خلق آثار هنری شگفتانگیز با آینه
«آینه» برای بیشتر ما به چیزی روزمره و پیشپا افتاده تبدیل شده است؛ اما هنرمندان هیچوقت از امکانات شگفتانگیز این شیء رویایی غافل نشدهاند.
فرادید | تصور یک روزِ بدون آینه واقعا مشکل است؛ تصویری که دیگران از ما میبینند آنقدر برای ما مهم است که بدون نگاه کردن در آینه غیرممکن است سر کار یا به مدرسه برویم. رانندگی بدون آینه هم بسیار دشوار و خطرناک است. این استفادۀ همیشگی و روزمره باعث شده که آینه برای ما به چیزی پیشپا افتاده تبدیل شود و به همین خاطر شاید هیچوقت به این فکر نکنیم که با چه وسیلۀ شگفتانگیز و رویاگونهای طرف هستیم.
به گزارش فرادید؛ اما هنرمندان کسانی هستند که هیچوقت شگفتی و جذابیت اشیاء را (هر چقدر هم که پیشپا افتاده باشند) فراموش نمیکنند. شاعران از قدیمالایام مجذوب کارکرد شگفتانگیز آینه بودهاند. وسیلهای صیقلی و شفاف که خودش هیچ هویتی ندارد و هر چیزی را که رو به رویش قرار بگیرد به شکلی واضح و درخشان در خودش منعکس میکند؛ برای شاعران و عارفان، این وسیله استعارهای فوقالعاده برای قلب انسان بوده است؛ قلبی که میتواند از همۀ خودخواهیها خالی شود و فقط محلی برای آشکار شدن انعکاسهای الهی و عاشقانه باشد.
اما فقط شاعران و عارفان نیستند که از مفهوم آینه در گفتههای خودشان استفاده کردهاند. آینه میتواند به دستمایهای شگفتانگیز برای خلق آثار تجسمی و فیزیکی هم تبدیل شود. این کاری است که از گذشته تا امروز انجام شده است. کافیست قدم در تالارهای آینهکاری شدۀ حرمهای مقدس بگذارید تا تجلی خیرهکنندۀ نورها و رنگهایی را ببینید که در کثرت نامتناهی آینهها با هم ادغام شدهاند و تصویری نمادین از آفرینش را به نمایش گذاشتهاند.
در اینجا با چند هنرمند معاصر آشنا خواهیم شد که آینه را به ابزاری خلاقانه برای خلق آثار هنری تجسمی تبدیل کردهاند.
۱. توموکو کونویکه (Tomoko Konoike) و گرگ آینهای
کونویکه هنرمندی ژاپنی است که در آثار خودش رویاهای کودکی را وارد دنیای واقعی میکند. طبیعت و حیوانات از جملۀ مضامین اصلی آثار او هستند. او این مجسمۀ گرگ ششپا را با استفاده از قطعات آینه ساخته است و تصویری خیالانگیز از حیوانی ایجاد کرده که انگار از دنیایی افسانهای به درون دنیای ما قدم گذاشته است.
۲. راب مالهالند (Rob Mulholland) و اشباح جنگلی
مالهالند هنرمند بریتانیایی است که با قرار دادن مجسمههایی آینهای در دل جنگل، منظرههایی رازآلود و چشمگیر ایجاد کرده است. این مردان و زنان آینهای انگار هم هستند و هم نیستند؛ ما میتوانیم حضور آنها و شکل بدنشان را تشخیص بدهیم، اما در عین حال هیچ رنگ و ویژگی خاصی جز انعکاس محیط اطراف در آنها نمیبینیم. همین نکته است که مجسمههای مالهالند را به اشباحی سرگردان در دل جنگل شبیه کرده است.
۳. یایویی کوساما (Yayoi Kusama) و اتاقهای نامتناهی
کوساما یکی از مشهورترین هنرمندان امروزی است که با آینهها کار میکند. مجموعۀ اتاقهای آینهای که او در موزهها و گالریهای مختلف دنیا ساخته است، سالانه بازدیدکنندگان بسیار زیادی را به خود جذب میکنند. کوساما این اتاقهای پر از آینه و چراغ را طوری طراحی کرده که وقتی در آنها میایستید احساس میکنید در فضایی نامتناهی قرار دارید یا در دل کهکشانها سرگردان شدهاید.
۴. جانتی هورویتز (Jonty Hurwitz) و آینههای حقیقتیاب
آثار هورویتز (هنرمند اهل آفریقای جنوبی) با اینکه بر اساس یک قانون فیزیکی ساده ساخته شدهاند، اما واقعا شگفتانگیز و خلاقانه هستند. هر کدام از آثار او از دو بخش تشکیل شدهاند: یک شیء عجیب و غریب و یک آینۀ استوانهای شکل. شما وقتی به بخش اول اثر نگاه میکنید هیچ چیز از آن سر در نمیآورید، اما وقتی به تصویر آن شیء در آینه نگاه میکنید، یک شکل قابل تشخیص مثل دست انسان، قورباغه یا اسب را میبینید. در حالت عادی، آینههای محدّب تصاویر اشیاء را کج و معوج و غیرقابل تشخیص میکنند؛ اما در آثار هورویتز، آینهها با تغییر دادن تصویر شیء، معنای واقعی آن را آشکار میکنند.
۵. شیرین عابدینی راد و چشمههای آسمان
عابدینیراد هنرمند ایرانی ساکن آمریکا است که در آثار خودش استفادههایی ساده اما تاثیرگذار از آینه به عمل آورده است. آثار او شکلهای متنوعی دارند؛ گاهی او با قرار دادن آینههایی مسطح روی سطح زمین، تصویری شبیه به چشمههای زلال و شفافی را پدید میآورد که آسمان را در خودشان منعکس کردهاند. بعضی وقتها هم او با استفاده از آینهها اشکالی مثل زیگورات را میسازد که شبیه به ساختمانهای نیمهمرئی به نظر میرسند. آثار عابدینیراد، بخصوص وقتی در محیطهایی با پسزمینه یا عناصر ایرانی اجرا میشوند، حال و هوایی عرفانی و صوفیانه را به ذهن منتقل میکنند.