بورس، سبزپوش شد

بازار سهام در نخستین روز هفته سبزپوش شد و بار دیگر بر امید‌ها در خصوص بازگشت بورس به روند صعودی افزود. بر این اساس طی روز گذشته نماگر اصلی بازار سهام در حالی توانست رشد ۹۵/ ۰درصدی را به ثبت برساند که تا همین چندی قبل دور تازه کاهش قیمت‌ها در این بازار شاخص کل را به زیر سطح یک‌میلیون و ۳۰۰‌هزار واحدی برده بود و بسیاری بر این گمان بودند که احتمالا سطوح پایین‌تر نیز به زودی روی تابلوی معاملات دماسنج اصلی بازار سهام نمایش داده خواهد شد.

با این حال این اتفاق نیفتاد. نبود عرضه سنگین در کنار فقدان نسبی تقاضا در روز چهارشنبه اگرچه نتوانست رشدی قابل‌توجه را بر روی نماگر یاد شده ایجاد کند، اما افت نکردن نماگر یاد شده نیز به تنهایی قدمی مثبت بود تا در روز شنبه شاهد تداوم نیافتن کاهش شاخص بورس باشیم.

بر این اساس طی روز شنبه شاخص کل بورس در حدود ۱۲‌هزار واحد رشد کرد و به سطح یک‌میلیون و ۳۰۵‌هزار واحد رسید. نماد‌هایی نظیر «شپدیس»، «پارسان»، «کگل» و «خودرو» بیشترین اثر را بر رشد شاخص بورس داشتند. این امر نشان از بازگشت تمایل بازار به سمت دلاری‌ها و نماد‌هایی دارد که طی هفته‌های قبل فشار بسیاری از ریسک‌های مختلف نظیر ابهام در اعداد و ارقام بودجه پیشنهادی و مذاکرات احیای برجام را تحمل کرده بودند.

در شاخص هم‌وزن هم، روند مانند تحولات روی داده در شاخص اصلی بوده است. این نماگر نیز طی روز معاملاتی اخیر به میزان ۷۲/ ۰درصد رشد داشته که تفاوت چندانی با تغییرات شاخص کل نداشته است. چنین امری حکایت از آن دارد که بازار طی روز گذشته تقریبا رشدی یک دست را شاهد بوده و تحولات روی داده در بازار و بیرون آن فقط بر نماد‌های شاخص‌ساز موثر نبوده است.

اما چه عاملی توانسته در روز‌های اخیر روند منفی بازار سهام را دستخوش تغییر کرده و زمینه را برای آشتی تقاضا با بازار سرمایه فراهم کند؟ اینطور که به نظر می‌آید بازار سهام در حال واکنش نشان دادن به چند خبر مهم است.

عزمی برای حمایت

بررسی تحولات بازار سهام در روز‌های گذشته حکایت از آن دارد که این بازار در هفته‌های اخیر تا حدودی تحت‌تاثیر از دست دادن حمایت روانی ۳/ ۱ میلیون واحدی و ابهامات وارده ناشی از لایحه بودجه ۱۴۰۱ به بازار سرمایه بوده است. همین امر سبب شده تا در طول هفته گذشته نه‌تن‌ها شفاف‌سازی در خصوص نقاط پر ابهام بودجه افزایش پیدا کند بلکه تاثیر مخرب افت شاخص بورس بر اذهان عمومی، مسوولان مختلف کشور را برای حمایت از بازار سرمایه و پیگیری تحولات رخ داده در آن پای کار بیاورد.

یکی از همین تلاش‌ها که در هفته گذشته موردتوجه اهالی بازار سهام قرار گرفت مربوط به جلسه‌ای بود که با حضور غلامحسین محسنی اژه‌ای رئیس قوه قضائیه و مجید عشقی رئیس سازمان بورس برگزار شد. در این جلسه هر دو طرف در خصوص مسائل مختلف روی داده در بورس به گفتگو پرداختند و نقصان‌های موجود در بازار سرمایه و دلایل رکود سنگین این بازار مورد بررسی قرار گرفت.

