ثبت سفارش نامتعارف خودرو در کشور
داستان به چند هفته پیش برمی‌گردد، آنجاکه برخی رسانه‌ها از تخلفی بزرگ در ثبت‌سفارش خودرو خبر دادند. طبق اخبار منتشرشده، بیش از ۶ هزار و ۴۰۰ دستگاه خودروی وارداتی، در زمانی ثبت‌سفارش شده‌اند که سایت مربوطه بسته بوده و طبعا امکان سفارش‌گذاری وجود نداشته است.
گمرک ایران با صدور بیانیه‌ای، ضمن اعلام اینکه «تمام خودرو‌های وارداتی به کشور طی سال ۹۶، دارای مجوز ثبت‌سفارش معتبر بوده‌اند»، رسما این سازمان را از تخلفات احتمالی رخ داده در ثبت‌سفارش خودرو‌های موردنظر مبرا دانست.
داستان به چند هفته پیش برمی‌گردد، آنجاکه برخی رسانه‌ها از تخلفی بزرگ در ثبت‌سفارش خودرو خبر دادند. طبق اخبار منتشرشده، بیش از ۶ هزار و ۴۰۰ دستگاه خودروی وارداتی، در زمانی ثبت‌سفارش شده‌اند که سایت مربوطه بسته بوده و طبعا امکان سفارش‌گذاری وجود نداشته است.
به‌عبارت بهتر، در دوره حدودا شش ماهه‌ای که دولت سایت ثبت‌سفارش را به روی واردکنندگان بسته بود، برخی شرکت‌های وارد‌کننده موفق به ثبت‌سفارش خودرو‌های موردنظر خود شده‌اند. این به آن معناست که دربازه زمانی موردنظر، سایت ثبت‌سفارش برای برخی واردکنندگان خاص باز شده و آن‌ها موفق به سفارش‌گذاری شده‌اند.
هرچند انتشار این اخبار، در ابتدا واکنش خاصی را از سوی دولت و سازمان توسعه تجارت نداشت؛ اما در نهایت مجتبی خسروتاج، رئیس سازمان توسعه تجارت تایید کرد که ۶ هزار و ۴۸۱ دستگاه خودرو خارجی به‌صورت غیرقانونی ثبت‌سفارش شده‌اند.
وی با اشاره به اینکه حراست وزارت صنعت، معدن و تجارت در چندین نوبت نسبت به مورد تایید نبودن برخی ثبت‌سفارش‌ها، اطلاع‌رسانی انجام داده، تاکید کرد که «اگرچه در تیرماه سال ۹۶ بار‌ها اعلام شد ثبت‌سفارش خودرو متوقف است، اما برخی خودرو‌های ترخیصی از گمرک، پس از تاریخ اعلامی (بازه‌ای که سایت ثبت‌سفارش بسته بوده) سفارش‌گذاری شده‌اند.»
خسروتاج با تایید بروز تخلف در این ماجرا اعلام کرد که «شرکت‌های وارد‌کننده ضمن بی‌اطلاعی از اتفاق رخ داده، می‌گویند ثبت‌سفارش از سوی کارمندان آن‌ها صورت گرفته است.» رئیس سازمان توسعه تجارت در نهایت با بر حذر داشتن رسانه‌ها از قضاوت‌های زودهنگام، تاکید کرد که «سازمان نیز بروز تخلف در ثبت‌سفارش خودروها را تایید می‌کند، منتها برای مشخص شدن اینکه تخلفات موردنظر چگونه و با چه سازوکاری انجام شده‌اند، باید منتظر باشیم تا بررسی‌های لازم انجام شود.»
اظهارات رئیس سازمان توسعه تجارت در شرایطی بود که در ادامه مشخص شد خودرو‌های دارای ثبت‌سفارش غیرقانونی، تماما متعلق به دو برند خاص بوده‌اند که آن‌ها نیز تاکنون واکنش خاصی به این اتهام نشان نداده‌اند؛ هرچند که خسروتاج از قول آن‌ها عنوان کرده بود که ثبت‌سفارش از سوی کارمندان این شرکت‌ها صورت گرفته و آن‌ها در جریان تخلفات رخ‌داده نیستند. این پاسخ، اما به هیچ وجه برای افکار عمومی قابل‌پذیرش نبود؛ زیرا همه می‌دانستند که سایت ثبت‌سفارش از تیر ماه بسته شده و امکان سفارش‌گذاری وجود ندارد.
