آیا جراحی زیبایی به افراد احساس بهتری می‌دهد؟

من خیلی به آینه نگاه نمی‌کنم ولی برخی از دوستانم حتی در راهروی منزلشان آینه دارند و هر از چند گاهی چهره خود را از نزدیک در آنها می‌بینم. از افتادگی گوشه پلک‌هایم راضی نیستم ولی مجبور هم نیستم این تغییر ناشی از سن را بپذیرم.

جراحی زیبایی دیگر عادی شده و هر سال که می‌گذرد انواع و اقسام این جراحی‌ها از گذشته بیشتر در دسترس است. به عبارت دیگر ما داریم با به تاخیر انداختن عوارض بالا رفتن سن و دستکاری در بدن افراد کم سن و سال با هدف دلخوش کردن آنها، عادت می‌کنیم.

طبق آمار انجمن جراحان زیبایی بریتانیا در سال ۲۰۰۲ و ۲۰۰۳ حدود ۱۰ هزار و ۷۰۰ عمل جراحی از این دست در بریتانیا انجام شده است. ده سال بعد تعداد جراحی‌ها به بالای ۵۰ هزار مورد رسید که بیشتر موارد جراحی بزرگ کردن پستان بوده است.


چرا مردم به جراحی زیبایی روی می‌آورند؟ در فرهنگ معاصر ما فشار برای جوان و زیبا به نظر رسیدن رو به افزایش است، بویژه برای زنان که هنوز هم به خصوص در محیط کار براساس ظاهرشان قضاوت می‌شوند. رسانه‌ها هم مملو از برنامه‌های مربوط به تغییر و بهبود ظاهر است که جراحی زیبایی را تقدیس می‌کنند و هر نسلی که می‌گذرد ستاره‌های مشهور فیلم و موسیقی جوان‌تر و سرحال‌تر به نظر می‌رسند.

فرهنگ ما، نیمه‌آگاهانه یا شاید هم نچندان نیمه‌آگاهانه، احساس مردم در مورد خودشان و ظاهرشان را تغییر می‌دهد. مردم واقعا باور دارند که اگر از این هنجارهای فرهنگی تبعیت کرده و خود را بیشتر با آنها منطبق کنند زندگی موفق‌تر و شادتری خواهند داشت.

در مجموع ۸۵ درصد کسانی که تحت عمل زیبایی قرار می‌گیرند زنان هستند. اکثر این زنان می‌خواهند جذابیت خود برای جنس مخالف را بیشتر کنند. بنابراین در نهایت گناه این وضعیت بر دوش مردان است. ما احساس اعتماد به نفس در زنان را تضعیف می‌کنیم و بعد از این احساس عدم رضایتی که در آنها ایجاد شده برای پول درآوردن در رشته جراحی زیبایی بهره برداری می‌کنیم.


پورنوگرافی امروزه فراگیر شده و همه جا وجود دارد و قاعدتا یکی از عوامل بسیار مهم در ایجاد احساس نارضایتی از پیکر و ظاهر افراد است. بگذارید مثالی بزنم. نکته عجیب این است که دولت بریتانیا ختنه زنان را ممنوع کرده ولی همزمان عمل جراحی برای تغییر شکل دادن آلت تناسلی زنان به شکل چشمگیری مد شده و رو به افزایش است. زنان و دختران یا شاید همسران و دوست پسران آنها، ارزش زنان را با آنچه در پورنوگرافی می‌بینند می‌سنجند.


البته می توان استدلال کرد که بریتانیا کشور آزادی است. معیارهای اخلاقی سیستم خدمات درمانی این کشور براساس اصل حق انتخاب آزادانه فرد بنا شده‌اند. اگر کسی ظرفیت تصمیم‌گیری داشته باشد و می‌خواهد پول خود را صرف تزریق بوتاکس یا کوچکتر کردن سینه‌های افتاده شوهرش بکند به خودش مربوط است.

اما در نهایت تاثیر و پیامد این همه تصمیمات فردی، تغییر درک فرهنگی همگانی است. اگر بر تعداد افرادی که با جراحی زیبایی قصد دارند تاثیرات بالارفتن سن را کاهش دهند مرتب افزوده شود تصور و توقع ما از ظاهرمان در دوران سالخوردگی تغییر خواهد کرد.

