هلند؛ کشور پرچمدار کنترل سیل در جهان!

کشور هلند به واسطه تجربه‌های ارزشمندی که از وقوع سیل‌های مختلف در این کشور به دست آورده و اقداماتی که در زمینه مدیریت سیل انجام داد، امروز به پرچمدار کنترل سیل در جهان تبدیل شده و تلاش می‌کند آخرین فناوری‌ها و دستاورد‌ها در حوزه مدیریت آب را از طریق مؤسسه تحقیقات آب آی‌اچ‌ای دلفت (IHE Delft) در اختیار دانشمندان و پژوهشگران سراسر جهان قرار دهد.

در ادامه بررسی برترین مراکز و مؤسسه‌های آموزشی و پژوهشی جهان و بعد از آشنایی با "جامعه فرانهوفر" و "جامعه ماکس پلانک" آلمان، این بار به کشور هلند سفر می‌کنیم تا با مؤسسه "آی. اچ.‌ای دلفت" (IHE Delft) به عنوان بزرگترین مرکز بین‌المللی تحصیلات تکمیلی در حوزه آب آشنا شویم.

نگاهی به یک هزار سال سیل در هلند

اگر نگاهی به فهرست ثبت‌شده سیل‌های هلند بیاندازیم، اولین مورد مربوط به سیل سال ۸۳۸ میلادی در بخش وسیعی از شمال غرب هلند که امروزه فریسلاند (Friesland) است که در اثر طوفانی سهمگین به وقوع پیوست و با شکسته شدن آب‌بند‌ها (دایک‌ها) نزدیک به ۲۵۰۰ کشته و بخش زیادی از این منطقه تخریب شد. سال‌های ۱۰۱۴، ۱۰۴۲، ۱۱۶۳، ۱۱۷۰ و ۱۱۹۶ میلادی نیز این کشور شاهد وقوع سیل‌های متعددی بود.

یکی دیگر از سیل‌های مهیب در هلند مربوط به سال ۱۲۱۲ میلادی است که براساس برخی اسناد، ۶۰ هزار نفر را به کام مرگ کشاند. سیل سال ۱۲۱۹ در غرب فریسلاند و گرونینگن (خرونینگن)، عواقب سنگینی به همراه داشت و ۳۶ هزار نفر نیز در اثر این سیل، جان خود را از دست دادند. طی قرن‌های بعد نیز هلند شاهد وقوع سیل‌های سهمگینی بود که قربانیان زیادی به جای گذاشت.

تصویر نقاشی از وقوع سیل در آمستردام

به گزارش ایسنا, طوفان سهمگین سال ۱۷۰۳ در منطقه فریسلاند و شکسته شدن آب‌بندها، بار دیگر بین ۷ تا ۱۵ هزار نفر از ساکنان این منطقه در شمال غرب هلند را گرفت. یکی از تلخ‌ترین حوادث سیل در هلند مربوط به سیل در کریسمس سال ۱۷۱۷ میلادی در مناطق آمستردام، دوکوم، گرونینگن و هارلم بود که ۱۴ هزار کشته برجای گذاشت.

در نخستین روز فوریه سال ۱۹۵۳، طوفان‌های سهمگین دریای شمال (North Sea) منجر به سیلی وحشتناک شد که آثار و تبعات فراوانی را به جای گذاشت. هلند، بلژیک، انگلیس و اسکاتلند متحمل هزینه‌های هنگفتی شدند و در این میان، هلند بیشترین ضرر جانی و مالی را تجربه کرد و بیش از ۲۵۵۱ نفر در جنوب غربی این کشور جان خود را از دست دادند.

تصویر هوایی از سیل ۱۹۵۳ در هلند

پس از وقوع این حادثه مرگبار، مسئولان هلندی تصمیم گرفتند که برای همیشه راه را بر تکرار خطر وقوع سیل ببندند؛ براین اساس طرحی موسوم به عملیات دلتا (Delta Works) اجرایی شد.

پروژه فناورانه و مهندسی‌شده عملیات دلتا از سال ۱۹۵۴ با احداث مجموعه‌ای از پروژه‌های ساخت‌وساز آب‌بند، دریاچه‌های سیلابی، سیل‌بند خاکی یا دایک، سد موج‌شکن در جنوب‌غرب هلند برای محافظت از منطقه بزرگی در اطراف دلتای راین، مویز، شِلت (Rhine-Meuse-Scheldt delta) در برابر موج‌های طوفانی دریای شمال آغاز شد.

