درس‌های آب از آفریقای جنوبی؛ چگونه کیپ‌تاون از روز صفر آب اجتناب کرد؟

خلاصه مقاله:

• کیپ‌تاون در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ با بحران شدید کم‌آبی روبه‌رو شد که پیش‌بینی می‌شد به قطع کامل آب شهر (روز صفر) منجر شود. این بحران زنگ خطری برای دیگر نقاط جهان نیز بود.
• بحران آب کیپ‌تاون نه بحرانی ناگهانی، بلکه نتیجه‌ی سوء‌مدیریت منابع آب و بی‌توجهی به هشدارهای اولیه از دهه‌ها قبل بود.
• در سال ۱۹۹۰، روزنامه کیپ‌تایمز به خطر کم‌آبی در کیپ‌تاون اشاره کرده بود، اما مقامات شهری هیچ اقدام جدی برای مقابله با بحران نداشتند.
• هشدارها و تحقیقات مختلف متخصصان که بر لزوم سرمایه‌گذاری در منابع جدید آب تأکید داشتند، نادیده گرفته شد، زیرا مقامات بر برنامه‌های کوتاه‌مدت و صرفه‌جویی تأکید داشتند.
• رشد سریع جمعیت و فرسودگی زیرساخت‌های آب‌رسانی، همراه با تغییرات اقلیمی و خشکسالی‌های پی‌درپی، باعث تشدید بحران آب در کیپ‌تاون شد.
• با اتخاذ تدابیر فوری مانند کاهش مصرف، معرفی محدودیت‌های سخت مصرف آب، بازیافت آب و تقویت زیرساخت‌ها، بحران به تأخیر افتاد و روز صفر به وقوع نپیوست.
• مردم کیپ‌تاون نیز نقش مهمی در کاهش بحران آب ایفا کردند، زیرا با پذیرش محدودیت‌های مصرف، استفاده از آب باران و فرهنگ‌سازی در زمینه صرفه‌جویی، به طور چشمگیری در کاهش فشار بر منابع آب و تأخیر در روز صفر مؤثر بودند.

کیپ‌تاون، یکی از بزرگ‌ترین شهرهای آفریقای جنوبی، در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ با بحران بی‌سابقه‌ای روبه‌رو شد که ممکن بود به «روز صفر» منجر شود؛ روزی که آب شهری قطع می‌شد و مردم مجبور می‌شدند از ایستگاه‌های توزیع آب عمومی، سهمیه بسیار محدودی دریافت کنند. این بحران نه تنها برای شهروندان کیپ‌تاون، بلکه برای بسیاری از مردم جهان که با تغییرات اقلیمی و مشکلات کم‌آبی دست و پنجه نرم می‌کنند، زنگ خطر بزرگی بود.

طبق پیش‌بینی‌ها، روز صفر می‌توانست در اوایل سال ۲۰۱۸ اتفاق بیفتد، اما با تدابیر فوری و اقدامات اضطراری، از جمله کاهش مصرف آب، معرفی محدودیت‌های شدید مصرف، استفاده از آب‌های بازیافتی و تقویت زیرساخت‌ها، بحران به تأخیر افتاد. درنهایت، کیپ‌تاون موفق شد روز صفر را به تعویق بیاندازد و از آن عبور کند.

بحران آب کیپ‌تاون نه یک‌شبه، بلکه درطول دهه‌ها شکل گرفت. این بحران ریشه‌های تاریخی و ساختاری داشت که در ادامه به تحلیل آن‌ها خواهیم پرداخت.

در سال ۱۹۹۰، روزنامه کیپ‌تایمز اولین هشدار جدی را در مورد بحران آب کیپ‌تاون منتشر کرد. این روزنامه به طور خاص به این نکته اشاره کرد که اگر روند مصرف آب و وضعیت ذخایر به همین منوال ادامه یابد، شهر ممکن است در کمتر از ۲۰ سال با کمبود شدید آب روبه‌رو شود. در همان زمان، پیشنهادهایی برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های بازیافت فاضلاب و تأسیس کارخانه‌های تصفیه آب مطرح شد تا به کاهش فشار بر منابع آبی طبیعی کمک کند. اما اقدامی جدی برای مقابله با بحران در دستور کار قرار نگرفت.

در دهه‌های بعد، متخصصان و پژوهشگران متعدد دیگری نیز هشدار دادند که کیپ‌تاون در معرض بحران کم‌آبی قرار دارد و برای مقابله با این بحران باید اقداماتی بلندمدت انجام شود. با‌این‌حال، بسیاری از این هشدارها نادیده گرفته شد. مقامات شهری ترجیح دادند بیشتر بر مدیریت مصرف و برنامه‌های کوتاه‌مدت تکیه کنند تا اینکه به فکر سرمایه‌گذاری در منابع جدید آب باشند.

