حالت تهوع؛ از علت تا درمان

گلنوش محبعلی | حالت تهوع که معمولاً به آن میل به استفراغ نیز گفته می‌شود، یک احساس ذهنی است که نزدیکی استفراغ را نشان می‌دهد. متأسفانه این علامت بسیار شایع است و می‌تواند در موقعیت‌های مختلف ظاهر می‌شود.

میل به استفراغ اغلب با علائم دیگری نیز همراه است: ضعف عمومی، سردرد، طعم تلخ در دهان و عرق سرد.

این احساس ممکن است با دفع محتویات معده به پایان برسد یا خیر. با این حال، ناراحتی ناشی از این علامت پس از چند ساعت به خودی خود ناپدید می‌شود.

می‌توان از اقدامات خاصی برای کاهش علائم استفاده کرد. با این حال، اگر ناراحتی بسیار شدید باشد یا بیش از یک روز طول بکشد یک ارزیابی پزشکی توصیه می‌شود.

علل میل به استفراغ

بیشتر علل تهوع منشا خوش خیم دارند. با این حال، گاهی اوقات می‌تواند یک مشکل جدی باشد که نیاز به توجه تخصصی دارد.

۱. غذا: هم وعده‌های غذایی زیاد و هم مصرف مکرر غذا‌های پرچرب می‌تواند باعث شروع میل به استفراغ شود. به این دلیل که آن‌ها فرآیند هضم را به تاخیر می‌اندازند و منجر به بروز یک سری علائم می‌شوند که در میان آن‌ها حالت تهوع از همه برجسته‌تر است.

عدم تحمل برخی از اجزای غذا نیز می‌تواند باعث ناراحتی شود. افراد مبتلا به بیماری سلیاک هنگام مصرف گلوتن این علائم را خواهند داشت، همانطور که افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز هنگامی که محصولات لبنی مصرف می‌کنند این علامت را دارند.

۲. مشکلات گوارشی: تعداد زیادی از بیماری‌های دستگاه گوارش وجود دارند که ممکن است استفراغ به عنوان بخشی از تظاهرات بالینی آن‌ها باشد. برخی از آن‌ها عبارتند از: گاستریت، رفلاکس معده به مری و پانکراتیت.

مسمومیت غذایی هم می‌تواند باعث حالت تهوع و همچنین اسهال، قولنج و ضعف عمومی شود. خونریزی دستگاه گوارش، به ویژه خونریزی دستگاه گوارش فوقانی، یکی دیگر از علل شایع تهوع و استفراغ است.

۳. بارداری: بارداری یکی از شایع‌ترین علل میل به استفراغ در زنان در سنین باروری است که اغلب در سه ماهه اول بارداری مشاهده می‌شود.

بیشتر زنان در هفته‌های اول متوجه این علامت می‌شوند و ممکن است بعد از هفته شانزدهم از بین برود. اگرچه علت دقیق آن ناشناخته است، اما اعتقاد بر این است که به دلیل تغییرات هورمونی می‌باشد.

۴. بیماری حرکتی و میل به استفراغ: بیماری حرکتی هنگام سفر با ماشین، هواپیما یا قایق ظاهر می‌شود. هر فردی می‌تواند این تغییر را داشته باشد، اما در زنان، کودکان و کسانی که دارو‌های خاصی مصرف می‌کنند، شایع‌تر است.

آنچه اتفاق می‌افتد این است که بین آنچه توسط گیرنده‌های مشترک چشم‌ها و گوش داخلی درک می‌شود، ناسازگاری وجود دارد. از این نظر، بدن می‌تواند حرکت را درک کند، اما چشم‌ها نمی‌توانند و سیگنال‌های گیج کننده‌ای برای مغز تولید می‌کنند.

۵. میگرن: میگرن به عنوان یک سردرد با شدت متفاوت تعریف می‌شود که چندین ساعت طول می‌کشد و تکرار می‌شود. هنگامی که شدت ناراحتی بسیار زیاد باشد ممکن است افراد علائم دیگری از جمله میل به استفراغ را تجربه کنند.

۶. بیماری‌های عفونی و میل به استفراغ: عفونت‌های ویروسی و باکتریایی قادر به ایجاد علائم سیستمیک هستند. برخی از بارزترین آن‌ها تب، کسالت عمومی و البته میل به استفراغ است.

در عفونت‌های دستگاه گوارش مانند گاستروانتریت ویروسی وجود دارد که خود را از طریق حالت تهوع نشان می‌دهد. در این مورد، مهم است که در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید تا درمان مناسب را دریافت کنید و از پیشرفت عفونت جلوگیری کنید.

