خویشاوند 3 میلیون سالۀ انسان که از دل «سنگ» بیرون آمد و هنوز ناشناخته است

فرادید| برای درک ادعاهای تازه، لازم است کمی با انسان‌تباران گیج‌کننده‌ای آشنا شویم که بیش از دو میلیون سال پیش در جنوب آفریقا زندگی می‌کردند. شناخته‌شده‌ترین گونهٔ این دوره Australopithecus africanus است، هرچند اینکه آیا آن‌ها نیاکان مستقیم انسان مدرن بوده یا نه، همچنان محل بحث است. در سال ۱۹۴۸، فسیل‌هایی که در ماکاپانسگاتِ آفریقای جنوبی پیدا شدند، به‌عنوان گونه‌ای تازه با نام Australopithecus Prometheus معرفی شدند، چون تصور می‌شد از آتش استفاده می‌کرده‌اند.

به گزارش فرادید؛ اما دکتر جسی مارتین از دانشگاه لاتروب می‌گوید که بیشتر دیرین‌انسان‌شناسان این نام‌گذاری را اشتباه می‌دانند. فسیل‌هایی که به A. Prometheus نسبت داده شده‌اند، آن‌قدر به A. africanus شبیه‌اند که دیدگاه غالب این است که این دو می‌توانسته‌اند با هم آمیزش داشته باشند و در واقع یک گونه باشند؛ هرچند برخی همچنان بر هویت مستقل A. Prometheus پافشاری می‌کنند.

لیتل فوت کامل‌ترین فسیل از یک انسان‌تبار منقرض شده است

در سال ۱۹۹۸، کشفی چشمگیر در استرکفونتینِ آفریقای جنوبی انجام شد که بعدها معلوم شد یکی از کامل‌ترین نمونه‌های انسان‌تباران منقرض‌شده است. بیرون آوردن چنین اسکلت گسترده‌ای از دل سنگ سخت زمان‌بر بود. وقتی رونالد کلارک در سال ۲۰۱۹ اسکلت لِیتل فوت را بررسی کرد، شباهت‌هایی با فسیل‌های اولیهٔ ماکاپانسگات دید و این شگفتی فسیلی را متعلق به A. Prometheus دانست.

مارتین می‌گوید بیشتر جامعهٔ دیرین‌شناسی این را به این معنا گرفت که منظور همان A. africanus است، چون این دو را عملاً یکسان می‌دانستند. خود مارتین و دانشجویانش هم ابتدا همین نظر را داشتند، تا اینکه شروع کردند به بررسی بخشی از جمجمهٔ لِیتل فوت که با قطعه‌ای تطابق دارد که توصیف اولیهٔ A. Prometheus در سال ۱۹۴۸ بر اساس آن انجام شده بود.

تیم پژوهشی تنها در همین ناحیه از پشت جمجمه سه تفاوت عمده یافت. از نظر شکل جمجمه، لیتل فوت شباهت بیشتری به انسان‌تباران بسیار قدیمی‌تر دارد تا نمونه‌هایی که پیش‌تر A. Prometheus نامیده می‌شدند یا گونه‌ای که به‌طور عمومی به‌عنوان A. africanus پذیرفته شده است. با این حال، در بخش‌های دیگر بدن ویژگی‌هایی دارد که نشان می‌دهد نمی‌تواند بازماندهٔ دیرهنگامِ یک گونهٔ بسیار کهن باشد؛ بنابراین باید با گونه‌ای تازه روبه‌رو باشیم.

لیتل فوت در محل کشف اولیه؛ در میان رسوبات سنگ‌شدۀ یک غار

مارتین در بیانیه‌ای گفت: «این فسیل همچنان یکی از مهم‌ترین کشفیات در پروندهٔ انسان‌تباران است و شناخت هویت واقعی آن برای فهم گذشتهٔ تکاملی ما کلیدی است».

او افزود: «می‌دانیم در این بازهٔ زمانی، دو گونهٔ انسان‌تبار در این منطقه زندگی می‌کرده‌اند. اما نمی‌دانیم لیتل فوت دقیقاً کجای درخت خانوادگی قرار می‌گیرد؛ تاریخچه‌اش چیست و آیا چیزی از آن تکامل یافته یا نه. دربارهٔ تنوع انسانی، به‌خصوص در آفریقای جنوبی، هر بار که بیلچه‌ای به زمین می‌زنید، داستان پیچیده‌تر می‌شود.» در نهایت، هنوز هم نمی‌دانیم این موجودی که ۲.۲ کیلومتر دورتر از غار لیتل فوت پیدا شده، با آن ترکیب عجیب از ویژگی‌های کهن و مدرن، دقیقاً کجا قرار می‌گیرد.

حتی قدمت لیتل فوت نیز محل اختلاف جدی است. یک روش سن آن را حدود ۲.۶ میلیون سال برآورد می‌کند و روش دیگر بیش از ۳ میلیون سال. مقاله‌هایی هم منتشر شده که هرکدام توضیح می‌دهند چرا یکی از این برآوردها محتمل‌تر است.

مارتین گفت: «به نظر ما به‌طور روشن نمی‌توان آن را A. Prometheus یا A. africanus دانست. احتمالاً با یک خویشاوند انسانیِ پیش‌تر شناسایی‌نشده روبه‌رو هستیم.»

تیم پژوهشی هنوز نامی برای گونهٔ جدید انتخاب نکرده است؛ هم به این دلیل که تاکنون بخش اندکی از فسیل توصیف شده و هم به‌خاطر تمایل به مشورت گسترده. مارتین گفت: «گام بعدی این است که کل فسیل بررسی شود تا مشخص شود لیتل فوت نمایندهٔ کدام گونه است.» او افزود لازم است همهٔ نمونه‌هایی که اکنون A. africanus نامیده می‌شوند نیز دوباره بررسی شوند تا معلوم شود آیا برخی از آن‌ها با لیتل فوت سازگارتر هستند یا نه.

مارتین یادآور می‌شود که حتی تا دههٔ ۱۹۷۰ «باور رایج این بود که در هر زمان فقط یک گونهٔ انسان‌تبار می‌تواند در جهان وجود داشته باشد. اکنون می‌دانیم چندین سرده به‌طور هم‌زمان همزیستی داشته‌اند.» خودِ مارتین نقش مهمی در نشان دادن این موضوع داشته که سردهٔ ما در کنار دو انسان‌تبار دیگر زندگی می‌کرده است.

او افزود: «ما فکر می‌کنیم طبیعی است که فقط خودمان باقی مانده باشیم، اما در واقع وضعیت ما استثنایی است.» و یادآور شد که بر اساس تاریخ دیگر اشکال حیات، تنها بازماندهٔ یک سرده بودن، نشانهٔ خوبی برای بقای بلندمدت یک گونه نیست.