در اواخر قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکم، کیپ‌تاون همچنان درگیر مسائل اقتصادی و اجتماعی پس از پایان دوران آپارتاید بود. در این دوره، مشکلات اجتماعی و اقتصادی متعددی مانند فقر گسترده و نابرابری‌های شدید در دسترسی به منابع و خدمات عمومی، توجه بیشتری به خود جلب می‌کردند. در چنین شرایطی، بحران آب هرچند جدی به نظر می‌رسید، همچنان در اولویت‌های تصمیم‌گیرندگان قرار نگرفت.

بحران آب کیپ‌تاون ناشی از ترکیب عواملی ساختاری، مدیریتی، اجتماعی و زیست‌محیطی است که در طول زمان به هم پیوسته‌اند. این عوامل را می‌توان به سه بخش اصلی تقسیم کرد:

• رشد سریع جمعیت و فرسایش زیرساخت‌ها
• سیاست‌های ناموفق و مدیریت نادرست منابع آب
• تغییرات اقلیمی و خشکسالی‌ها

بحران آب کیپ‌تاون نه حادثه‌ای ناگهانی، بلکه حاصل فرآیندی طولانی و پیچیده بود که از سوء‌مدیریت منابع آبی و فشارهای ناشی از رشد جمعیت شکل گرفته بود. در ادامه، به تحلیل عواملی خواهیم پرداخت که موجب تشدید بحران شدند.

کیپ‌تاون، همچون بسیاری از شهرهای جهان، شاهد رشد سریع جمعیت در دهه‌های اخیر بوده است. طبق آمار، جمعیت کیپ‌تاون از حدود ۲٫۵ میلیون نفر در سال ۱۹۹۰ به بیش از ۴ میلیون نفر در سال ۲۰۱۸ رسید و این افزایش جمعیت نیاز به منابع آب بیشتری را ایجاد کرد. به طور طبیعی، این رشد جمعیت می‌بایست با بهبود و توسعه زیرساخت‌های آب‌رسانی همگام می‌شد، اما واقعیت این بود که زیرساخت‌های آب کیپ‌تاون همزمان با افزایش جمعیت، فرسوده و ناکارآمد شدند.

زیرساخت‌های قدیمی آبی شهر که عمدتاً در دهه‌های میانه قرن بیستم ساخته شده بودند، دیگر قادر به پاسخ‌گویی به نیازهای فزاینده جمعیت نبودند. شبکه‌های توزیع آب و تصفیه‌خانه‌های موجود قادر به ارائه خدمات مؤثر به تمامی مناطق نبودند و فرسایش این زیرساخت‌ها مشکلات متعددی را در روند توزیع آب و همچنین مدیریت بحران‌های کم‌آبی به وجود آورد. عدم نگهداری و به‌روزرسانی این زیرساخت‌ها نه تنها باعث هدررفت آب در شبکه‌ها شد، بلکه در مواقع بحران، توانایی این سیستم‌ها برای مقابله با شرایط اضطراری را نیز کاهش داد.

همچنین، سیستم‌های آب‌رسانی کیپ‌تاون در بسیاری از مناطق از نظر ظرفیت محدود بودند. به‌ویژه در مناطق حاشیه‌ای و فقیرنشین، دسترسی به آب به طور غیرعادلانه‌ای توزیع شده بود. در این مناطق که با مشکلات اجتماعی و اقتصادی زیادی مواجه بودند، نیاز به آب بیشتر از همیشه احساس می‌شد؛ اما زیرساخت‌های آبی قدیمی و ناکافی به این نیاز پاسخ نمی‌دادند. این امر موجب شد که در مواقع بحرانی، گروه‌های مختلف اجتماعی با مشکلات جدی‌تری در تأمین آب مواجه شوند و نابرابری‌های اجتماعی به‌ویژه در توزیع منابع آبی تشدید شود.

در دهه‌های ابتدایی پس از پایان دوران آپارتاید، سیاست‌های آب شهری کیپ‌تاون عمدتاً بر صرفه‌جویی و کاهش مصرف آب تکیه داشتند. مقامات شهری به جای تمرکز بر توسعه و سرمایه‌گذاری در منابع آبی جدید و پروژه‌های زیرساختی بلندمدت، بیشتر به تدابیر کوتاه‌مدت مانند کاهش مصرف آب از طریق افزایش هزینه‌ها، راهکارهای تشویقی و تبلیغات عمومی در جهت صرفه‌جویی در مصرف آب توجه کردند.