با این حساب، مقامات ارشد شرکت‌های وارد‌کننده قطعا از این موضوع (بسته بودن سایت ثبت‌سفارش) مطلع بوده‌اند و طبعا باید بابت ثبت‌سفارش‌های انجام شده در آن بازه زمانی، از کارمندان خود توضیح می‌خواسته‌اند. در واقع نمی‌توان پذیرفت که ثبت‌سفارش خودرو بدون اطلاع و هماهنگی با مقامات ارشد شرکت‌های وارد‌کننده، صورت گرفته باشد و به‌نظر می‌رسد کارمندان قبلا از سوی مسوولان بالادست خود، از زمان دقیق باز شدن مقطعی سایت مطلع شده و اقدام به سفارش‌گذاری کرده‌اند.
در این مورد، البته حراست وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز اعلام کرده که موضوع بروز تخلف در ثبت‌سفارش بیش از ۶ هزار و ۴۰۰ دستگاه خودرو در دست بررسی قرار دارد و حال باید منتظر ماند و دید در نهایت زوایای این اتفاق عجیب، چه زمانی مشخص خواهد شد.
اما در شرایطی که رقم ۶ هزار و ۴۸۱ دستگاه برای خودرو‌های دارای ثبت‌سفارش غیرقانونی، از سوی رسانه‌ها اعلام و مورد تایید مسوولان قرار گرفت، چندی بعد، نایب رئیس انجمن واردکنندگان خودرو اعلام کرد تعداد این خودروها بیشتر است. به گفته فرهاد احتشام‌زاد، طبق اطلاعات انجمن واردکنندگان خودرو، در زمان بسته بودن سایت ثبت‌سفارش، بیش از ۱۵ هزار دستگاه خودرو به‌صورت غیرقانونی سفارش‌گذاری شده‌اند.
اظهارات نایب رئیس انجمن واردکنندگان خودرو، اما در حالی بود که سازمان توسعه تجارت ایران واکنش کنایه‌آمیزی به این ادعا نشان داد. این سازمان با استقبال از انتشار مدارک مربوط به ثبت‌سفارش غیرقانونی بیش از ۱۵هزار خودرو، تاکید که «شایسته است، نایب رئیس محترم انجمن واردکنندگان خودرو که اطلاعات دقیق‌تری از واردات غیرقانونی و کار متخلفان خودرو دارند، هرچه سریع‌تر این اطلاعات را در اختیار مقامات نظارتی و امنیتی کشور برای رسیدگی لازم قرار دهند.
بدیهی است، در غیر این صورت شائبه افزایش تخلف واردات توسط خود اعضای انجمن به ذهن متبادر می‌شود.» این در شرایطی است که انجمن واردکنندگان خودرو هنوز واکنشی به این موضوع نشان نداده؛ بنابراین مشخص نیست تعداد خودرو‌های دارای ثبت‌سفارش غیرقانونی، دقیقا چند دستگاه است.
اما آخرین اظهارنظر در مورد ورود خودرو‌های غیرقانونی به کشور مربوط به محمد شریعتمداری وزیر صنعت، معدن و تجارت است. وی نه‌تن‌ها به‌طور تلویحی اعلام کرد که تخلف در ثبت‌سفارش محرز است، بلکه وزارت صنعت دولت دوازدهم را مبرا از این تخلف دانست. شریعتمداری در گفت‌وگویی عنوان کرده بود که توقف ثبت‌سفارش در دوره وزیر پیشین اتفاق افتاده و وی در این زمینه مقصر نیست.