در این صورت چشم‌انداز معلولیت چیست؟ وقتی که "طبیعی" به مرور به "فوق‌طبیعی" بدل شود چه بر سر "غیرطبیعی" خواهد آمد؟ بسیاری از ما چهره و اندامی داریم که با معیارهای رایج زیبایی تفاوت دارد. حتی انجمن خیریه‌ای وجود دارد به نام تغییر چهره که کارش کمک به افرادی است که صورت آنها به دلایل مختلف شکل و حالت طبیعی خود را از دست داده و برای پذیرش بهتر این افراد در جامعه تلاش می‌کند.


من به خاطر ابتلا به بیماری ژنتیکی آکندروپلازی که در فرهنگ عامه به بیماری کوتولگی شهرت دارد، کله بسیار بزرگ و پاها و بازوهای کوتاه و کلفتی دارم. به غیر از یک روش شکنجه‌وار که اصطلاحا دراز کردن اندام نامیده می‌شود، هیچ کار دیگری برای تغییر دادن شکل بدنم نمی‌توانم انجام دهم. بنابراین اگر واقعا می‌خواهم احساس خوبی درباره خودم داشته باشم باید تفاوت‌های ظاهر و اندام خود را بپذیرم.

البته این کار ساده ای نیست. مثل تمامی افراد دیگری که رشد جسمانی‌شان محدود بوده، مردم مدام به من خیره می‌شوند، مرتب به من می‌خندند و حتی مسخره‌ام می‌کنند.

ایران در میان ده کشور اول دنیا از نظر جراحی زیبایی است

در ایران جراحی بینی شایعترین جراحی زیبایی است.

بعد از جراحی بینی، جراحی‌های ترمیمی با چربی (Lipostructure or Lipofilling) یا به اصلاح پیوند چربی، شایعترین جراحی‌های زیبایی در ایران است.

بوتاکس (تزریق سم بوتولینوم)، تزریق مواد پرکننده و قابل جذب (Fillers & Resorbable) و مو زدایی لیزری شایع‌ترین روش‌های غیرجراحی زیبایی در ایران است.

مصریان باستان عمل جراحی بینی انجام می دادند و شوشروتا طبیب باستانی هندی در قرن ششم قبل از میلاد عمل جراحی پلاستیک و آب مروارید انجام می داد.

اما من یاد گرفته‌ام که حتی اگر ظاهرتان بسیار متفاوت باشد باز هم در چشم برخی می‌توانید جذاب باشید. آنچه که واقعا باعث می‌شود مردم شما را دوست داشته باشند و حتی عاشق شما شوند، بیشتر به شخصیت فرد ربط دارد - خصوصیاتی مثل خونگرمی، توجه به دیگران، خوش صحبتی و به خصوص شوخ‌طبعی.

بنابراین شاید افراد معلول بتوانند درس‌هایی را که از زندگی خاص خود یاد گرفته‌اند به افراد غیر معلول هم یاد بدهند. به تجربه من، آن دسته از افراد معلول که با شرایط جسمی خود کنار آمده‌اند بسیار کمتر حواسشانبه بدنشان است.

در مورد افراد غیر معلول نیز باید گفت که بدن پوشیده در لباس نمایی غیر واقعی است که به دیگران نشان می‌دهند.

بدن برهنه، بدون آراستگی و آرایش مایه خجالت برخی از مردم شده است. اما ما افراد معلول همیشه متفاوتیم به همین خاطر چیزی برای پنهان کردن نداریم و از برهنه شدن خجالت نمی‌کشیم. تناقض اینجا است که ما معلولان با اندامهای بشدت معیوب خود ممکن است از کسانی که کاستی کوچکی دارند، بیشتر احساس شادی و رضایت کنیم.


نظرسنجی‌ها و بررسی‌های آماری نشان می‌دهند که نارضایتی جوانان بریتانیایی از ظاهر و اندام خود نسل به نسل بیشتر می‌شود. به عنوان مثال پژوهشی در سال ۲۰۱۳ نشان داد که حدود یک سوم دختران بین سنین ۱۱ تا ۲۱ سال از ظاهر و اندام خود ناراضی هستند و بیش از یک چهارم آنها جراحی زیبایی را در نظر خواهند گرفت.