یکی از دلایل این رویکرد، فقدان آگاهی یا بی‌توجهی به خطرات بلندمدت بحران آب بود. سیاست‌گذاران و مقامات شهری بیشتر بر تلاش برای کنترل مصرف و محدودکردن استفاده از منابع موجود تاکید داشتند، بدون آنکه برای افزایش ظرفیت ذخایر آب، توسعه پروژه‌های جدید و یا استفاده از منابع جایگزین، مانند بازیافت فاضلاب یا تأسیس سدهای جدید، برنامه‌ریزی کنند. در حالی که کیپ‌تاون درگیر رشد جمعیت و فشارهای طبیعی تغییرات اقلیمی بود، این سیاست‌ها نتواستند به نیازهای بلندمدت آب شهر پاسخ بدهند.

یکی دیگر از نتایج این رویکرد، توجه بیش از حد به مصرف در سطح فردی و اجتماعی بود، در حالی که اصلاحات ساختاری و تغییرات زیرساختی در سطح کلان از نظر مقامات کمتر مورد توجه قرار گرفتند. حتی در مواقعی که نگرانی‌ها نسبت به کمبود آب بیشتر می‌شد، مسئولان کیپ‌تاون به جای تقویت زیرساخت‌های آب، بر تبلیغات عمومی و استفاده از تکنیک‌های مدیریت مصرف، مانند نصب شیرآلات کم‌مصرف یا استفاده از سیستم‌های آب باران خانگی، متمرکز شدند.

همچنین، در حالی که مقامات شهری بر صرفه‌جویی و کاهش مصرف تأکید می‌کردند، استفاده از آب‌های زیرزمینی و دیگر منابع آبی غیر متعارف، مانند آب‌های بازیافتی، کمتر مورد توجه قرار گرفت. این در حالی بود که برخی از کشورها و شهرها در جهان در آن زمان به‌طور فعال به دنبال استفاده از فناوری‌های نوین در تصفیه و استفاده مجدد از آب بودند. در کیپ‌تاون، اما اینگونه ابتکارات با تأخیر روبه‌رو شدند و تنها پس از وقوع بحران بود که مقامات به فکر استفاده از منابع جدید آب افتادند.

روز صفر: تهدید قطع کامل آب

بحران آب کیپ‌تاون، که به‌واسطه خشکسالی و کاهش شدید سطح ذخایر سدها به مرحله‌ای بحرانی رسید، نقطه‌عطفی به نام روز صفر داشت که به معنای قطع کامل آب در شهر بود. روز صفر به وضعیت بحران‌آمیزی اشاره دارد که در آن ذخایر آب کیپ‌تاون به قدری کاهش می‌یافت که تأمین آب برای شهروندان غیرممکن می‌شد و تمامی تأسیسات آبی، شامل ایستگاه‌های پمپاژ و سدها، دیگر قادر به ارائه آب شرب به مردم نبودند. کارشناسان پیش‌بینی کرده بودند که اگر شرایط بحرانی ادامه یابد، روز صفر ممکن است در اواسط سال ۲۰۱۸ فرا برسد.

با توجه به پیش‌بینی‌های بدبینانه و کاهش بی‌سابقه بارندگی‌ها، مقامات شهر مجبور شدند پیش‌بینی روز صفر را جدی بگیرند و اقدامات فوری برای جلوگیری از وقوع آن آغاز کنند. این وضعیت، که عملاً به معنی قطع کامل آب شهر و ایجاد بحران انسانی و اجتماعی بود، به شدت در رسانه‌ها بازتاب یافت و برای مردم کیپ‌تاون به کابوسی بی‌مانند تبدیل شد.

برای جلوگیری از وقوع روز صفر و تأمین آب برای شهروندان، مقامات کیپ‌تاون اقداماتی فوری و اضطراری را برای کنترل و کاهش مصرف آب به اجرا درآوردند. این اقدامات شامل محدودیت‌های بسیار شدید در مصرف آب، تغییرات در شیوه‌های استفاده از منابع آبی و اقدامات مؤثر در جهت بازیافت و ذخیره‌سازی آب بود.