در هر صورت آنچه هم‌اکنون اتفاق افتاده واردات غیرقانونی هزاران خودرویی است که وزارت صنعت معدن و تجارت دولت پیشین اصرار بر توقف ورود آن‌ها به بهانه ساماندهی بازار ارز و همچنین محدودیت در بازاروارداتی‌ها داشت. اینکه چرا با وجود بسته بودن سایت ثبت‌سفارش، برای عده‌ای مجوز خاص در نظر گرفته شده نماد عینی استفاده از رانت دولتی است و اینکه مسوولان صنعتی وقت این مجوز را در ازای چه امتیازی به واردکنندگان داده‌اند خود جای سوال دارد.
دفاعیه گمرک
اتفاقات رخ داده پس از انتشار اخبار مربوط به تخلف در ثبت‌سفارش خودرو، در حالی بود که در قدم اول گمرک ایران تلویحا به‌عنوان یکی از مقصران احتمالی این ماجرا معرفی شد. در واقع ازآنجاکه بخشی از خودرو‌های مربوطه ترخیص شده‌اند، برخی معتقدند گمرک نباید اجازه خروج آن‌ها را می‌داده و بنابراین به نوعی در این ماجرا مرتکب تخلف شده است. این در شرایطی است که گمرک در مقام دفاع از خود برآمده و روز گذشته با صدور بیانیه‌ای، این سازمان را از تخلفات رخ داده مبرا دانست.
در بیانیه‌ای که گمرک در سایت خود منتشر کرده، آمده است: «تمامی ۷۰ هزار و ۷۵ دستگاه دستگاه خودروی وارداتی در سال ۹۶ مجوز ثبت‌سفارش معتبر دارند و اطلاعات مجوز ثبت‌سفارش این خودروها در سامانه جامع گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی در دسترس است. همچنین متولی تایید یا عدم تایید اصالت مجوز‌های ثبت‌سفارش گمرک نیست؛ زیرا اساسا مرجع صدور مجوز ثبت‌سفارش سازمان توسعه تجارت است.»
در ادامه این بیانیه آمده که «اطلاعات مربوط به ۶ هزار و ۴۸۱ دستگاه خودرو که پیش از این اعلام شده ثبت‌سفارش آن‌ها غیرقانونی و شائبه‌دار بوده است، به همراه مجوز ثبت‌سفارش معتبر، مجوز‌های قانونی و مقرراتی سازمان‌های ذی‌ربط، روشن و شفاف در سامانه جامع گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی موجود است.
همچنین کد ۸ رقمی ثبت‌سفارش این خودروها به‌صورت الکترونیکی صادر و در سامانه گمرک بارگذاری شده است.» بنابر اعلام گمرک، خودروها تماما دارای تاییدیه ضوابط فنی و نمایندگی مجاز و رسمی در کشور هستند. این خودروها در فهرست محصولات قابل‌ورود به کشور قرار دارند که قبلا ضوابط فنی موضوع آیین‌نامه ضوابط فنی مصوب دولت را احراز کرده‌اند. در واقع مجوز‌های لازم، از کمیته مربوطه که زیر نظر وزارت صنعت، معدن و تجارت است، اخذ شده و خودروها دارای نمایندگی رسمی مورد تایید آن وزارتخانه هستند.
گمرک ایران در ادامه تاکید کرده که «خودرو‌های ترخیص شده از گمرکات که در فهرست ۶ هزار و ۴۸۱ دستگاهی قرار دارند، براساس بررسی‌های اولیه کمتر از یک‌سوم این تعداد بوده و همگی مجوز‌های ثبت‌سفارش معتبر، استاندارد و تاییدیه سازمان توسعه تجارت را دارند. حقوق و عوارض گمرکی این خودروها پرداخت و تشریفات گمرکی به‌طور کامل انجام و پروانه الکترونیکی برای این خودروها صادر شده است و مابقی خودروها در گمرکات توقیف شده است.»
به گفته گمرک، «بر اساس اعلام رسمی مرکز حراست وزارت صنعت، معدن و تجارت، مجوز ورود یا اصطلاحا مجوز ثبت‌سفارش تعداد ۶ هزار و ۴۸۱ دستگاه خودرو به‌صورت غیرقانونی در سامانه ثبت‌سفارش سازمان توسعه تجارت صادر شده که موضوع در حال رسیدگی است.»
