حکاکیهای شگفتانگیزی که 25 هزار سال قبل در این غار خلق شدهاند
مدتها پیش از آنکه رنگ بر سقفهای کلیساها کشیده شود یا بناها از سنگ حکاکی شوند، انسانها در حال شکل دادن به دیوارهای زمین و خلق آثار هنری خارقالعاده بودند.
فرادید| زیر تپههای سنگآهکی منطقه دوردونی، یکی از شگفتانگیزترین مکانهای ماقبلتاریخی اروپا قرار دارد؛ جایی که هنرمندان باستانی ردپای گستردهای از تخیل، آیینها و زندگی را به جای گذاشتهاند. غار کوساک با قدمتی نزدیک به ۲۵۰۰۰ سال پیش از میلاد، یکی از مهمترین مکانهای هنر گراوتیان به شمار میرود که هم بهدلیل حکاکیهای عظیم و هم حضور تدفینهای انسانی در عمق تالارها شناختهشده است.
به گزارش فرادید، همزیستی آثار هنری و مردگان گواه اینست که این مکان تنها ارزش هنری نداشته، بلکه شاید فضای مقدسی بوده که تصاویر و اجداد در همان فضا با هم حضور داشتند.
ماموت پشمالو، با موهای واضح. توجه کنید عاجها از جلو نشان داده شدهاند، اما نمای جانبی ماموت هم موجود است
این غار که در سپتامبر سال ۲۰۰۰ کشف شد، بیش از ۱۵۰ اثر شناختهشده از دوره پارینهسنگی دارد که بیشتر آنها به کمک حکاکیهای دقیق و نه نقاشی ایجاد شدهاند. حیوانات دیوارها را تسخیر کردهاند: ماموتهای پشمالو، گاومیش، کرگدن، اسب، بزکوهی و شمار کمی موجود با پوزههای بلند و ناآشنا. پرندگان هم حضور دارند، همراه با چهار نیمرخ ظریف زن.
پنلی با سه گاومیش و یک اسب
در قیاس با مکانهایی مانند پِش مِرل، کوگناک و روکادور، شباهتهای موضوعات و سبکها، زبان بصری مشترکی در منطقه در دوران گراوتیان را نشان میدهد. غار همچنین شامل نمادهای نقطهای قرمز، نشانههای انتزاعی و خطوط اثرانگشت روی سطوح نرم سنگ میشود که همگی به پیچیدگی نشانهشناسی آن میافزایند. به گفته نوربرت آجولات از مرکز ملی ماقبلتاریخ، برجستهترین ویژگی هنر کوساک، مقیاس عظیم آنست.
برخی از حکاکیها بیش از چهار متر طول دارند و بهقدری عمیق در سنگ برش خوردهاند که نور و سایه را به خوبی میگیرند. این خطوط تا به امروز زنده ماندهاند، تا حدی به این دلیل که دیوارها با پوششی از اخری پوشانده شدهاند: وقتی با استخوان، سنگ چخماق یا چوب خراشیده میشوند، لایه روشن زیرین نمایان شده و هر برش را به نشانه گرافیکی ماندگاری تبدیل میکند. کوساک با وجود اهمیتی که دارد، کمابیش با اطمینان برای عموم بسته خواهد ماند.
سطوح بالای دیاکسید کربن بازدیدها را به فواصل کوتاه و کاملاً کنترلشده محدود میکند و باستانشناسان هر بار اجازه دارند تنها سه ساعت داخل باشند. مکانهای بزرگ دیگر در منطقه دوردونی، تصویری جامعتر از هنر عصر یخبندان ارائه میدهند، از جمله آبری کاستانه، ونوس لوسل، آبری پویسون، فونت-دو-گوم، روفینیاک و لس کومبارل، که هر یک فصل خود از خلاقیت انسانی را حفظ کردهاند.
اسب بزرگ با یال برافراشتهای که در عصر یخبندان رایج بود و گاومیش، حکاکیشده در کوساک روی پهنهای بزرگ
مکان و کشف دوباره
غار کوساک در دره رودخانه دوردونی، نزدیک لو بویسون-دو-کادوئن واقع شده، نزدیک دو نقطه شاخص فرهنگ باستانی: پناهگاه لا گرووت که نامش به سنت گراوتیان داده شده و نقاشیهای مشهور لاسکو. ورودی خود غار از سال ۱۹۵۰ شناخته شده بود، زمانی که دنیس پیرونی آن را شناسایی کرد اما به دلیل ریزش سنگ نتوانست بیشتر کاوش کند.