• محدودیت‌های شدید مصرف آب: یکی از اولین و مهم‌ترین اقداماتی که به‌منظور جلوگیری از بحران روز صفر انجام شد، اعمال محدودیت‌های بسیار شدید در مصرف آب بود. از اواخر سال ۲۰۱۷، مصرف آب روزانه هر فرد در کیپ‌تاون به ۵۰ لیتر کاهش یافت. این میزان به قدری پایین بود که عملاً نیازهای روزمره آب، از جمله شستشو، آشپزی، و بهداشت، باید به طور جدی مدیریت می‌شد.برای مقایسه، میزان متوسط مصرف آب روزانه در بسیاری از کشورها بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ لیتر برای هر فرد است. محدودیت‌ها برای هر خانه، اداره، و کسب‌وکار به‌طور جدی اعمال شد. رعایت این محدودیت‌ها در بسیاری از موارد با اعمال جریمه‌های مالی همراه بود.علاوه بر محدودیت‌های مصرف خانگی، مقامات کیپ‌تاون مجبور شدند تا محدودیت‌های شدیدتری را برای صنایع و کشاورزی اعمال کنند. بسیاری از کارخانه‌ها، کافه‌ها، رستوران‌ها، و دیگر کسب‌وکارها مجبور بودند مصرف آب خود را به حداقل برسانند. کشاورزان نیز با محدودیت‌های آبی شدید مواجه شدند و برای آبیاری زمین‌های کشاورزی خود باید از منابع محدودتر آب استفاده می‌کردند.
• نصب کنتورهای آب و نظارت دقیق: به‌منظور اعمال محدودیت‌ها، مقامات کیپ‌تاون تصمیم گرفتند که کنتورهای آب در خانه‌ها و اماکن عمومی نصب کنند و مصرف هر واحد را به دقت کنترل کنند. این اقدامات باعث شد تا مردم شهر خود را بیشتر به صرفه‌جویی ملزم کنند و در استفاده از آب دقت بیشتری به خرج دهند. همچنین، مکانیزم‌هایی برای بررسی میزان مصرف و جریمه افراد پرمصرف وضع شد.
• بازیافت آب و استفاده از منابع جایگزین: از آنجایی که تأمین آب از منابع طبیعی مانند بارش باران به شدت کاهش یافته بود، مقامات کیپ‌تاون به راه‌حل‌های جایگزین و بازیافت آب روی آوردند. برخی از تأسیسات عمومی و شرکت‌های خصوصی به استفاده از آب‌های بازیافتی (مانند آب فاضلاب تصفیه‌شده) در فعالیت‌های صنعتی و کشاورزی پرداختند. این اقدام به‌ویژه در حوزه‌های کشاورزی و صنایع سنگین اهمیت زیادی داشت که می‌توانستند به جای استفاده از آب آشامیدنی، از منابع آب تصفیه‌شده استفاده کنند.
• استفاده از آب باران: به‌عنوان یک اقدام دیگر، مقامات شهری کیپ‌تاون برنامه‌هایی برای تشویق شهروندان به ذخیره آب باران به اجرا درآوردند. نصب سیستم‌های جمع‌آوری آب باران روی سقف‌های منازل و ساختمان‌ها، یکی از راه‌حل‌های پیشنهادشده بود. این سیستم‌ها اجازه می‌دادند که آب باران جمع‌آوری شده به ذخیره‌سازی و مصرف خانگی تخصیص یابد، و به کاهش فشار بر منابع آب کمک کند.
• افزایش ذخایر اضطراری آب: برای مقابله با بحران شدید، مقامات شهری تصمیم به ایجاد ذخایر اضطراری آب گرفتند. این ذخایر شامل مخازن آب سیار و منابع آبی از سایر مناطق بود که به‌طور خاص برای شرایط بحرانی آماده‌سازی شده بودند. در صورت بروز روز صفر، این منابع می‌توانستند به‌عنوان آخرین راه‌حل برای تأمین آب مورد نیاز استفاده شوند.
• کمپین‌های آگاهی‌رسانی عمومی: در کنار تمامی اقدامات فنی و اجرایی، دولت و مقامات شهری کیپ‌تاون کمپین‌های آگاهی‌رسانی گسترده‌ای را برای تشویق مردم به صرفه‌جویی در مصرف آب آغاز کردند. این کمپین‌ها از طریق رسانه‌ها، تبلیغات شهری و جلسات عمومی تلاش کردند تا مردم را درگیر کنند و آنها را به تغییر رفتار و کاهش مصرف آب ترغیب کنند. این امر به ویژه در روزهای نخستین بحران اهمیت زیادی داشت؛ زیرا بسیاری از افراد هنوز برای درک جدی‌بودن وضعیت و اهمیت صرفه‌جویی به اندازه کافی آگاه نبودند.

