اقیانوس بعدی زمین در اینجا شکل خواهد گرفت

فرادید| آفریقا به‌تدریج در حال دوپاره‌شدن است. همانند بیشتر فرایندهای زمین‌شناختی، این روند با آهنگی بسیار کند و در مقیاس میلیون‌ها سال رخ می‌دهد؛ اما در نهایت می‌تواند موجب شود بخشی از شرق آفریقا از سایر قسمت‌های قاره جدا شود و احتمالاً میان این دو توده‌ی خشکی، اقیانوسی تازه پدید آید. 

به گزارش فرادید، این گسست عظیم با «سامانه‌ی گسلِ شرق آفریقا» یا EARS مرتبط است؛ یکی از بزرگ‌ترین نواحی ریفت در جهان که هزاران کیلومتر امتداد دارد و از چندین کشور آفریقایی عبور می‌کند، از جمله اتیوپی، کنیا، جمهوری دموکراتیک کنگو، اوگاندا، رواندا، بوروندی، زامبیا، تانزانیا، مالاوی و موزامبیک. 

این سامانه‌ی ریفت به این معناست که صفحه‌ی آفریقا در حال شکافته‌شدن به دو صفحه است: صفحه‌ی کوچک‌تر سومالی و صفحه‌ی بزرگ‌تر نوبی. بنا بر یک مطالعه در سال ۲۰۰۴، این دو صفحه با سرعت بسیار ناچیز، در حد میلی‌متر در سال، به‌آرامی از هم دور می‌شوند. 

سال ۲۰۱۸، انتشار خبر پیدایش شکافی در کنیا به‌سرعت فراگیر شد و بسیاری آن را شاهدی بر دو نیم شدن آفریقا در برابر چشمان ما دانستند. هرچند این صحنه‌ی چشمگیر به «سامانه‌ی گسل شرق آفریقا» مربوط بود، اما ارائه‌ی آن به‌عنوان مدرک زنده‌ای از شکاف عظیم آفریقا تا حدی گمراه‌کننده است. 

این پدیده به احتمال زیاد فقط بازتابی بسیار محدود از فعالیت‌های عادیِ ریفت در این دره بوده است. سامانه‌ی گسل شرق آفریقا حدود ۲۵ میلیون سال است که در این فرایند قرار دارد و شکاف کنیا تنها پژواکی غیرمستقیم از آن چیزی بود که در مقیاس قاره‌ای در حال رخ دادن است. 

با این حال، در ۵ تا ۱۰ میلیون سال آینده، تغییرات در این سامانه می‌تواند جهانی با ظاهری کاملاً متفاوت رقم بزند. در این بازه‌ی زمانی، به‌احتمال زیاد شاهد شکل‌گیری اقیانوسی جدید میان صفحه‌ی سومالی و صفحه‌ی نوبی خواهیم بود. قاره‌ی عظیم آفریقا «شانه‌ی شرقی» خود را از دست خواهد داد و دریایی پهناور، شرق آفریقا را از بقیه‌ی قاره جدا خواهد کرد. 

هرچند این موضوع ممکن است عجیب به نظر برسد، اما باید به یاد داشت که سطح زمین همواره در حال دگرگونی است؛ فقط این دگرگونی به قدری کند رخ می‌دهد که تجربه‌ی انسانی توان درک مستقیم آن را ندارد. 

چهره‌ی جهان به شکلی که امروز می‌شناسیم، کمابیش تازه است. خشکی‌ها و دریاهایی که اکنون می‌بینیم (اوراسیا، قاره‌های آمریکا، آفریقا، جنوبگان و اقیانوسیه) نتیجه کنار هم قرار گرفتن صفحات تکتونیکی عظیمی هستند که مانند قطعات یک پازل در هم جفت شده‌اند. با این حال، این قطعات پازل در مقیاس میلیون‌ها سال، بسیار آهسته جابه‌جا می‌شوند. 

کافیست به آن جدایی فکر کنیم که حدود ۱۳۸ میلیون سال پیش رخ داد، زمانی که آمریکای جنوبی و آفریقا از هم جدا شدند. اگر به ساحل غربی آفریقا و ساحل شرقی آمریکای جنوبی نگاه کنید، متوجه می‌شوید مانند دو قطعه‌ی پازل کنار هم قرار می‌گیرند؛ نشانه‌ای زیبا از این‌که این دو قاره زمانی یکپارچه بوده‌اند. 

جدا شدن شرق آفریقا تنها فصل دیگری از این کتاب داستان عظیم زمین‌شناختی خواهد بود. روشن نیست آیا بشریت فرصت دیدن این دگرگونی‌ها را خواهد داشت یا نه، اما چشم‌انداز چندان امیدوارکننده به نظر نمی‌رسد.

مترجم: زهرا ذوالقدر