از سویی دیگر طی همین روز‌ها بود که خبر محتوای بودجه پیشنهادی دولت برای سال‌جاری در میان فعالان بازار سرمایه پخش شد که پیرامون آن نیز برخی از سوء‌تفاهمات شکل گرفته برطرف شد. برای مثال در خصوص نگرانی از بهره مالکانه معادن که در بودجه سال آتی دولت رقم آن افزایش چشمگیری داشته، گفته شد که این رقم تغییری نکرده و افزایش مقدار آن نسبت به سال‌های گذشته ناشی از بهره‌ای است که بخشی از معادن کشور تاکنون پرداخت نمی‌کردند.

آن‌طور که در بررسی لایحه بودجه پیشنهادی سال آینده به چشم می‌آید، رقم یاد شده چیزی حدود ۴۰‌هزار میلیارد تومان است که به گفته مدیر روابط عمومی سازمان بورس هیچ اجباری برای تحقق آن وجود ندارد.

در کنار این‌ها افزایش هزینه قیمت سوخت تولیدکنندگان فولاد را هم داشتیم. در بودجه پیشنهادی برای سال ۱۴۰۱ هزینه گاز این صنایع به‌یکباره از ۳۰‌درصد قیمت خوراک پتروشیمی به ۱۰۰درصد افزایش پیدا کرده بود. این افزایش بیش از ۳ برابری سبب شد نماد‌های موجود در صنعت فولادی که همیشه یکی از امن‌ترین صنایع بنیادی بازار بودند با بی‌مهری خریداران مواجه شوند.

با این حال چیزی نگذشته بود که زیان برآوردی این صنعت از محل یاد شده نیز تکذیب شد و رئیس سازمان بورس از آزادسازی نرخ دلار در سمانه نیما برای صنایع تولیدی خبر داد. شنیده‌ها حاکی از آن است که با وجود افزایش قابل‌توجه هزینه تولید برای شرکت‌های یاد شده، تنها آزاد شدن رقابت بر سر قیمت ارز آن‌ها می‌تواند برای صنعت فولاد عایدی ریالی تا ۲۰‌هزار میلیارد تومان به ارمغان بیاورد.

سخنان تازه آقای رئیس

در ابتدای معاملات روز شنبه و در حالی که تمامی جزئیات لایحه بودجه ۱۴۰۱ و موارد مربوط به بورس در آن بر سر زبان‌ها بود سخنان رئیس سازمان بورس در خصوص نحوه تقویت صندوق تثبیت و همچنان جلوگیری از افزایش هزینه‌های صنایع سبب شد بازار از انرژی بیشتری برای افزایش قیمت‌ها برخوردار شود.

بر اساس آنچه که مجید عشقی به رسانه‌ها گفته حمایت از بورس در تصمیمات دولت بسیار بیشتر از آن چیزی است که فعالان بازار سهام تاکنون در بودجه مشاهده کرده اند. او که در مصاحبه تلویزیونی با بخش خبری ۲۱ صدا‌و‌سیما سخن می‌گفت از تصویب ۱۰ بند طرح پیشنهادی وزارت اقتصاد به دولت در ستاد اقتصادی دولت برای رونق بازار سرمایه خبر داد و گفت که این ۱۰ بند با اصرار و هشدار وزیر اقتصاد تصویب شده است.

بر این اساس مقرر شده جلوی افزایش شدید هزینه بخش‌های تولید و صنعتی گرفته شود. همچنین قرار شده کمک شایان توجهی به صندوق تثبیت بازار شود و توان حمایت از بازار سرمایه در این مقطع افزایش یابد. آن‌طور که رئیس سازمان بورس خبر داده قرار است جزئیات این ۱۰ بند از سوی وزیر اقتصاد اعلام شود.

در این طرح مقرر شده رقم اختصاص یافته به صندوق تخصیص بیش از مقداری باشد که در بودجه پیشنهادی دولت به مجلس مقرر شده است. بر اساس آنچه که رئیس سازمان بورس می‌گوید این رقم تقریبا بیش از ۱۰ برابر رقم مندرج در لایحه یاد شده است و مقرر شده منابع آن از طریق انتقال دارایی به صندوق و ۵۰‌هزار میلیارد تومان نقدینگی باشد.