دلتای راین، مویز، شلت

اما عملیات دلتا به اینجا ختم نشد و بزرگترین بخش از پروژه حفاظت از مناطق مختلف هلند در برابر مخاطرات دریای شمال با پروژه مسلانت‌کرینگ (Maeslantkering) تکمیل شد. ساخت و تکمیل این پروژه از سال ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۷ در محدوده کانال کشتیرانی Nieuwe Waterweg در جنوب هلند انجام شد.

پروژه مسلانت‌کرینگ، یک سد موج‌شکن دو تکه و متحرک به طول ۳.۲ کیلومتر است که در نقش یک سد دفاعی در برابر موج‌های سهمگینِ طوفانی دریای شمال عمل می‌کند.

پروژه "مسلانت‌کرینگ" در نقش سد دفاعی در برابر موج‌های طوفانی دریا

مجموعه فعالیت‌هایی نوآورانه و مهندسی‌ساز که در قالب عملیات دلتا و با هدف پیشگیری از وقوع سیل‌های سهمگین از سال ۱۹۵۴ تا ۱۹۹۷ در هلند انجام شد، از سوی انجمن مهندسان عمران آمریکا (ASCE) به عنوان عجایب هفتگانه دنیای مدرن (Seven Wonders of the Modern World) شناخته شد.

نگاهی به تاریخچه وقوع سیل و جغرافیای خاص هلند نشان می‌دهد، حدود یک چهارم مناطق این کشور مستعد وقوع سیل است و یک‌چهارم آن، پایین‌تر از سطح دریا قرار دارند؛ اما بیش از ۱۷ میلیون جمعیت این کشور امروزه به واسطه تجربیات ارزشمند در مدیریت سیل و درسی که از حوادث تلخ گذشته گرفته است، همچنین با توسعه فناوری‌های پیشرفته در زمینه مدیریت سیل، اکنون در آرامش زندگی می‌کنند.

بزرگترین مرکز بین‌المللی تحصیلات تکمیلی در حوزه آب

تلاش هلند برای پیشگیری از وقوع سیل‌های سهمگین فقط به ساخت‌وساز آب‌بند، دریاچه‌های سیلابی، سیل‌بند خاکی و سد موج‌شکن ختم نشد و چند سال بعد از وقوع سیل ۱۹۵۳، بزرگترین مرکز بین‌المللی تحصیلات تکمیلی در حوزه آب در این کشور تأسیس شد.

این کشور تلاش می‌کند آخرین فناوری‌ها و دستاورد‌ها در حوزه "مدیریت آب" را در اختیار دانشمندان و پژوهشگران سراسر جهان قرار دهد و این هدف با تأسیس مؤسسه تحقیقات آب آی‌اچ‌ای دلفت (IHE Delft) در شهر دلفت در سال ۱۹۵۷ آغاز شد.

برخی از کشور‌ها تصمیم گرفتند گروهی از متخصصان خود را برای گذراندن دوره‌های آموزشی در حوزه تحقیقات آب راهی هلند کنند. متخصصانی از پاکستان یا بنگلادش، اولین گروهی بودند که در هلند مشغول به تحصیل شدند. شاید بتوان از سال ۱۹۵۷ به عنوان نقطه عطفی در حوزه پژوهش و مطالعات آب یاد کرد؛ چرا که ۴۵ گروه از ۲۱ کشور درحال توسعه مشغول به تحصیل در این کشور شدند. گروه‌های اعزامی در رشته‌های "مهندسی هیدرولیک" "جزر و مد و ساحل‌شناسی"، "به‌سازی بستر‌های آبی" و "رودخانه‌ها" تحصیل کردند.

سازمان جهانی بهداشت (WHO) و سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) از دانشگاه صنعتی دلفت و بنیاد همکاری بین‌المللی دانشگاه‌های هلند درخواست کردند که دوره‌های آموزشی در این حوزه ادامه‌دار باشد. آن‌ها نه تنها خواهان برگزاری مجدد دوره آموزشی بودند، بلکه برای برگزاری دوره‌های مهندسی بهداشت هم درخواست ارائه کردند.

روند سیر صعودی تعداد متقاضیان دوره‌ها منجر به برگزاری دوره‌های موازی شد. این دوره‌ها، ضرورت تامین آب آشامیدنی، بهداشت و مدیریت بهداشت در مناطق کشاورزی را در کانون توجه قرار داد.

سال ۱۹۷۶ موسسه بین‌المللی مهندسی هیدرولیک افتتاح شد. چند سال پس از تشکیل این موسسه، با توجه به روند رو به رشد مداوم دوره‌های آموزشی و پژوهشی تصمیم گرفتند که واژه "زیرساختاری" را به اسم مؤسسه تحقیقات آب آی‌اچ‌ای دلفت اضافه کنند.

