مخاطرات و ریسک زندگی در تهران

مهدی زارع | استان تهران حدود ۱۳ هزار کیلومتر مربع وسعت دارد. جمعیت این استان طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ بالغ بر ۱۳ و نیم میلیون نفر بوده است که ۹۴ درصد در شهر‌ها و ۶ درصد در روستا‌ها زندگی می‌کنند. استان تهران، از شهر‌های تهران - شهریار - اسلامشهر - ری - پاکدشت - دماوند - شمیران - ورامین و فیروزکوه تشکیل شده است.

چهار هزار و ۵۰۰ هکتار بافت فرسوده در تهران وجود دارد که ۷ درصد مساحت شهر را شامل می‌شود، ۱۸درصد جمعیت پایتخت در این بافت سکونت دارند.

برآورد می‌شود که در استان تهران ۷۰۰۰ هکتار بافت فرسوده وجود دشته باشد. بافت‌های فرسوده، محدوده‌های آسیب‌پذیر شهر است که نیازمند برنامه‌ریزی و مداخله هماهنگ برای ساماندهی و ارتقای کیفیت سکونت است.

مخاطرات اصلی استان تهران زلزله، سیلاب، فرونشست زمین، خشکسالی، زمین‌لغزش و تغییر اقلیم هستند. وجود ساختمان‌های فرسوده و ناپایدار شهری، قرار‌گیری پالایشگاه‌های نفت و گاز در حریم و حتی داخل شهرها، نبود سیستم یکپارچه برق شهری به ویژه در مناطق جنوبی شهر بخشی از مخاطراتی است که تهران را تهدید می‌کند.

وقوع دو حادثه در ساختمان‌های پلاسکو ۳۰ دی ماه ۱۳۹۵ و دی‌کلینیک سینا اطهر ۱۰ تیر ۱۳۹۹ آسیب‌پذیری بافت فرسوده و ناکارآمد شهری را نشان داد. بیش از ۳۰۰ بنای قدیمی و خطرناک مشابه پلاسکو در تهران وجود دارد. از سوی دیگر طرح «جهش تولید مسکن» که در دولت سیزدهم اعلام شده است، در تمام شهر‌های جدید استان تهران به غیر از شهر جدید پردیس، اجرا می‌شود.

شهر‌های پرند، هشتگرد، ایوانکی و احتمالا شهر‌های جنوبی تهران از جمله مناطقی هستند که واحد‌های جهش تولید مسکن در آن مناطق ساخته خواهد شد.

ساکنان بافت فرسوده تهران هم مشمول دریافت تسهیلات و شرایط پروژه جهش تولید مسکن می‌شوند و به صورت خود مالکی می‌توانند ساخت و ساز جدید انجام دهند. سرمایه‌گذاران هم می‌توانند در این پروژه مشارکت داشته باشند و در سطح شهر در قالب پروژه جهش تولید مسکن ساخت و ساز کنند.

مدیرعامل شرکت عمران شهر‌های جدید در چهارم شهریور ۱۴۰۰ گفت ساخت سه شهرک در استان تهران برنامه‌ریزی شده و فرآیند صدور مجوز احداث این شهرک‌ها در مراحل مختلف قرار دارند، هم در شرق و هم در جنوب غرب تهران مکان‌یابی ساخت این شهرک‌ها انجام شده و باید به تصویب شورای عالی شهرسازی برسد.

این اقدام به چند دلیل می‌تواند موجب نگرانی باشد: اولا افزایش جمعیت مهاجرانی که برای سکونت در این شهر‌های جدید به تهران و شهر‌های پیرامونش می‌آیند و دوم آنکه در ساخت بنا‌های جدید به دلیل کیفیت احتمالا پایین، بافت فرسوده جدید به مساحت استان تهران افزوده شود.

اصل ساخت شهرک‌های جدید در محدوده استان تهران موجب نگرانی است. از آنجا که همین جمعیت کنونی در استان تهران در محدوده‌هایی با مشکلات گوناگون از ریسک زلزله تا بحران آب و فرونشست زمین، مستقر هستند، توسعه شهر‌های جدید در این استان معرضیت را در ریسک سوانح افزایش می‌دهد.

شهر‌های جدید پردیس در ۱۷ کیلومتری تهران با جمعیت فعلی ۷۴ هزار و جمعیت مصوب ۴۵۰ هزار نفر پرند در ۳۵ کیلومتری تهران، با جمعیت فعلی: ۹۸ هزار و جمعیت مصوب ۴۸۳ هزار نفر، اندیشه در ۱۱ کیلومتری تهران، با جمعیت فعلی ۱۱۷ هزار و جمعیت مصوب ۱۳۰ هزار نفر و شهر در حال احداث خوارزمی (در حدود ۱۵ کیلومتری شمال شهر پردیس و بر فرادیوره پهنه گسله فعال مشا) در ۴۵ کیلومتری شمال شرق تهران، با جمعیت مصوب ۳۵ هزار نفر از محدوده‌های در حال ساخت و برنامه‌ریزی شده در استان تهران هستند.

در این شهر‌ها مجموعا برای استقرار جمعیتی بالغ بر یک میلیون و صد هزار نفر جایابی شده است. این جمعیت جدید به معنای افزایش معرضیت در برابر انواع مخاطرات برای آینده استان تهران است. از هم‌اکنون می‌توان و باید جلوی این روند مخاطره‌آمیز و ریسک‌افزا گرفته شود.