با توجه به اینکه نحوه و زمان‌بندی ارائه این پول در حال حاضر مشخص نیست نمی‌توان در خصوص نحوه حمایت از بازار و چگونگی بازارگردانی احتمالی نظر داد.

با این حال می‌توان به نظر کارشناسان بازار سرمایه در این خصوص اکتفا کرد که حمایت یاد شده را تا حد زیادی به نفع بازار سرمایه دانسته‌اند. به گفته آن‌ها این مساله می‌تواند بورس را از روز‌های تلخ گذشته نجات داده و وضعیت بازار سهام را بهبود ببخشد.

البته در همین راستا امیرمهدی صبایی رئیس هیات‌عامل صندوق تثبیت طی سخنانی نحوه تقویت صندوق صندوق توسعه ملی را شرح داده است.

آن‌طور که او گفته: «در مصوبه اخیر ستاد هماهنگی اقتصادی دولت، مقرر شده مبلغی بالغ بر ۵۱۰‌میلیون دلار معادل ۱۲‌هزار میلیارد تومان سپرده‌گذاری جدید توسط صندوق توسعه ملی صورت گیرد؛ که با پیگیری‌های صورت گرفته و طبق هماهنگی‌ها و توافق ها، مقرر شده این مبلغ به صورت تدریجی به حساب صندوق تثبیت واریز شود.» او در ادامه گفته که «پیشنهاد‌های دیگری از جمله انتقال دارایی از دولت به صندوق بالغ بر ۵۰ همت (هزار‌میلیارد تومان) نیز به منظور تقویت توان تامین مالی صندوق ارائه شده که در حال پیگیری است.

این دارایی‌ها می‌تواند پشتوانه‌ای به منظور تامین مالی و تجهیز منابع برای حمایت از بازار باشد.» به نظر می‌رسد که در صورت تخصیص این دو رقم این صندوق بتواند در کنار ۳۰ درصداز کارمزدی که به ازای خرید و فروش‌ها در بورس به دست می‌آورد، نقشی فعال‌تر در بازار سرمایه ایفا کند.

سه گانه بنیادی بورس

اما به جز این خبر‌ها و تحلیل ها، چند عامل مهم هم در میان بوده که توانسته به حمایت قیمت‌ها در بازار سرمایه بیاید. همان‌طور که در گزارش‌های پیشین به آن اشاره شده است. قیمت دلار اثرقابل‌توجهی بر روند قیمت‌ها در بازار سرمایه دارد.

تقریبا ۷۰‌درصد ارزش بازار در این بخش از اقتصاد کشور به شرکت‌های دلاری یا آن‌هایی اختصاص دارد که قیمت محصولات آن‌ها به طور مستقیم از دلار اثر می‌پذیرد. طی ماه‌های اخیر رشد قیمت دلار در بازار آزاد در حالی تداوم داشت که قیمت این عامل مهم اقتصادی در سامانه نیما حدود ۲۳‌هزار و ۱۰۰ تومان باقی مانده بود.

همین امر سبب می‌شد با افزایش بهای ارز در بازار آزاد قیمت سهام نیز به دلیل خوش‌بینی در خصوص تغییر بهای ارز در سامانه نیما در برخی از نماد‌های دلاری بازار با رشد مواجه شود. این روند، اما در حدود یک ماه گذشته و همزمان با افزایش بهای دلار به حدود ۳۱‌هزار تومان محدود شد، چرا که افزایش شکاف قیمت در بازار آزاد با سامانه نیما تا جایی ادامه یافت که از امید فعالان بازار برای هم‌نوایی قیمت‌ها در سامانه یاد شده با بازار دلار کاغذی کاست و بسیاری را به این باور رساند که دست‌کم در کوتاه‌مدت این شکاف پر نخواهد شد. همین امر سبب شد تا به باور بسیاری از سرمایه‌گذاران، قیمت دلار برای صورت‌های مالی سال ۱۴۰۰ در محدوده ۲۳‌هزار تومان بماند.

