کشف «کپسول کهربایی زمان» که حشرات 112 میلیون ساله را در خود حفظ کرده است
کشف یک کهربای 112 میلیون ساله، درست مانند کشف یک کپسول زمان است که موجوداتی از میلیون‌ها سال قبل را دست‌نخورده و سالم به دوران ما آورده باشد.
فرادید|یک اکوسیستم کامل که ۱۱۲ میلیون سال پیش منجمد شده بود، در کهربایی از یک معدن در اکوآدور کشف شد. در این کهربا، حشرات، گرده گل‌ها و حتی رشته‌هایی از تار عنکبوت دیده می‌شوند. این نخستین کشف بزرگ «کهربای حاوی حشرات» در آمریکای جنوبی است که دیدگاهی بی‌سابقه از زندگی دوران کرتاسه در نیمکره جنوبی ارائه می‌دهد.
به گزارش فرادید، کهربای پیداشده در معدن جِنِویوا در اکوآدور، دست‌کم پنج رده از حشرات را در خود حفظ کرده، از جمله انواع مگس‌ها، سوسک‌های قارچی، زنبورها و شب‌پره‌های آبزی! این کهربا شواهدی از فعالیت عنکبوتیان را نیز در قالب قطعه‌ای از تار عنکبوت در خود ثبت کرده است. نحوه‌ی قرارگیری رشته‌ها نشان می‌دهد این تار ممکن است به سبک عنکبوت‌های مدرن ساخته شده باشد، هرچند قطره‌های چسبناک همیشگیِ این نوع تارها در آن دیده نمی‌شود.
خاویر دکلوس، دیرین‌زیست‌شناس توضیح می‌دهد: «این یافته‌ها شواهدی مستقیم از یک اکوسیستم جنگلی مرطوب و صمغی و جانوران بندپای آن در گوندوانای استوایی دوران کرتاسه صمغی ارائه می‌دهند.»
یک مگس از خانواده مگس‌های پادراز که در نمونه مطالعه‌شده از کهربا گرفتار شده است
گوندوانا یک خشکی عظیم باستانی یا «ابرقاره» بود که در دوره‌های تریاس و ژوراسیک شروع به تجزیه کرد و بسیاری از قاره‌های جنوبی امروزی از جمله آمریکای جنوبی، آفریقا، قطب جنوب و استرالیا را شکل داد.
کهربا در نیمکره شمالی کمابیش رایج است، اما در نیمکره جنوبی تنها گه‌گاه کشف شده است. در دوره بارمیان، نزدیک ۱۲۲ میلیون سال پیش، مقادیر زیادی صمغ توسط درختان سوزنی‌برگ در سراسر جهان تولید شد؛ این درختان بر تمام گیاهان تا نزدیک ۷۰ میلیون سال پیش غالب بودند.
این ماده‌ی چسبناک (ترکیبی از اسیدهای کربوکسیلیک، روغن‌های ضروری و هیدروکربن‌ها) به درختان کمک می‌کند آسیب‌ها را ترمیم کنند و از حمله موجوداتی که می‌خواهند ریشه یا شاخه‌هایشان را بخورند یا آلوده کنند، دفاع می‌کند.
این کهربا توسط مطبق‌کاجیان تولید شده که در دوره‌های ژوراسیک و کرتاسه گسترده بودند، اما امروزه تنها چند گونه در نیمکره جنوبی باقی مانده‌اند.
دکلوس و تیمش دو نوع مختلف کهربا در معدن شناسایی کردند: یکی از صمغی که از ریشه درخت به زیر زمین نفوذ کرده بود شکل گرفته؛ دیگری بالای زمین شکل گرفته، وقتی صمغ با هوا تماس پیدا کرده و حشرات در حال حرکت در درختان را به دام انداخته است.
سوسکی از خانواده سوسک‌های قارچی پلی‌پور، گرفتار در نمونه‌ای از کهربای مورد مطالعه
گرچه «کهربای حاوی حشرات» شناخته‌شده‌ترین نوع است، در واقع کمابیش کمیاب است؛ بیشتر ذخایر کهربای شناخته‌شده از صمغ ریشه هستند که همواره نمونه‌های بسیار کمی از دیگر موجودات زنده دارند.
با این حال، حتی زیر زمین هم، نمونه‌های کهربای دوره کرتاسه از نیمکره شمالی همواره حاوی شواهدی از قارچ‌هایی هستند که صمغ درخت می‌خورند. باوجود اینکه قارچ‌ها حضور دارند، اما در نمونه‌های جنوُویوا به‌شکل شگفت‌انگیزی کمیاب بودند.
این موضوع می‌تواند دلیل وجود مقدار زیاد صمغ ریشه در این محل را توضیح دهد: شاید، همان‌طور که نویسندگان پیشنهاد می‌کنند، خاک‌ها به‌قدری از آب اشباع بودند که رشد قارچ‌ها محدود شده بود.
یک مگس از خانواده non-biting midge، گرفتار در نمونه‌ای از کهربای مورد مطالعه
بالای زمین، صمغ درخت می‌تواند مانند یک تله چسبناک عمل کند و نمونه‌های سالم و کمابیش دست‌نخورده‌ای از جمعیت بی‌مهرگان را جمع‌آوری کند تا میلیون‌ها سال بعد بتوانیم مطالعه‌شان کنیم.
نویسندگان می‌نویسند: «این کشف و بقایای گیاهی همراه در سنگ‌های حاوی کهربا، درک ما را از جانوران و گیاهان گوندوانا که در جنگل‌های حاشیه غربی آن زندگی می‌کردند، در دوره‌ای از تحولات بزرگ اکوسیستم افزایش می‌دهد.»
دانشمندان امیدوارند کارهای میدانی آینده بتواند به آن‌ها کمک کند تا بهتر بفهمند گیاهان و جانوران آمریکای جنوبی چگونه با دیگر مناطق گوندوانا که در آن‌ها نیز کهربا وجود دارد، اما هنوز بررسی نشده، مرتبط هستند.
مترجم: زهرا ذوالقدر