۷. اضطراب و استرس: مشکلات روانشناختی ظرفیت ایجاد تظاهرات فیزیکی را به عنوان بخشی از فرآیند جسمانی شدن دارند. به طور مثال می‌توان تهوع را با ویژگی‌های اضطرابی در کودکان مرتبط کرد.
استرس بیش از حد نیز ممکن است باعث میل به استفراغ باشد. به این دلیل که هر دو اختلال باعث ایجاد تغییراتی در سیستم عصبی خودمختار و برخی هورمون‌ها در بدن می‌شوند.

۸. لابیرنتیت و میل به استفراغ: لابیرنت ساختار کوچکی در داخل گوش داخلی است که در حفظ وضعیت و تعادل نقش دارد. این قسمت می‌تواند به دلایل متعدد ملتهب شود و باعث ایجاد لابیرنتیت شود که همراه با آن علائمی مانند حالت تهوع و سرگیجه ایجاد می‌شود.

۹. خماری: خماری پس از مصرف بیش از حد مشروبات الکلی توسط فرد ظاهر می‌شود. علائمی که ممکن است رخ دهد بسیار متنوع است: تهوع، سردرد، تشنگی مفرط و بی حالی عمومی. این وضعیت به دلیل کم آبی بدن ناشی از مصرف الکل وتلاش کبد برای دفع این ماده از بدن است.

۱۰. عوارض جانبی برخی دارو‌ها: تمام دارو‌هایی که در حال حاضر به بازار عرضه می‌شوند، توانایی ایجاد اثرات ناخواسته در مصرف کنندگان را دارند. یکی از شایع‌ترین عوارض جانبی، میل به استفراغ است. خوشبختانه شدت آن‌ها کم است و به خودی خود ناپدید می‌شوند.

از جمله دارو‌هایی که بیشترین حالت تهوع را ایجاد می‌کنند، دارو‌های شیمی درمانی است که برای درمان سرطان استفاده می‌شود. در واقع ۴۴ درصد از افراد تحت درمان ممکن است این علامت را در مرحله حاد داشته باشند.

۱۱. فعالیت بدنی شدید: میل به استفراغ ممکن است در زمان تمرین بدنی شدید ظاهر شود، به خصوص اگر افراد وضعیت بدنی مناسبی نداشته باشند. به این دلیل که ماهیچه‌ها اسید لاکتیک بیش از حد تولید می‌کنند و بدن سعی می‌کند آن را از طریق چندین راه از جمله استفراغ از بین ببرد.

۱۲. هیپوگلیسمی: قند خون پایین یا هیپوگلیسمی یکی دیگر از علل شایع تهوع و استفراغ است. مغز عمدتاً توسط گلوکز تغذیه می‌شود، بنابراین هنگامی که غلظت آن در خون کاهش می‌یابد، علائم مشخصه ظاهر می‌شود.

۱۳. سایر علل احتمالی میل به استفراغ: میل به استفراغ یک علامت عمومی است که می‌تواند نشان دهنده وجود بسیاری از شرایط دیگر باشد که برخی از آن‌ها شدت قابل توجهی دارند. خوشبختانه، چنین شرایطی کمتر اتفاق می‌افتد، هرچند که همیشه لازم است آن‌ها را در نظر گرفت:

سرگیجه، سرطان، آپاندیسیت، بلع سموم، انسداد روده، زخم معده یا اثنی عشر.

اگر احساس استفراغ کردم چه کنم؟

اول از همه به خاطر داشته باشید که توصیه‌ها برای از بین بردن میل به استفراغ به علت آن بستگی دارد. با این حال، یکی از متداول‌ترین اقدامات کنترل رژیم غذایی با اجتناب از وعده‌های غذایی حجیم و چرب است.

مصرف محصولاتی که آب زیادی دارند مفید است. از سوی دیگر، نوشیدن مقادیر کم مایعات و ثابت ماندن برای چند دقیقه نیز می‌تواند به آرام کردن علائم کمک کند. در صورت طعم تلخ در دهان، می‌توان از دهان شویه استفاده کرد.

از مصرف کافئین، الکل، نوشابه و غذا‌هایی با طعم تند پرهیز کنید. این غذا‌ها می‌توانند حالت تهوع را بدتر کرده و منجر به استفراغ شوند.

دارو‌های خاصی برای رفع میل به استفراغ وجود دارد، مانند متوکلوپرامید. آن‌ها حدود ۳۰ دقیقه پس از مصرف شروع به اثر می‌کنند و بدون نظارت پزشک توصیه نمی‌شوند.

استفراغ ممکن است به دلایل متعددی رخ دهد. بسیاری از علل جدی نیستند و به درمان خاصی نیاز ندارند. با این حال، همیشه توصیه می‌شود برای یافتن منبع مشکل و جلوگیری از عوارض با پزشک مشورت کنید.

منبع: بهداشت نیوز