اگر کسی در مورد ظاهر و اندام خود احساس خوبی ندارد آیا باید جراحی زیبایی را به او پیشنهاد کنیم یا باید به او کمک کنیم که بر اضطراب و نارضایتی خود فایق آید؟ اگر فکر می‌کنید معتقد است که این کار پایمال کردن حق افراد است که کاری را که دوست دارند با بدنشان بکنند، به این دقت کنید: پژوهش‌های جدید نشان داده احتمال خودکشی زنانی که پستان خود را با جراحی بزرگ می‌کنند، از سایر مردم دو تا سه برابر بیشتر است.

از قرار معلوم برخی از این افراد نوعی نارضایتی‌ عمیق دارند که خود را به شکل جراحی سینه بروز می‌دهد. ولی جراحی ریشه نارضایتی آنها را درمان نمی‌کند.

پژوهش‌های متعدد نشان داده‌اند ۱۰ درصد از افرادی که جراحی زیبایی انجام می دهند دچار اختلال خود زشت انگاری هستند، یک اختلال روانشناختی شناخته شده.


اما جراحی زیبایی نمی‌تواند به مبتلایان به این اختلال احساس بهتری درباره بدنشان بدهد. به گفته فعالان سلامت، در بریتانیا بیش از ۷۲۵ هزار نفر از انواع اختلال خوردن رنج می‌برند. یکی از این اختلالات، بی‌اشتهایی مرضی، بالاترین میزان مرگ را در بین تمام بیماری‌های روانی دارد.

اما علاوه بر جنبه‌های روانی، مسئله سلامتی نیز مطرح است. شاید بعضی از خوانندگان به یاد بیاورند که اخیرا استفاده از سیلیکون نامناسب برای بزرگ کردن پستان باعث نگرانی شده بود. اکثر روش‌ها و جراحی‌های زیبایی ممکن است نتایج و عوارض جانبی منفی داشته باشند. معمولا در کشورهایی مثل بریتانیا اکثر جراحی‌های زیبایی در بخش خصوصی انجام می‌شود و بعد اصلاح و درمان عوارض و پیامدهای زیانبار آن به دوش خدمات درمانی ملی می‌افتد.

بنابراین به نظر من بهتر است مشکل افراد با ظاهرشان را به جای روش‌های طبی و جراحی، با اقدامات فرهنگی و روانشناختی حل کرد.

به جای عادی دانستن جراحی زیبایی شاید باید تنوع فراوان زیبایی را نشان دهیم. به عنوان مثال چرا صنعت سرگرمی طیف گسترده و متنوع‌تری از ظاهر و پیکر آدمیان را به نمایش نمی گذارد؟ مسلما موسسه‌های استخدام مدل و هنرپیشه بسادگی می‌توانند افراد با سنین مختلف، از نژادهای گوناگون، قد بلند یا کوتاه و با ظاهر و اندام‌های بسیار متفاوت را پیدا کنند. ما مردها باید بالغ شویم و یاد بگیریم که کمی به زیر پوست و فراتر از ظاهر زنان نگاه کنیم و بیندیشیم.


هدف من حکم دادن و یا انتقاد کردن از انتخاب آزاد افراد نیست، نگرانی من از فرهنگ و جامعه‌ای است که ابتدا نارضایتی از ظاهر و اندام را در افراد به وجود می‌آورد و سپس برای حل مشکل فرهنگی جراحی زیبایی را تجویز می‌کند.

ولی شاید شما با من مخالف باشید، شاید فکر کنید مسیری که جامعه و فرهنگ امروزی در پیش گرفته درست است. شما شاید از بیشتر شدن گزینه‌ها استقبال کنید. شاید از نتیجه جراحی بینی یا جراحی برای چربی‌برداری از شکمتان خوشحال باشید.

ولی این نکته بسیار مهم است که چرا عمل جراحی زیبایی امروزه تا این حد عمومیت پیدا کرده و چه تاثیری روی تک تک افراد و کل جامعه به جا خواهد گذاشت. ضروری است که این روند را شناخته و در برابر آن بایستیم.