ماموت، نمای جانبی یک زن
تنها در سال ۲۰۰۰ بود که غارنورد آماتور مارک دللوک توانست از مانع عبور کند و به نخستین تالار برسد. چندی نگذشت که هِروِ دوریف و فابریس ماسولیِر از شرکت «کومپَنی دی بون» به او پیوستند و پیش از آنکه متخصصان مرکز ملی ماقبلتاریخ سال بعد بررسی سیستماتیک خود را آغاز کنند، او حدود ۶۰۰ متر از راهروهای غار را کاوش کرد. بررسیهای آنها به سرعت وسعت حکاکیها و غنای باستانشناختی غار را آشکار کرد.
نماد: اسبها، گاومیشها، نقاط، بقایا و رد پا
حکاکیها و چیدمان آنها
تالار اصلی که از گذرگاهی کوتاه قابلدسترسی است، به اتاق وسیعی پر از ستونها و قندیلهای سنگی باز میشود. اینجا پهنهای بزرگ قرار دارد، ترکیبی گسترده با عرض حدود پانزده متر. بیش از بیست حیوان بزرگ سطح را اشغال کردهاند، از جمله اسبها و گاومیشهای باشکوه که برخی تا چهار متر کشیده شدهاند. پنلهای دیگر مانند پنل گاومیش و پنل کشف، این حس عظمت را ادامه میدهند.
نمای کلی داخل غار کوساک، در اتاق بزرگی با عرض ده تا پانزده متر و ارتفاع دوازده متر، با بسیاری از سازههای رسوبی شامل ستونها و قندیلها و پردهها. این سالن بزرگ نزدیک ورودی، از طریق گذرگاه باریک ریزش سنگ قابلدسترسی است
پس از فضای مرکزی، غار به دو شاخه تقسیم میشود. بخش پاییندست، به سمت شمال، بیشترین تمرکز تصاویر را در ۹ خوشه دارد. کنار حیوانات شناختهشده عصر یخبندان، حکاکیهایی از پرندگانی شبیه غاز، اشکال ماهیمانند و موجودی اسرارآمیز با پوزه کشیده و دهان باز دیده میشود.
کرگدن پشمالو
در همان نزدیکی، روی سطوح نرم سنگ آثار انگشت و خطوط هندسی و تکههای کوچک هنر انتزاعی لایههای معنایی بیشتری ایجاد میکنند. موفقیت حکاکیها تا حد زیادی به کیفیت سنگ آهک بستگی دارد: سختی کافی برای حفظ هر خط و نرمی کافی برای حکاکی، دیوارها را به بوم ایدهآلی تبدیل کرده است. وقتی پوشش سطحی تراشیده میشد، سطح روشنتر زیرین هر خط را برجسته میکرد و نقاشیهایی ایجاد میکرد که پس از هزاران سال هنوز واضح هستند.
ماموت
هنر و مردگان
کوساک یکی از اندک مکانهای پارینهسنگی است که هنرِ مهم در کنار تدفینهای انسانی دیده میشود. بقایای دستکم پنج فرد (چهار بزرگسال و یک نوجوان) در عمق غار یافت شد. تاریخگذاری رادیوکربن قدمت آنها را حدود ۲۳.۰۰۰ سال پیش از میلاد تخمین زد. پژوهشگران معتقدند این تدفینها آگاهانه بوده و آنها را به یکی از قدیمیترین و بهترین اسکلتهای حفظشده آن دوره تبدیل کرده است.
ارتباط دیوارهای حکاکیشده و بقایای انسانی به فعالیتهای آیینی اشاره دارد، اگرچه معنای دقیق آن هنوز ناشناخته است. موارد مشابه بسیار نادرند؛ نمونه دیگر پناهگاه سنگی کپ بلان است، جایی که هنر و تدفین، دوباره فضای محافظتشده یکسانی داشتند. با ادامه تحقیقات، کوساک گواهی باشکوه از خلاقیت و بیان هنری انسانهای اولیه باقی میماند.
این غار دنیایی را در خود حفظ کرده که در آن حیوانات عظیم روی دیوارهای سنگی حرکت میکردند و زندگان مردگانشان را زیر همان گنبدهایی دفن میکردند که حامل هنرشان بودند.
ورودی کنونی غار کوساک
مترجم: زهرا ذوالقدر