بحران آب کیپ‌تاون به مردم نیز فشار زیادی وارد کرد تا شیوه‌های جدیدی برای زندگی با منابع محدود آب پیدا کنند. پس از هشدارهای اولیه مبنی‌بر فرارسیدن روز صفر، مردم کیپ‌تاون با واقعیت سختی روبه‌رو شدند: در شرایطی که هر قطره آب ارزشمند بود، باید به‌طور جدی صرفه‌جویی می‌کردند و از هر راه‌حل ممکن برای کاهش مصرف آب استفاده می‌کردند. واکنش مردم به این بحران، تلاش‌های خلاقانه و ابتکاری زیادی را در پی داشت که نشان‌دهنده انعطاف‌پذیری و همکاری اجتماعی در مواجهه با یک بحران زیست‌محیطی بزرگ بود.

مردم کیپ‌تاون که در آغاز تنها با شنیدن هشدارهای عمومی به بحران واکنش نشان داده بودند، پس از کاهش شدید سطح آب و اعلام احتمال فرارسیدن روز صفر، در تلاش‌های خود برای صرفه‌جویی در مصرف آب جدی‌تر شدند. این تلاش‌ها نه‌تنها به‌طور فردی در خانه‌ها و کسب‌وکارها صورت گرفت، بلکه در سطح اجتماع نیز حرکت‌های جمعی برای مقابله با بحران شکل گرفت.

• کاهش مصرف آب در خانه‌ها: یکی از بارزترین واکنش‌های مردم، کاهش شدید مصرف آب در سطح خانه‌ها بود. بسیاری از خانواده‌ها شیوه‌های جدیدی را برای استفاده بهینه از آب در پیش گرفتند. به‌عنوان مثال، مردم از دوش‌های کوتاه‌مدت‌تر و کم‌مصرف‌تر استفاده می‌کردند و از پرکردن وان یا استفاده بی‌رویه از آب در هنگام شستشو یا شستن ظروف اجتناب می‌کردند. مردم حتی خود را مجبور می‌کردند که در هفته تنها یک یا دو بار حمام کنند. همچنین توصیه می‌شد که زمان هر بار دوش‌گرفتن فقط در حد دو دقیقه باشد.
• تغییر شیوه‌های شستشو و نظافت: شستشوی لباس و نظافت خانه‌ها یکی دیگر از بخش‌های مصرفی آب بود که در بحران آب به‌شدت کاهش یافت. بسیاری از مردم از ماشین‌های لباسشویی و ظرفشویی استفاده نمی‌کردند مگر در مواقع ضروری و در عوض، لباس‌های خود را به صورت دستی می‌شستند. علاوه بر این، استفاده از شوینده‌های خشک و تکنیک‌های جایگزین نظافت مانند استفاده از جاروبرقی به جای شستشو با آب رایج شد.
• آگاهی‌رسانی و تغییر رفتار اجتماعی: مردم در کیپ‌تاون نسبت به ضرورت صرفه‌جویی در آب به شدت آگاه شدند و این آگاهی به رفتار اجتماعی آنان نیز منتقل شد. در سطح جامعه، کنفرانس‌ها، کارگاه‌ها و همایش‌هایی برگزار شد که در آن‌ها مردم از تجربیات یکدیگر بهره می‌بردند و راه‌های جدید برای مدیریت آب به اشتراک می‌گذاشتند. رسانه‌ها نیز نقشی مهم در این امر ایفا کردند، و بسیاری از مردم از طریق تلویزیون، رادیو و شبکه‌های اجتماعی به‌طور مداوم از کمبود آب و ضرورت صرفه‌جویی آگاه می‌شدند.
• استفاده از فناوری‌های جدید: برخی از مردم به دنبال راه‌حل‌های تکنولوژیکی برای مقابله با بحران بودند. به‌عنوان مثال، نصب دستگاه‌های صرفه‌جویی در آب مانند شیرهای اتوماتیک و دوش‌های کم‌مصرف در خانه‌ها رواج یافت. این دستگاه‌ها به‌طور خودکار میزان مصرف آب را کاهش می‌دادند و بسیاری از مردم این دستگاه‌ها را به‌طور داوطلبانه و با هزینه خود نصب می‌کردند.

یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین روش‌هایی که مردم کیپ‌تاون برای مقابله با بحران آب به کار بردند، استفاده از مخازن ذخیره آب و سایر روش‌های جایگزین بود. به‌ویژه زمانی که سطح آب در سدها به شدت کاهش یافت، اهمیت این روش‌ها به‌طور چشمگیری افزایش یافت.

