در زمان قاجار پشتوانه پول ایران چه بود؟

امین رحیمی | «دریای نور» ۱۸۲ قیراط یعنی حدود ۳۶ گرم وزن دارد و ابعادی در حدود ۴ در ۳ در ۱ سانتی‌متر دارد و با همین ابعاد، بزرگ‌ترین الماس صورتی جهان است. این گوهری است که در زمان فتح هند توسط نادرشاه افشار به ایران آمد و احتمال می‌دهند در هند کشف یا استخراج شده باشد.

با این حال در روایت‌های ایرانی قدمت این گوهر به ادوار گذشته تاریخ می‌رسد و ناصرالدین قاجار معتقد بود که دریای نور از گوهر‌های تاج کوروش بوده است. البته قدمت این گوهر از تاریخ فراتر هم می‌رود و به اسطوره‌ها می‌رسد و نقل شده است: «این الماس صورتی‌رنگ بر دسته شمشیر افراسیاب نصب بوده و رستم آن را در جنگ با تورانیان تصاحب کرده و بعد‌ها در جنگ‌ها غارت شده و به هند رفته است».

هر چه هست این گوهر زیبا همیشه دلربایی کرده است و چشم‌ها از دیدنش حیرت کرده است و «ادوین استریتر» جواهرشناس مشهور ۱۴۰ سال پیش در کتاب «الماس‌های بزرگ جهان» درباره‌اش نوشته است: «دریای نور سنگی باشکوه از پاک‌ترین آب‌ها است و درخشش تقریبا بی‌نظیری دارد و کاملا شایسته نام دریا یا رودخانه نور است».

در ادامه روایتی کوتاه و سرراست بخوانید از تاریخچه گوهری یکتا که مشهور است از سال ۱۳۰۸ شمسی که ریال واحد پول ایران شد پشتوانه ریال بوده است:

الماس دریای نور تا سال‌ها در اختیار نادرشاه بود و بعد از او به نوه‌اش شاهرخ‌میرزا، آخرین پادشاه افشار رسید. این الماس بعد‌ها بین افرادی، چون محمد حسن قاجار، لطفعلی‌خان زند، آقا محمدخان قاجار و فتحعلی‌خان قاجار دست به‌دست شد. همه سطوح دریای نور صاف و یکنواخت است به جز یک سمت آن که با حک‌شدن عبارت «سلطان صاحبقران فتح‌علی‌شاه قاجار ۱۲۴۴» متفاوت شده است...

شاهان ایران دریای نور را به بازو می‌بستند، ولی در عهد ناصری استفاده از بازوبند منسوخ شده بود و ناصرالدین قاجار آن را به کلاه و گاهی به سینه‌اش نصب می‌کرد. برای نگهداری از آن نیز منصب خاصی به وجود آورده بود و افتخار نگهداری از این گوهر قیمتی را فقط به اعیان و بزرگان می‌داد. بعد‌ها این الماس را در قابی زرین با شیر و خورشید و تاج مرصع به ۴۵۷ قطعه برلیان ریز و عالی و چهار قطعه یاقوت به‌صورت پیش‌کلاه درآوردند.

نکته جالب اینکه «تاورنیه»، جواهرشناس معروف فرانسوی در کتاب خود از الماس صورتی رنگی به وزن ۲۴۲ قیراط سخن می‌گوید که در سال ۱۶۴۲ میلادی آن را در شرق دیده است. او در کتابش شکل و اندازه این الماس منحصر به فرد را شرح داده و آن را «لوح بزرگ» می‌نامد.

بعد‌ها جواهرشناسان با بررسی این موضوع به این نتیجه رسیدند که الماس دریای نور و «نورالعین» در اصل یک قطعه الماس بوده و بعد‌ها آن را به دو تکه قسمت کرده‌اند که تکه بزرگ آن همچنان با نام دریای نور شناخته شده و تکه کوچک آن که ۶۰ قیراط وزن دارد، «نورالعین» نامیده شده است. الماس نورالعین اکنون روی نیم‌تاجی با همین نام قرار دارد و مانند دریای نور در موزه جواهرات ملی ایران نگهداری می‌شود.