی از زیباترین شهرهای اتریش در دامنه‌های شمالی آلپ و کنار رود سالزاک قرار دارد. این شهر که در جهان به‌عنوان زادگاه موتسارت معروف است  و به بافت تاریخی باروک خود در فهرست میراث جهانی یونسکو شناخته می‌شود، اکنون لایه‌ای شگفت‌انگیز به تاریخ خود افزوده است.

به گزارش فرادید، باستان‌شناسان در جریان فعالیت‌های ساختمانی در «نیو رزیدنْتس» در مرکز تاریخی شهر، دماغه برنزی یک کشتی را یافتند که احتمال می‌رود روزگاری زینت‌بخش درها یا دیوارهای ویلای اشرافی رومی بوده است. 

این شیء که نزدیک یک و نیم کیلوگرم وزن دارد، از زیر لایه‌های آوار بیرون آورده شد. پژوهشگران در این محل، بقایای یک ویلای شهری از قرن دوم یا سوم میلادی را شناسایی کردند. میان این لایه‌های محافظ، دماغه کشتی برنزی پنهان شده بود؛ یادگاری که باستان‌شناسان بدون درنگ آن را کشفی خارق‌العاده دانستند. 

کارشناسان این یافته را بزرگ‌ترین شیء برنزی کشف‌شده در ای‌ووَاوم (نام باستانی سالزبورگ) از میانه قرن بیستم به این سو توصیف کردند. بقایای بزرگ برنزی از دوران باستان به ندرت سالم باقی مانده‌اند، چون اغلب برای استفاده‌ی مجدد ذوب می‌شدند. سالم ماندن این قطعه ظریف زیر دیوارهای فرو ریخته، به‌راستی استثنایی است. 

از شیء ناشناخته تا نماد دریایی

وقتی این اثر برای نخستین بار بررسی شد، شکل خمیده و تکه‌تکه آن باستان‌شناسان را سردرگم کرد. برخی گمان کردند شاید یک چراغ روغنی شبیه شکل دماغه کشتی باشد؛ اما پس از مرمت دقیق، ماهیت واقعی آن آشکار شد. 

مرمت‌گران زیر میکروسکوپ با استفاده از تیغ‌های جراحی و ابزارهای فراصوت لایه‌های خاک و خوردگی را برداشتند. سپس با رزین‌های آکریلیک خاص برنز شکننده را پایدار کردند و سطح آن را با موم میکروکریستالی پوشاندند تا در برابر فرسایش محافظت شود. پس از تثبیت، نمونه‌های پلاستیکی از روی آن ساخته شد تا شکل اصلی بازسازی شود. 

نتیجه بازسازی، تصویری روشن از دماغه یک کشتی جنگی رومی به همراه «خار کوبنده» آن بود. جزئیات ظریف همچون خطوط نرده کشتی نیز نمایان شدند که گواه اینست که این شیء نه کاربردی، بلکه یک اثر تزئینی با کیفیت هنری بالا بوده است. 

یک نسخه پلاستیکی از شئ اصلی ساخته شد

نماد قدرت در فرهنگ روم

دماغه کشتی با استفاده از میخ آهنی به دیوار یا در متصل می‌شده و میان آن و سطح دیوار، یک صفحه تزئینی قرار می‌گرفته است. برای باستان‌شناسان، حضور چنین نمادی در یک ویلای رومی معنایی روشن دارد. 

در فرهنگ رومی، تصاویر کوچک از کشتی‌های جنگی نماد قدرت و پیروزی بودند. منابع تاریخی از خانه‌های اشرافی یاد می‌کنند که با دماغه‌های برنزی کشتی، تبرها و نمادهای اقتدار تزئین می‌شدند. یافته سالزبورگ درست در همین سنت جای می‌گیرد. 

حتی در خود روم، سکوی معروف سخنرانی در فوروم به نام «رُسترا» (Rostra) شناخته می‌شد و نام آن از دماغه‌های کشتی‌های غنیمتی گرفته شده بود که برای تزئین نمای ساختمان نصب شده بودند. این دماغه‌ها چون غنیمت جنگی به نمایش گذاشته می‌شدند و پیروزی‌های نظامی روم را به رخ همگان می‌کشیدند. برای صاحب ویلای سالزبورگ نیز نمایش چنین شئ‌ای نشانه‌ای آشکار از ثروت، نفوذ و همسویی با ارزش‌های امپراتوری بوده است. 

دماغه برنزی بازسازی‌شده در مخازن موزه پنهان نخواهد ماند. قرار است این شئ سال ۲۰۲۸، همزمان با افتتاح موزه جدید باستان‌شناسی «ایوواووم» در سالزبورگ، به نمایش گذاشته شود. کنار اصل اثر، بازسازی طلایی و درخشان آن نیز ارائه خواهد شد تا بازدیدکنندگان بتوانند شکوه اولیه این اثر را در زمان ریخته‌گری تصور کنند. 

این کشف پلی میان گذشته و حال سالزبورگ می‌زند. شهری که امروزه گردشگران را با کاخ‌های باروک و مناظر آلپی مجذوب می‌کند، روزگاری یک سکونتگاه پررونق رومی بوده است. این دماغه برنزی که نزدیک به ۱۸۰۰ سال زیر خاک پنهان مانده بود، اکنون دوباره سر برآورده تا داستانی از قدرت، هنر و هویت فرهنگی را بازگو کند. 

مترجم: زهرا ذوالقدر