«مادرِ نقاش» زیر این نقاشی معروف پنهان شده بود

فرادید| خوآن میرو (Joan Miró) نقاش، مجسمه‌ساز و سفالگر اسپانیایی بود. سبک کارهای او را بیشتر سورئالیسم می‌دانند. او با کنار گذاشتن آنچه که هنر بورژوازی می‌دانست، به خلق کارهای انتزاعی پرداخت. 

به گزارش فرادید، این هنرمند از تبار کاتالونیایی بین سال‌های ۱۹۲۵ تا ۱۹۲۷، پرتره‌ای از مادرش «دولورس فِرا‌ای اورومی» کشید، اما بعدها آن را زیر دریایی از رنگ آبی کبالت پنهان کرد. 

تا پیش از تحلیل اخیر «بنیاد خوآن میرو» از تابلوی Pintura، این راز فرویدی با خود هنرمند به خاک سپرده شده بود. این تابلوی کوچک رنگ‌روغن سال ۱۹۷۵ پس از درگذشت خوآن پراتس، دوست و حامی اولیه میرو، وارد کلکسیون بنیاد شد. خوآن پراتس این اثر را از خوآن میرو هدیه گرفته بود. در واقع، همکاری پراتس و میرو در اواخر دهه ۶۰ میلادی به راه‌اندازی بنیاد مستقر در بارسلونا انجامید. 

تابلوی Pintura با خطوط ناصاف سیاه و نقطه‌های مات که از ویژگی‌های رمزآلود آثار میرو هستند، در وضعیت بدی قرار داشت: رطوبت و بی‌توجهی موجب ترک‌خوردگی و ریزش رنگ بخش‌هایی از اثر شده بود. در گزارشی از سال ۱۹۷۸ این آسیب‌ها مستند شدند و نخستین تصویربرداری اشعه ایکس از تابلو نیز انجام شده بود. در گزارش پیشنهاد شده بود که احتمالاً پرتره‌ای زیر سطح نقاشی وجود دارد، اما هویت آن مشخص نبود. 

اسکن مادون‌ قرمز از تابلوی Pintura 

کشف و شناسایی این پرتره به وظیفه اصلی الیزابت سرات، مسئول حفاظت و مرمت بنیاد تبدیل شد. او با بهره‌گیری از روش‌های تصویربرداری غیرتهاجمی از جمله اشعه ایکس، عکاسی مادون‌قرمز و تصویربرداری طیفی پیشرفته تلاش کرد این راز را آشکار کند. 

تصویری که پدیدار شد، زنی میان‌سال با قامت راست و در سبک سنتی بود که کاملاً با سبک شخصی میرو تفاوت داشت. Pictura همیشه سه برآمدگی اسرارآمیز از رنگ داشت که حالا مشخص شد به گوشواره‌ها و سنجاق سینه زن مربوط می‌شوند. با این حال، پرسش بی‌پاسخ این بود: این زن خوش‌پوش چه کسی است؟ 

کریستوفول مونتسرات و جورجبا، پرتره دولورس فِرا‌ای اورومی ۱۹۰۷

سرات پس از نیافتن پاسخ در بارسلونا، به سوی جنوب و بنیاد ماس میرو در تاراگونا سفر کرد، موزه‌ای که حالا در خانه روستایی سفیدرنگی است که میرو تابستان‌ها را همراه خانواده‌اش در آن سپری می‌کرد. این کار بی‌نتیجه بود، بنابراین سرات به استودیوی میرو در جزیره مایورکا به نام سون بوتر رفت. 

آنجا با «سورپرایزی دلنشین» روبه‌رو شد: پرتره‌ای از سال ۱۹۰۷ اثر کریستوفول مونتسرات که همان زن را نشان می‌داد با لباس و گوشواره‌هایی متفاوت. آن زن، دولورس فِرای اورومی مادر خوان میرو بود که در مایورکا بزرگ شده بود و دختر یک کابینت‌ساز بود.

خوآن میرو، نقاش سوررئالیست در استودیویش

میرو با بازنقاشی (نقاشی روی نقاشی قبلی) بیگانه نبود. او این روش را در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ میلادی روی پرتره‌ها و سپس در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ روی مناظر به‌کار می‌برد. در آن موارد، این عمل بیشتر حمله به هنری تفسیر میشد که از دید او سطحی و توخالی بود، بخشی از گرایش میرو به «کشتن نقاشی» چنان‌که خودش به منتقد فرانسوی، موریس رینال گفته بود. 

به شکل اجتناب‌ناپذیری، وجود دولورس فِرا‌ی اورومی زیر نقاشی Pintura بی‌شک معنای شخصی خاصی دارد. زمان خلق این اثر، میرو به صحنه هنر پاریس ملحق شده بود و امید والدینش برای اینکه او شغل باثباتی در دنیای مالی پیدا کند، به‌کلی از بین رفته بود. آثار سوررئالیستی او بازخورد مثبتی داشتند و حلقه دوستانش شامل کسانی چون الکساندر کالدر، پابلو پیکاسو و فرانسیس پیکابیا میشد. حسی از طرد کردن یا کنار زدن آرمان‌های بورژوآیی خانواده‌اش و زیبایی‌شناسی کهنه و سنتی در میرو وجود داشته است. با این حال، سرات در نحوه قاب‌بندی چهره مادر و نگه داشتن برجستگی‌های گوشواره و سنجاق سینه، ردپای لطافت و مهر می‌بیند، چیزهایی که میرو می‌توانست به‌راحتی حذف کند. 

مقایسه اسکن Pintura و پرتره مادر میرو که در مایورکا یافت شد

تابلوی Pintura اکنون در نمایشگاهی به نمایش گذاشته شده که تا ۲۹ ژوئن ادامه دارد. کنار آن پرتره مونتسرات از سال ۱۹۰۷، طراحی‌های آماده‌سازی و یادداشت‌های میرو نیز به نمایش درآمده‌اند تا مخاطبان خودشان قضاوت کنند میرو به راستی با این کار چه می‌خواست بگوید.

مترجم: زهرا ذوالقدر