• مخازن آب باران: جمع‌آوری آب باران به عنوان یکی از مؤثرترین راه‌حل‌ها برای ذخیره منابع آبی شناخته شد. بسیاری از مردم اقدام به نصب مخازن جمع‌آوری آب باران در پشت‌بام خانه‌های خود کردند. این آب به‌طور معمول در فصول بارندگی ذخیره می‌شد و در زمان‌های خشک، به عنوان منبعی اضافی برای شستشو و نظافت استفاده می‌شد. این روش نه تنها به کاهش فشار بر منابع آبی شهری کمک کرد، بلکه به مردم امکان داد که در شرایط بحرانی از منابع آبی جایگزین بهره‌برداری کنند.
• مخازن ذخیره آب خانگی: به جز جمع‌آوری آب باران، بسیاری از مردم تصمیم به خرید مخازن ذخیره آب گرفتند. این مخازن معمولاً در حیاط خانه‌ها یا در فضای آزاد نصب می‌شدند و آب ذخیره‌شده در آن‌ها برای مصارف مختلف خانگی همچون شستشو و نظافت استفاده می‌شد. برخی از خانواده‌ها حتی در این مخازن آب آشامیدنی ذخیره می‌کردند، البته با مراقبت‌های ویژه برای تصفیه آن.
• استفاده از آب‌های فاضلاب تصفیه‌شده: در کنار مخازن آب، استفاده از آب‌های فاضلاب تصفیه‌شده نیز به‌عنوان روشی جایگزین برای تأمین نیازهای آب غیرآشامیدنی رواج یافت. برخی از محله‌ها و ساختمان‌ها به سیستم‌های تصفیه آب فاضلاب مجهز شدند که امکان استفاده از آب برای آبیاری باغ‌ها، شستشو و مصارف صنعتی را فراهم می‌آورد. این روش به‌ویژه در بخش‌هایی از شهر که منابع آبی محدودی داشتند، بسیار موثر بود.
• آب‌پاش‌های کم‌مصرف: در بخش کشاورزی و باغداری، مردم به استفاده از سیستم‌های آبیاری قطره‌ای و دیگر روش‌های کم‌مصرف روی آوردند. این سیستم‌ها که به جای آبیاری گسترده، آب را به طور مستقیم به ریشه گیاهان می‌رسانند، مصرف آب را به شدت کاهش می‌دهند و برای شرایط خشکسالی بهینه هستند. بسیاری از کشاورزان و باغداران در کیپ‌تاون از این سیستم‌ها برای کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری استفاده کردند.
• محافظت از منابع آب محلی: برخی از گروه‌ها و فعالان محیط‌زیستی، به‌ویژه در مناطق روستایی و حومه شهر، اقدامات ویژه‌ای برای محافظت از منابع آب محلی انجام دادند. این اقدامات شامل حفظ و احیای منابع آب طبیعی مانند چشمه‌ها و رودخانه‌ها بود که برای بسیاری از مناطق غیرشهری و در فاصله‌های دور از شبکه‌های اصلی تأمین آب، حیاتی بود.

بحران آب کیپ‌تاون که در نهایت به تهدید قطع کامل آب شهری رسید، مسئولان و مقامات این شهر را به سرعت به سمت اقدامات اضطراری و راه‌حل‌های مختلف برای مدیریت منابع آب کشاند. در حالی که مردم باید برای کاهش مصرف آب تلاش می‌کردند، دولت و مقامات شهری نیز با اتخاذ پروژه‌های بزرگ و استراتژی‌های ویژه در تلاش بودند تا به هر نحو ممکن از بحران عبور کنند.

اقدامات انجام‌شده شامل پروژه‌های بلندمدت و همچنین برنامه‌های کوتاه‌مدت برای مدیریت منابع آب بود. در این میان، پروژه‌های آب‌شیرین‌کن و استخراج آب‌های زیرزمینی از جمله مهم‌ترین روش‌های مقابله با بحران محسوب می‌شدند؛ اما محدودیت‌های شدید مصرف آب و تاثیرات اجتماعی و اقتصادی آن‌ها نیز قابل توجه بود.

یکی از مهم‌ترین اقداماتی که مسئولان برای مقابله با بحران آب در کیپ‌تاون به اجرا درآوردند، راه‌اندازی پروژه‌های آب‌شیرین‌کن و استخراج آب‌های زیرزمینی بود. این اقدامات در راستای تأمین منابع آبی جایگزین برای شهر و کاهش وابستگی به ذخایر آب سطحی انجام شدند.

