۵ درس زندگی از ۵ فیلسوف باستان

فرادید | یونان باستان خاستگاه فکریِ برخی از بزرگ‌ترین اندیشمندان تاریخ است. نظریه‌ی سیاسی، علم و فلسفه در این تمدن شگفت‌آور بنیاد نهاده شدند و یونانی‌ها درست مانند مردم امروز دائما در این اندیشه بودند که زندگی خوب چگونه به دست می‌آید.

به گزارش فرادید ، برخی از ایده‌های آن‌ها در آزمون زمان تاب نیاوردند، با این حال همچنان دلایل بسیار خوبی برای خواندن فلسفۀ یونان وجود دارد. این آثار عهد باستان سرشار از دانش ارزشمندی هستند که می‌تواند زندگی ما را به سمت بهتر شدن سوق دهد.

۱. روی چیزی تمرکز کنید که توان کنترل کردن آن را دارید (اپیکتیتوس)

اپیکتیتوس مشهورترین فیلسوف یونان نیست، اما هنوز ایده‌های جالب زیادی دارد. او در مورد عاملیت فردی مطالب زیادی نوشته است. اپیکتیتوس عقیده دارد که به جای نگرانی درباره‌ی چیز‌هایی که خارج از کنترل ماست، فقط باید روی اَعمال و افکار خودمان تمرکز کنیم. برای مثال، نگرانی درباره‌ی مرگ نگرانیِ بیهوده‌ایست، چون مرگ یک واقعیتِ اجتناب‌ناپذیر است. با این حال، ما روی درکِ خودمان از مرگ کنترل داریم. کسانی که نسبت به طول عمر و مرگ‌شان نگرانی دارند فقط باید نگرش خودشان را به این موضوع تغییر دهند.

اپیکتیتوس مفهوم عاملیت فردی را در مورد افرادی که نگرانی وسواس‌گونه‌ای نسبت به عقاید دیگران دارند نیز به کار می‌برد. اگر ما نگران طرز فکر دیگران در مورد خودمان باشیم، برده‌ی چیزی می‌شویم که کنترلی روی آن نداریم و این بدون شک راهی به سوی بدبختی است. آزادی واقعی برآمده از یافتنِ شادی در چیزیست که خواسته‌های ما را در سطح فردی برآورده کرده و ما را کامیاب می‌کند.

۲. اجازه دهید تعقل راهنمای شما باشد (افلاطون)

افلاطون بر موضوعات زیادی تسلط داشت، اما یکی از منسجم‌ترین شعار‌های او این بود که عقل والاترین مقام را در بین قوای روح انسان دارد. استدلال او این است که ذهن ما توسط سه چیز کنترل می‌شود: لذت ، جاه‌طلبی و عقل . در حالی که این سه نیروی محرک گاهی‌اوقات موافق هم هستند، اما اغلب با هم اختلاف دارند. افلاطون عقیده دارد یک ذهن یا روحِ آشفته ناشی از هدایت نشدن با عقل است. دروغ، دزدی، تمسخر و کینه‌توزی همگی بخشِ خودخواه و غیرمنطقیِ ذهن ما را تغذیه می‌کنند. اگر این اتفاق به طور مکرر رخ بدهد، تمایلاتِ سطحی و نیازِ به رسمیت شناخته شدن بر ما غلبه میکند:

«این نوع موقعیت، وقتی عناصر ذهن آشفته‌اند و جایشان عوض شده موقعیتی است که بی‌عدالتی، بی‌انضباطی، بزدلی، جهل و به طور خلاصه شرارت از تمام انواعِ آن را به وجود می‌آورد.»، اما اگر برعکس پیرو عقل باشیم ذهن ما خشنود و سالم خواهد بود.