هم‌اکنون، اما اتفاقی که افتاده این است که بهای ارز در سامانه نیما پس از مدت‌ها در حال افزایش است. رشد قیمت ارز از محدوده ۲۳‌هزار تومانی قبلی که برای بسیاری از فعالان بازار و حتی تحلیلگران به امری بعید تبدیل شده بود، حالا در حال وقوع است. در روز‌های گذشته بهای هر دلار آمریکا در سامانه نیما از ۲۴‌هزار تومان فراتر رفت و این روند روز شنبه نیز ادامه پیدا کرد تا شکاف آن نسبت به حدود ۳۰‌هزارتومان در بازار آزاد اندکی کمتر شود.

این امر در حال حاضر اتفاق مهمی به نظر می‌رسد، چرا که افت قیمت سهام به میانه کانال یک‌میلیون و ۲۰۰‌هزار واحد در هفته قبل و رسیدن نماگر اصلی بازار به محدوده ۳/ ۱ میلیون واحدی، بازار را در محدوده خاصی قرار داده که قیمت‌ها را در آن جذاب می‌کند.

این جذابیت از آن جهت حائز اهمیت است که رشد قیمت دلار نیمایی و امکان رقابت بر روی ارز عرضه شده در این بازار در آینده تقریبا کوتاهی می‌تواند بر ارزش ریالی صورت مالی شرکت‌ها بیفزاید.

اما سومین عاملی که اثر روانی مثبت بر فعالان بازار سرمایه دارد افت قیمت پول در بازار بین بانکی است که تغییرات آن با حساسیت زیادی در بازار سهام دنبال می‌شود. این کاهش که برای سومین هفته متوالی روی داده توانسته رقم یاد شده را به محدوده ۰۴/ ۲۱درصد برساند.

این در حالی است که این رقم پیش از شروع دور کاهش نرخ بهره در بازار بین بانکی ۰۹/ ۲۱ درصد بوده است. اینطور که به نظر می‌رسد ترکیب این سه عامل بنیادی می‌تواند در کنار هم زمینه بهبود قیمت در بازار سهام را فراهم کند و اگر در خارج از بازار مزاحمی برای آن نباشد حتی ارزش معاملات بازار و نهایت روند آن را بهبود بخشد.

بورس شنبه در آینه ارقام

در روزی که شاخص کل بورس تهران با رشد ۹۵/ ۰ درصدی همراه شد، از ۳۳۶ نماد معامله شده، قیمت پایانی ۲۱۱ سهم (۶۳‌درصد) مثبت بود و در مقابل ۱۰۹ سهم (۳۲‌درصد) در سطوح منفی دادوستد شدند. در این بازار ۴۳ نماد (۱۳‌درصد) صف خریدی به ارزش ۷۰‌میلیارد تومان تشکیل دادند، اما در مقابل شاهد شکل گیری صف فروش در ۱۵ نماد بورسی (۴‌درصد) به ارزش ۵۲‌میلیارد تومان بودیم.

این ارقام در شرایطی به ثبت رسیده که در طول این روز بورس تهران شاهد خروج ۱۵‌میلیارد تومانی پول حقیقی‌ها از بازار بوده است. مقایسه این رقم با میانگین هفته قبل حکایت از آن دارد که دست‌کم در نخستین روز از معاملات هفته جاری بورس، سرمایه‌گذاران با خوش‌بینی بیشتری به استقبال معاملات رفته‌اند. این در حالی است که در طول این روز ۱۶۱۶‌میلیارد تومان از ارزش معاملات ۳۱۰۰‌میلیارد تومانی بورس به معاملات خرد اختصاص داشت.

به گفته کارشناسان بازار سهام اگرچه این رقم نسبت به میانگین سال‌جاری اندک است، اما در صورت بهبود شرایط، روز‌های پیش رو می‌تواند از وضعیت فعلی خارج شده و به سطوح بالاتری که در سال‌جاری ثبت شده است نیز دست پیدا کند.