گمرک در ادامه گزارش خود به برخی نکات فنی درخصوص موضوع واردات خودرو اشاره کرده است، از جمله اینکه واردات تمامی کالا‌ها به کشور در گام نخست مستلزم اخذ مجوز ثبت‌سفارش است. گمرک تاکید کرده که بدون ارائه مجوز ثبت‌سفارش وزارت صنعت، معدن و تجارت امکان ترخیص هیچ گونه کالای تجاری از گمرکات سراسر کشور وجود ندارد و طبعا تمامی واردکنندگان نیز برای واردات خودرو ملزم به اخذ مجوز ثبت‌سفارش هستند.
دیگر نکته‌ای که گمرک به آن اشاره کرده، مرجع صدور مجوز ثبت‌سفارش کالا براساس قانون مقررات صادرات و واردات است. به گفته گمرک، براساس ماده ۸ قانون مقررات صادرات و واردات کشور مصوب مجلس شورای اسلامی، واردکنندگان کالا‌های مختلف اعم از دولتی و غیر‌دولتی برای اخذ مجوز ورود و ثبت‌سفارش باید منحصرا به وزارت صنعت، معدن و تجارت مراجعه کنند.
همچنین براساس تبصره یک ماده فوق‌الذکر نیز موافقت با ورود کالا، مجوز ترخیص تلقی شده و نیاز به اخذ مجوز جداگانه نیست. درواقع حرف گمرک این است که مرجع صدور مجوز ثبت‌سفارش کالا براساس قانون مقررات صادرات و واردات، این سازمان نیست. در بخش دیگری از توضیحات گمرک آمده که «با راه‌اندازی سامانه جامع گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی در گمرک، مجوز‌های ثبت‌سفارش به‌صورت الکترونیکی اخذ و در سامانه بارگذاری می‌شود و در صورت عدم ارائه مجوز ثبت‌سفارش، در گام اول امکان اظهار کالا در سامانه جامع گمرکی وجود ندارد؛ بنابراین بدون ارائه مجوز ثبت‌سفارش امکان اظهار خودرو‌های وارداتی در سامانه جامع گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی وجود ندارد.»
در بخش دیگری از این توضیحات تاکید شده که درخصوص ترخیص خودرو‌های وارداتی علاوه‌بر اخذ مجوز ثبت‌سفارش قبل از اظهار به گمرک، پس از اتمام تشریفات گمرکی و در موقع خروج نیز ضمن ارائه vin خودرو‌های وارداتی به وزارت صنعت، معدن و تجارت، گمرکات نسبت به اخذ تاییدیه مجدد مشخصات خودروها و مجوز‌های ثبت‌سفارش و نمایندگی‌های رسمی خودرو‌های وارداتی به‌صورت سیستمی و در موقع خروج خودروها، اقدام می‌کنند.
بنابر اعلام گمرک، همچنین مجوز ثبت‌سفارش و تاییدیه ۷۰ هزار و ۷۵ دستگاه خودروی وارداتی در سال ۹۶ در بانک اطلاعاتی گمرک ثبت شده و مستندات آن موجود است.
مستندات مجوز ثبت‌سفارش این تعداد خودرو اخذ و سپس اجازه ترخیص از گمرکات داده شده است. تمامی این مجوز‌ها در بانک اطلاعات گمرک موجود بوده و قابل‌دسترسی است.
گمرک در ادامه گفته که «با کمک گمرک الکترونیک، گواهی‌های ترخیص خودرو نیز به‌صورت الکترونیکی برای شماره‌گذاری خودرو در اختیار مرکز شماره‌گذاری خودرو قرار می‌گیرد.» گمرک ایران در نهایت گفته که «با عنایت به حذف گواهی‌نامه‌های کاغذی، مراکز شماره‌گذاری خودرو برای استعلام و تطبیق مشخصات خودرو‌هایی که پروانه گمرکی آن‌ها در گمرکات صادر شده، به‌صورت الکترونیکی و بدون دخالت عامل انسانی اقدام و این اطلاعات را به‌صورت اینترنتی مستقیما از سامانه جامع گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی گمرک دریافت و با خودرو تطبیق می‌دهند.»