سال ۱۹۷۷ حدود ۲۵۰۰ دانشجو از ۹۷ کشور دنیا مراحل تحصیلی خود را در این مؤسسه سپری کردند؛ این تاریخ مصادف با بیستمین سالگرد تأسیس این موسسه آموزشی‌پژوهشی بود.

سال‌های ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۲، ساختمان مرکزی این موسسه تحقیقاتی که به عنوان قلب تپنده دانشگاه صنعتی دلفت شناخته می‌شود، ساخته شد. ساخت چنین ساختمانی را می‌توان به معنای رشد فیزیکی موسسه تلقی کرد. وزارت آموزش، امور فرهنگی و علوم هلند، در سال ۱۹۹۵، مؤسسه تحقیقات آب آی‌اچ‌ای دلفت را به عنوان موسسه‌ای مستقل در حوزه پژوهش و تحقیقات معرفی کرد.

مؤسسه تحقیقات آب آی‌اچ‌ای دلفت (IHE Delft)

این مؤسسه شامل سه ساختمان به هم پیوسته با مساحت ۱۴ هزارمتر مربع و مجهز به چهار آزمایشگاه مدرن آموزش و پژوهش، محیط زیست‌آبزیان، روند میکروب‌شناسی و آزمایشگاه تحلیلی است. همچنین کتابخانه آی‌اچ‌ای دلفت با قابلیت اتصال به شبکه‌های کتابخانه‌های جهان، دسترسی به مجلات حوزه آب را برای دانش‌پژوهان فراهم می‌کند. این مؤسسه در سی و یکمین کنفرانس سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) به خانواده مؤسسه‌های تحقیقاتی آب یونسکو پیوست.

آی‌اچ‌ای دلفت، بزرگترین مرکز بین‌المللی تحصیلات تکمیلی حوزه آب و یکی از مؤسسه‌های شاخص سازمان ملل در حوزه آب شناخته می‌شود و تاکنون دوره‌های تحصیلات تکمیلی (در مقاطع کارشناسی‌ارشد و دکترا) را برای بیش از ۲۳ هزار پژوهشگر و متخصص حوزه آب از ۱۹۰ کشور جهان برگزار کرده است. این مؤسسه تلاش می‌کند ترکیبی منحصر به فرد از آموزش و پژوهش‌های علمی، کاربردی و مشارکتی در حوزه آب را ارائه دهد.

آنچه که مسلم است، دسترسی پایدار و مناسب به آب تمیز، در زندگی، رفاه اجتماعی و توسعه اقتصادی کشور‌ها نقش پررنگی دارد. با توجه به اینکه دسترسی به منابع آبی پایدار یک چالش اساسی به حساب می‌آید، این موسسه تلاش می‌کند که این موضوع را مورد توجه قرار دهد. آی‌اچ‌ای دلفت تلاش می‌کند با ارائه شیوه‌های آموزشی، شرایط بهتری را برای دسترسی به منابع آبی پایدار به صورت عادلانه ایجاد کند.

مأموریت‌های این مؤسسه پژوهشی در طول حیاتش تغییر کرده است و چالش‌هایی مانند خشکسالی، کاهش منابع آبی جهان، سیل، کاهش کیفیت منابع آبی در دسترس، تغییرات شدید اقلیمی، فقر بهداشت، قحطی و گرسنگی، همگی بر تغییر رویکرد‌های این مؤسسه تاثیرگذار بوده‌اند.

طرح دیپلمات‌های جوان از دیگر برنامه‌های این مؤسسه پژوهشی است که در سال جدید میلادی با هدف ارتقاء درک مسائل آب در حوزه میان‌رشته‌ای و دیپلماسی آب ارائه شد. بیش از ۴۰۰ نفر متقاضی شرکت در این دوره بودند که از میان تنها ۱۴ نفر موفق به حضور در این دوره شدند و پس از ۳ ماه تعامل مجازی، شرکت‌کنندگان برای گردهمایی و دیدار با یکدیگر در ماه مارس ۲۰۲۲ نشستی را برگزار کردند.

به جرأت می‌توان گفت که هلند به دلیل تجربیاتی که از وقوع سیل‌های مختلف به دست آورده است و موفقیت‌های این کشور در اجرای پروژه‌های قابل توجهی مانند عملیات دلتا و پروژه مسلانت‌کرینگ، امروز پرچمدار کنترل سیل در جهان محسوب می‌شود و همواره اعلام آمادگی کرده است تا تجربیات خود را در این زمینه، در اختیار سایر کشور‌های جهان قرار دهد.

منابع:
en.wikipedia.org
floodlist.com
edf.org
un-ihe.org