فیلم «ملاقات خصوصی»؛ تکرار الگو‌های گذشته؟!

آریا قریشی | شخصیت اصلی فیلم ملاقات خصوصی (پروانه با بازی پریناز ایزدیار) جایی از فیلم سؤالی را مطرح می‌کند که، به‌شکلی موجز، چکیده‌ای از شرایط محیط پیرامون شخصیت‌ها را بیان می‌کند: «این چه دوست‌داشتنیه که اگه خلاف نکنیم به هم نمی‌رسیم؟»

اولین فیلم بلند امید شمس (که ساخت فیلم‌های کوتاه خوب و موفقی، چون «شب تولد» را در کارنامه دارد) را می‌توان در مورد تلاشی برای درک چگونه زیستن در جهانی بی‌رحم با این ویژگی دانست؛ جهانی که در آن شخصیت‌ها اشتباهاتی انجام می‌دهند و تاوان آن اشتباهات، تنشی ناگزیر است که برای حلّ آن تنش و رسیدن به آرامش، انگار چاره‌ای جز خطا‌های بیشتر وجود ندارد.

«ملاقات خصوصی» اولین درام اجتماعی سال‌های اخیر سینمای ایران نیست که دنیایی چنین تلخ و مبتنی بر تقدیرگرایی منفی را مجسم می‌کند. اما این فیلم از یک برگ برندۀ بزرگ - در مقایسه با اکثر نمونه‌های پیشین - برخوردار است:

این‌بار قرار نیست تقدیرگرایی و جبر روزگار به توجیهی برای انفعال و سستی شخصیت‌ها بدل شود. قرار نیست صرفاً با چند قربانی روبه‌رو باشیم که باران بلایا بر سر آن‌ها نازل می‌شود و آن‌ها هم هیچ کاری برای مقابله با این وضعیت انجام نمی‌دهند.

«ملاقات خصوصی» دور از مسیری می‌ایستد که نمونه‌های زیادی از آن را در سینمای سال‌های اخیر ایران مشاهده کرده‌ایم: مسیری که از فرط تکرار بدون خلاقیت عناصر و ایده‌های مشخص، مدت‌ها است که خسته‌کننده و آزاردهنده شده است.

شاید اصلی‌ترین مزیت اولین فیلم بلند امید شمس نسبت به دیگر فیلم‌های تقدیرگرایانۀ موسوم به اجتماعی، اندازه‌شناختن فیلمنامه‌نویسان باشد. این‌بار قرار نیست با سرک کشیدن به انواع مشکلات اجتماعی برای تأکید بر «دغدغه‌مند» بودن فیلم مواجه باشیم. «

ملاقات خصوصی» قرار نیست اقیانوسی با عمق کم باشد. در عوض، فیلمنامه‌نویسان کار (شمس، علی سراهنگ و بهمن ارک) سعی کرده‌اند روی خط اصلی متمرکز مانده و به عمق روابط میان شخصیت‌ها نفوذ کنند. عشق میان دو شخصیت اصلی هم در مجموع گیرا و باورپذیر از کار درآمده است (هرچند پرداخت آن در بخش مقدمه‌چینی قدرتمند نیست و ممکن است به‌نظر برسد که پروانه خیلی سریع و صرفاً به‌واسطۀ چند جملۀ زیبا و چند اشارۀ مختصر به ویژگی‌های شخصی‌اش، عاشق فرهاد - با بازی هوتن شکیبا - شده است).

از نظر اجرایی هم، شروع فیلم یک خرق‌عادت قابل‌توجه است. چهره‌پردازی (به‌طور ویژه چهره‌پردازی پریناز ایزدیار) و طیف رنگی وسیع فیلم (که از سبز تا قرمز را در بر می‌گیرد و فاقد رنگ‌های چرک یا خنثی است) شباهتی به کار فیلمسازانی ندارد که فکر می‌کنند برای نمایش وضعیت وخیم زندگی شخصیت‌ها باید تمام عناصر را به‌شکلی کریه از ریخت بیاندازند.

این بافت رنگی البته به‌تدریج در طول فیلم تغییر کرده و به نمونه‌های دیگر این جنس از سینما نزدیک می‌شود. با این وجود کنترل‌شدگی این تغییر و تلاش برای دوری از ارائۀ تصویری توریستی از محل زندگی شخصیت‌ها را می‌توان از نکات مثبت اجرایی فیلم دانست.

البته «ملاقات خصوصی» می‌توانست با رعایت برخی از نکات به فیلم به‌مراتب بهتری تبدیل شود. مقدمه‌چینی فیلمنامه طولانی است و داستان دیر راه می‌افتد. هر چند در پردۀ اول همدلی اولیه‌ای با هر دو شخصیت درگیر در ماجرا ایجاد می‌شود، اما نه - همان‌طور که اشاره شد - نحوۀ دوطرفه‌شدنِ عشق فرهاد و پروانه از نظر دراماتیک مستحکم است، نه کنش درگیرکنندۀ چندان قدرتمندی در بافت داستان رخ می‌دهد و نه حضور آدمی با ویژگی‌های فرهاد در زندان و در کنار دیگر آدم‌هایی که می‌بینیم چندان باورپذیر به‌نظر می‌رسد.

پایان‌بندی کار هم - هرچند تفاوت قابل‌توجهی با اکثر درام‌های اجتماعی سینمای ایران در یک دهۀ اخیر دارد - برخی از پرسش‌ها را عملاً بی‌پاسخ می‌گذارد و موقعیت‌های دیگری را به‌شکلی نه‌چندان متقاعدکننده حل‌وفصل می‌کند.

علی‌رغم این مشکلات، «ملاقات خصوصی» نه‌فقط به‌عنوان اولین ساختۀ یک فیلمساز جوان قابل‌توجه است بلکه، حتی با نادیده‌گرفتن میزان تجربۀ کارگردان، از ویژگی‌های ارزشمندی در سطح سینمای ایران برخوردار است.

امید شمس و همکارانش، هم نشان می‌دهند که هنوز می‌توان به الگو‌های تکرارشده نزدیک شد، اما مسیر تازه‌ای را در دل آن الگو‌ها پیدا کرد و هم ثابت می‌کنند که می‌شود تلخی‌ها را با لحنی گزنده نشان داد، اما نه به دام توجیه انفعال افتاد و نه نگاهی ساده‌انگارانه و تک‌بعدی به مشکلات اجتماعی داشت.

به تمام این دلایل، «ملاقات خصوصی» فیلم قابل‌احترامی است که هم می‌تواند در چند رشته از مدعیان نامزدی سیمرغ بلورین باشد و هم ما را برای دیدن فیلم‌های بعدی امید شمس کنجکاو کند.

بازیگران فیلم «ملاقات خصوصی»

پریناز ایزدیار، هوتن شکیبا، رویا تیموریان، ریما رامین‌فر، سیاوش چراغی پور، نادر فلاح، جواد قامتی، ایمان شمس، امیر حسین بیات

خلاصه داستان فیلم «ملاقات خصوصی»

فیلم سینمایی «ملاقات خصوصی» که در بخش سودای سیمرع جشنواره فجر ۱۴۰۰ حضور یافته است، مضمونی اجتماعی و عاشقانه دارد و در مورد آشنایی عجیب پروانه و فرهاد با یکدیگر است. فرهاد به پروانه علاقه‌مند است، اما برای رسیدن به یکدیگر راهی بس دشوار در پیش رویشان است.

منبع: سینما تیکت