۳. لذت‌هایتان را عاقلانه انتخاب کنید (اپیکوروس)

اصرارِ افلاطون مبنی بر هدایتِ ما توسط عقل بدون تردید ارزشمند است، اما اپیکوروس تعادلی را پیشنهاد می‌کند که بسیار به آن نیاز داریم. اپیکوروس از ما می‌خواهد به جای اجتناب از لذت، گزینش کنیم. استدلال او این است که لذت یک امر طبیعی است و تجربه‌ی آن به ما احساس رضایت می‌دهد. برای مثال، خوردن تا زمانی که سیر شویم یک امر طبیعی است، اما خوردنِ بیش از حد غیرطبیعی است و بدن ما پس از پرخوری ممکن است به جای رضایت، احساس درد کند و ذهن ما درگیر احساس گناه شود. این رفتار به مروز انتظارِ «بیش از نیاز خواستن» را در ما شرطی می‌کند.

اپیکوروس با مبنا قرار دادن این مثال توصیه می‌کند به طور کلی از زیاده‌روی اجتناب کنیم. فراوانیِ شهرت، پول، غذا و نوشیدنی سیری‌ناپذیر است؛ بنابراین باید در جستجوی لذت‌هایی باشیم که حس رضایت طولانی‌مدت را برای ما به ارمغان بیاورند.

۴. با انسان‌های شریف دوست شوید (ارسطو)

ارسطو نیز مانند افلاطون در طول عمرش به موضوعات گوناگونی از جمله اهمیت دوستی پرداخت. او باور داشت کیفیت مهم‌تر از کمیت است بنابراین زیاد بودن دوستان از دید او ملاک باارزشی نبود. دوستی‌های ضعیف بر مبنای دو چیز است: فایده یا لذت . یک رابطه‌ی کاری مثالی از دوستی بر مبنای فایده است و علاقه‌ی مشترک در یک فعالیت یا موضوعِ خاص مثالی از دوستی بر مبنای لذت است. در عین حال، قوی‌ترین دوستی‌ها بر مبنای حسن‌نیتِ متقابل شکل می‌گیرند: « .. دوستان واقعی خیرخواهِ دوستان خود هستند ... دوستی آن‌ها تا آنجا ماندگارست که خوب هستند و خوبی خصلتی‌ست جاودان .»

از این رو دوستی با انسان‌های شریف امری‌ست حیاتی چرا که خوبی و وفاداری جوهره‌ی وجودِ انسان‌های شریف است و خیانت و تشویق به شرارت از آن‌ها بعید است. دوستی بر پایه‌ی حسن‌نیت و فضیلت به سادگی شگل نمی‌گیرد، اما باارزش‌ترین نوعِ دوستی‌ست.

۵. سوال بپرسید (سقراط)

بدون تردید این فهرست از درس‌های زندگی که برگرفته از فلسفه‌ی یونانی است بدون سقراط کامل نمی‌شود. با این حال، مسئله این است که هیچ منبعی از سقراط وجود ندارد چرا که او بسیار اندک می‌نوشت. مورخان این مسئله را « مسئله‌ی سقراطی » می‌نامند. خوشبختانه دانسته‌های ما از این بزرگ‌مردِ تاریخ فلسفه به لطف فلاسفه‌ی دیگر است. زنوفن که هم سرباز و هم فیلسوف بود در خصوص سقراط می‌گوید: «من هرگز کسی را نمی‌شناختم که به اندازه‌ی او به فهمیدن دانسته‌های دوستانش اهمیت بدهد.»

تصویر افلاطون در سرتاسر دیالوگ‌های بیشماری که دارد مشابه همین است. سقراط آغازگر مباحثات بود و همیشه دانش را با کنجکاوی متعادل می‌کرد. در واقع، سقراط به خاطر پرسش‌هایش شهرت داشت. او عاشق آموختن بود. با نظر به اینکه معنای تحت‌الفظی کلمۀ «فیلسوف» در یونان باستان «عاشق خرد» است، سقراط را پدرخوانده‌ی فلسفه‌ی غربی می‌نامند. پذیرش جهل و سوال پرسیدن نخستین گام به سوی روشنگری است. اگر همگی ما مثل سقراط عمل می‌کردیم، قطعاً دنیای بهتری داشتیم.

منبع: Historyofyesterday

مترجم: زهرا ذوالقدر