• پروژه‌های آب‌شیرین‌کن: به دلیل کاهش شدید منابع آب سطحی و تهدید قریب‌الوقوع «روز صفر»، مقامات شهری کیپ‌تاون به‌طور جدی به دنبال منابع جدید آب بودند. یکی از این منابع، آب‌شیرین‌کن‌ها بود. پروژه‌های آب‌شیرین‌کن با هدف تبدیل آب دریا به آب آشامیدنی راه‌اندازی شدند. این پروژه‌ها به‌ویژه پس از سال ۲۰۱۷ و افزایش فشار بحران، شتاب بیشتری گرفتند.
• استخراج آب‌های زیرزمینی: استخراج آب‌های زیرزمینی نیز به عنوان یک گزینه دیگر برای تأمین منابع آب در شرایط بحران در نظر گرفته شد. با کاهش شدید سطح آب در سدها و دیگر منابع سطحی، مقامات کیپ‌تاون شروع به حفاری چاه‌های جدید در نقاط مختلف شهر کردند. این منابع زیرزمینی، به‌ویژه در مناطقی که به شبکه‌های آب‌رسانی اصلی متصل نبودند، می‌توانستند تا حدی منابع کمکی باشند.

بحران آب کیپ‌تاون نه تنها یک بحران فیزیکی و اقتصادی بود، بلکه فرصتی برای تغییر در نگرش‌ها و رفتارهای مردم نسبت به مصرف منابع آب فراهم آورد. یکی از دستاوردهای مهم بحران آب در کیپ‌تاون، پذیرش گسترده‌تری از فرهنگ صرفه‌جویی و تغییرات رفتاری در مصرف آب بود که تاثیرات طولانی‌مدتی در جامعه گذاشت.

بحران آب باعث شد مردم کیپ‌تاون به‌طور گسترده‌ای به اهمیت صرفه‌جویی در مصرف آب پی ببرند. بسیاری از شهروندان عادات مصرف خود را تغییر داده و به روش‌های جدیدی برای کاهش مصرف آب روی آوردند. مردم شروع به استفاده از دوش‌های کوتاه‌تر، پرکردن ماشین ظرف‌شویی و لباس‌شویی تنها با ظرفیت کامل و جمع‌آوری آب دوش برای استفاده دوباره در خانه کردند.

یکی از عواملی که در نجات کیپ‌تاون از روز صفر نقش داشت، تلاش‌های گسترده و هماهنگ مردم و مسئولان برای کاهش مصرف آب بود. کاهش بی‌سابقه مصرف آب به‌طور چشمگیری منابع آب را حفظ کرد. علاوه بر این، کمپین‌های آموزشی و شفافیت در اعلام وضعیت سدها و مصرف آب، آگاهی عمومی را به حدی رساند که مردم به‌طور جدی‌تری در فرآیند صرفه‌جویی مشارکت کردند.

علاوه بر تلاش‌های انسانی، بارش‌های دیرهنگام در زمستان ۲۰۱۸ نیز عامل مهمی در جلوگیری از فاجعه روز صفر بود. بازگشت بارش‌ها به کیپ‌تاون باعث شد سطح آب سدها به‌طور چشمگیری افزایش یابد. با افزایش میزان ذخایر آب، فشار از روی مسئولان شهری و مردم کاهش یافت و امکان مدیریت بهتر منابع فراهم شد.

نتیجه این مجموعه تلاش‌ها، کاهش مصرف آب از حدود ۱٫۲ میلیارد لیتر در روز به ۶۵۰ میلیون لیتر بود. این تغییر در مصرف آب، علاوه بر نجات از روز صفر، یک تغییر فرهنگی اساسی در رفتار مردم به وجود آورد. حتی پس از گذشت بحران، بسیاری از شهروندان همچنان به عاداتی که در دوران بحران آموخته بودند ادامه دادند. استفاده از روش‌های صرفه‌جویی، مانند جمع‌آوری آب باران و استفاده از آب بازیافتی در کارهای روزمره، همچنان ادامه دارد و این امر نشان‌دهنده تغییرات پایدار در نگرش‌های مردم نسبت به مصرف آب است.

