(تصاویر) رازی که صخره‌ها برملا کردند؛ کشف یک تمدن گمشده در ونزوئلا

فرادید| باستان‌شناسان خوشه‌هایی از نقاشی‌هایی به رنگ اخرای قرمز را به شکل پراکنده روی سنگ‌ها و صخره‌های سراسر پارک ملی کانایما یافته‌اند که سرنخ‌هایی از خالق این هنر اسرارآمیز دارند. این محققان که سال‌هاست مشغول بررسی تصاویر ستارگان و برگ‌ها بوده‌اند، حالا اعلام کرده‌اند که این صخره‌نگاره ها در ونزوئلا متعلق به یک فرهنگ باستانی و ناشناخته است. 

به گزارش فرادید، این نقوش تکرارشونده نخستین بار سال ۲۰۰۹ توجه باستان‌شناسان را به خود جلب کردند. از آن زمان، تیمی به سرپرستی خوزه میگل پرز-گومز از دانشگاه سیمون بولیوار در کاراکاس موفق به شناسایی ۲۰ محوطه ماقبل‌تاریخی با این نقوش تکراری شده است. این محوطه‌ها همگی در مناطق سخت‌گذر پارک ملی کانایما هستند. 

پرده‌برداری از یک فرهنگ گمشده

این نقوش تکراری شامل خطوط تصویری می‌شوند که یا با رنگ قرمز اُخری که یک رنگدانه طبیعی است نقاشی شده‌اند یا به‌صورت پتروگلیف (حکاکی روی صخره) در سنگ‌ها ایجاد شده‌اند. این تصاویر روی تخته‌سنگ‌های دورافتاده، دیواره‌های صخره‌ای و حتی صخره‌های میان تندآب‌ها دیده می‌شوند و به سختی با چشم غیرمسلح قابل مشاهده هستند. 

تیم تحقیقاتی با استفاده از تصویربرداری گسترده از صخره‌نگاره‌ها و سپس ارتقاء دیجیتالی آن‌ها با استفاده از بزاری به نام DStretch، اطلاعات بیشتری از سبک و رنگ‌بندی این نقوش به‌دست آورد. در حالی که هنوز مطالعات تعیین قدمت این آثار هنری انجام نشده، اما آثار مشابه در ونزوئلا به ۱۰.۰۰۰ تا ۳.۰۰۰ قبل از میلاد نسبت داده شده‌اند. 

آثار مطالعه‌شده شباهت سبکی زیادی به هنرهای جدیدتر در برزیل، گویان، و کلمبیا دارند. به گفته باستان‌شناسان این کشف جدید نشان‌دهنده یک سنت فرهنگی در کانایما است. پرز-گومز در این‌باره می‌گوید: «ما با فرهنگ جدیدی روبه‌رو هستیم که تمامی عناصر آن حضور دارند.» 

مسیر دشوار

خوزه میگل پرز-گومز، سرپرست تیم تحقیقاتی در حال تصویربرداری از پانل اصلی پناهگاه صخره‌ای کوساری در پارک ملی کانایما، ونزوئلا

پارک ملی کانایما با کوه‌های تخت مرتفعی که هزاران متر بالاتر از جنگل‌ها و زمین‌های هموار قرار گرفته‌اند، محیطی سخت‌گذر و دشوار برای کاوش است. خوشبختانه، ابزارهای نوآورانه مانند سنجش از راه دور و فناوری واقعیت مجازی، می‌تواند محققان را به طور مجازی به داخل چشم‌انداز منتقل کرده و منجر به کشف مکان‌های جدید شود. 

پس از شناسایی این مکان‌ها، تیم تحقیقاتی برای دسترسی به پناهگاه‌های صخره‌ای دورافتاده به بالگرد نیاز داشت، زیرا دسترسی زمینی به این مناطق مستلزم چندین هفته پیاده‌روی بود. در طول عملیات میدانی، پهپادها برای بررسی توپوگرافی و چگونگی تأثیر این محیط بر شکارچی-هنرمندان آن دوره به‌کار گرفته شدند. 

شگفتی و حیرت

پارک ملی کانایما با ۷.۴ میلیون هکتار وسعت، میزبان آبشار آنجل، مرتفع‌ترین آبشار پیوسته جهان است که نزد بومیان منطقه پمون به نام کِرِپاکوپای مِرو شناخته می‌شود. 

پناهگاه صخره‌ای اوپوئیگما در دره‌ای مرتفع در کانایما یک رخنمون تک است که پانل‌های اصلی خطوطو تصویری را در خود جای داده است. پرز-گومز معتقد است این مکان توسط شکارچی-هنرمندان با هدف مشاهده و شکار حیوانات انتخاب شده است. 

این نقوش شامل نقاط و خطوط ساده، الگوهای ستاره‌ای، پیکره‌های چوبی، و برگ‌ها می‌شوند که در ۲۰ محوطه کانایما به شکل مکرر دیده می‌شوند. 

نمای هوایی از پناهگاه صخره‌ای اوپوئیگما که به‌صورت تک‌افتاده در دره‌ای قرار دارد. پانل اصلی سمت راست ساختار واقع شده که دیوارهای با دوده سیاه‌شده‌ی آن، نشان‌دهنده سکونت هنرمندان در آنجاست

پرز-گومز می‌گوید: «این نقوش به‌سختی قابل تفسیر هستند، اما تیم تحقیقاتی احتمال می‌دهد این آثار ریشه‌های آیینی و مذهبی داشته باشند.» 

ماهیت غیرتصویری و تکراری این نقوش نشان می‌دهد که احتمالاً در حالت‌های تغییریافته آگاهی ایجاد شده‌اند. این حالت می‌تواند الهام‌گرفته از پدیده‌های اِنتوپتیک (اثرهای بصری درون چشم) باشد که اغلب شامل اشکال هندسی و اجسام شناور می‌شود؛ تجربه‌ای که تحت تأثیر مواد توهم‌زا تقویت میشده است. 

به گفته پرز-گومز، این آثار مسیر ارتباط با جهان ماوراء طبیعی بوده‌اند و صخره‌ها احتمالاً نقشی شبیه کلیسا داشته‌اند، جایی که ساکنان منطقه طی صدها یا حتی هزاران سال برای ارتباط با نیاکان خود به آنجا بازمی‌گشتند. 

خوزه میگل پرز-گومز در حال بررسی هنر صخره‌ای در صخره کویاریمپا، پارک ملی کانایما، ونزوئلا

نقطه آغازین

با وجود دشواری‌های دسترسی، پرز-گومز و تیمش طی ۱۵ سال تحقیق، اطلاعات بسیاری از چگونگی و چرایی ایجاد این آثار هنری و اهمیت آن‌ها در منطقه به‌دست آورده‌اند. 

به‌نظر می‌رسد زبان هندسی نقوش کانایما به‌تدریج تکامل یافته و به سبک‌های پیچیده‌تر در سایر مناطق ونزوئلا تبدیل شده است. این به آن معناست که هنر صخره‌ای کانایما نه‌تنها یک شیوه هنری مستقل، بلکه احتمالاً منشأ یک سبک فرهنگی گسترده‌تر نیز بوده است. 

پانل هوایی در پناهگاه صخره‌ای اوپوئیگما تصویری از یک شکل نردبانی یا طرح پلکانی را نشان می‌دهد. برای دسترسی به آن، هنرمند مجبور بوده حدود ۶.۷ متر بالا برود

باستان‌شناسان بر این باورند که حروف تصویری و پتروگلیف‌ها اطلاعات مهمی از شیوه زندگی و جابه‌جایی مردم این منطقه در دوران آرکائیک ارائه خواهند داد. برنامه‌های آینده شامل تاریخ‌گذاری دقیق این نقوش و همکاری با متخصصان بومی پمون برای حفظ و احیای دانش محلی درباره این آثار است. یکی از ایده‌های تیم، ایجاد یک موزه برای نمایش این گنجینه‌های فرهنگی کانایما است. 

نمای پانل شمالی پناهگاه صخره‌ای کوساری، پیش و پس از پردازش دیجیتالی با ابزار DStretch

مترجم: زهرا ذوالقدر