بحران آب کیپ‌تاون و تجربه نجات از روز صفر برای سایر شهرهای دنیا، به‌ویژه تهران که این روزها وضعیتی تقریباً مشابه با کیپ‌تاون را تجربه می‌کند، درس‌های مهمی به همراه دارد. این بحران نشان داد که چگونه شفافیت در اطلاع‌رسانی، مشارکت عمومی و اقدامات پیشگیرانه می‌تواند از بروز فاجعه جلوگیری کند و بر مدیریت بحران‌های زیست‌محیطی تاثیرگذار باشد

یکی از مهم‌ترین درس‌هایی که کیپ‌تاون به سایر شهرها آموخت، اهمیت شفافیت در اطلاع‌رسانی و نقش حیاتی مشارکت عمومی در مدیریت بحران بود. مقامات شهری کیپ‌تاون با به‌کارگیری روش‌های شفاف برای اعلام وضعیت سدها، مصرف روزانه آب و پیش‌بینی‌های مربوط به بحران، توانستند اعتماد عمومی را جلب کنند و مردم را در فرآیند صرفه‌جویی و مدیریت مصرف منابع مشارکت دهند.

همچنین، استفاده از ابزارهای آنلاین مانند داشبوردهای مصرف آب و نقشه‌های مقایسه‌ای که مصرف خانگی را در بین محله‌های مختلف به نمایش می‌گذاشت، به مردم انگیزه می‌داد که در کاهش مصرف آب مشارکت کنند. این شفافیت و اطلاع‌رسانی صحیح باعث شد که بحران به‌طور مستقیم با رفتار شهروندان در ارتباط باشد و مردم متوجه شوند که اگر اقدام فوری انجام ندهند، تبعات جدی‌تری در انتظارشان خواهد بود.

بحران آب کیپ‌تاون نشان‌دهنده اهمیت سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و منابع جدید برای مقابله با بحران‌های آینده است. بسیاری از بحران‌های زیست‌محیطی، مانند بحران آب در شهرهای بزرگ، به دلیل بی‌توجهی به توسعه پایدار منابع و زیرساخت‌ها رخ می‌دهند. بنابراین، شهرها باید علاوه بر اقدامات کوتاه‌مدت مانند صرفه‌جویی، به دنبال منابع جدید آب و زیرساخت‌های پایدار باشند. این شامل پروژه‌های آب‌شیرین‌کن، استخراج آب‌های زیرزمینی و استفاده از تکنولوژی‌های نوین برای مدیریت منابع آب است. ارزیابی منظم ذخایر آب و تأثیر تغییرات اقلیمی و همچنین آموزش عمومی درباره مصرف پایدار منابع، به‌ویژه آب، نیز ضروری است تا در هنگام بحران مردم آمادگی کافی داشته باشند.

بحران کیپ‌تاون نشان داد که اگر منابع به‌درستی مدیریت نشوند، حتی شهری مدرن نیز ممکن است با بحران آب روبه‌رو شود. این بحران از سوءمدیریت منابع آب، رشد سریع جمعیت و تغییرات اقلیمی ناشی شد و تأکید بر لزوم پیش‌بینی بحران و اتخاذ اقدامات پیشگیرانه دارد. اگر از ابتدا در پروژه‌های بلندمدت مانند شیرین‌سازی آب دریا و بازیافت فاضلاب سرمایه‌گذاری می‌شد، شاید بحران به آن سطح نمی‌رسید.

برای شهرهایی که به منابع آبی محدود وابسته‌اند، ضروری است که سیاست‌های پیشگیرانه مانند مدیریت بهینه مصرف و سرمایه‌گذاری در منابع جدید به‌طور مستمر اجرا شوند. تجربه کیپ‌تاون برای دیگر شهرها که ممکن است با بحران‌های مشابه مواجه شوند، آموزنده است و نشان می‌دهد که مدیریت منابع آب تنها از طریق زیرساخت‌ها و تکنولوژی‌های فنی ممکن نیست؛ بلکه مشارکت عمومی و شفافیت در اطلاع‌رسانی نیز اهمیت بسیاری دارد.

در نهایت، اقدامات موثر باید شامل تغییرات اساسی در سیاست‌های مدیریت منابع آبی، تقویت زیرساخت‌ها، ترویج فرهنگ صرفه‌جویی و ایجاد مشارکت اجتماعی باشد تا از بروز بحران‌های مشابه جلوگیری و پایداری منابع آبی حفظ شود. بحران آب کیپ‌تاون نشان‌دهنده اهمیت سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و منابع جدید برای مقابله با بحران‌های آینده است. بسیاری از بحران‌های زیست‌محیطی، مانند بحران آب در شهرهای بزرگ، به دلیل بی‌توجهی به توسعه پایدار منابع و زیرساخت‌ها رخ می‌دهند. بنابراین، شهرها باید علاوه بر اقدامات کوتاه‌مدت مانند صرفه‌جویی، به دنبال منابع جدید آب و زیرساخت‌های پایدار باشند.