(فیلم + عکس) بی-۱ بی لنسر مقابل تو-۱۶۰ بلک‌جک؛ مقایسه دو بمب افکن مطرح آمریکا و روسیه

در اوج جنگ سرد، اتحاد جماهیر شوروی و آمریکا در یک رقابت تسلیحاتی شدید درگیر شده بودند. توسعه بهترین هواپیمای نظامی ممکن یکی از اهداف اصلی این دو کشور بود. هر دو طرف می‌خواستند بر دیگری برتری یابند و هواپیما‌های بسیاری در این دوره معرفی شدند. بمب افکن‌های توانمند بی-۱ بی لنسر (B-۱B Lancer) و تو-۱۶۰ بلک‌جک (Tu-۱۶۰ Blackjack) از جمله شناخته شده‌ترین گزینه‌هایی هستند که طی این دوران معرفی شدند.

معرفی بمب افکن بی-۱ در واقع زمینه‌ساز ساخت بمب افکن تو-۱۶۰ توسط روس‌ها شد. تو-۱۶۰ در واکنش به پروژه بی-۱‌ای (B-۱A) آمریکا شکل گرفت که بعدا به بی-۱ بی تکامل یافت. از این رو، شاید جای شگفتی نباشد که تو-۱۶۰ شباهت‌هایی به بی-۱ ای/بی دارد.

هر دو بمب افکن بال متحرک بی-۱ بی و تو-۱۶۰ همچنان در حال خدمت هستند و برای نیاز‌های راهبردی آمریکا و روسیه از جمله عناصر کلیدی در آسمان محسوب می‌شوند.

بی-۱ بی لنسر محصول شرکت راک‌ول (Rockwell) و در حال حاضر یکی از سه بمب افکن راهبردی در ناوگان نیروی هوایی آمریکا محسوب می‌شود. دو هواپیمای دیگر شامل بی-۲ اسپریت (B-۲ Spirit) و بی-۵۲ استراتوفورترس (B-۵۲ Stratofortress) می‌شوند.

بمب افکن سنگین، دوربرد و چند منظوره بی-۱ بی مجهز به بال‌های متحرک است که هنگام برخاستن و فرود هواپیما باز بوده و هنگام پرواز در سرعت بالا جمع می‌شوند. تعداد خدمه این هواپیما چهار نفر شامل خلبان، کمک خلبان و دو افسر سامانه‌های تسلیحاتی است.

نمونه اولیه بی-۱‌ای در سال ۱۹۷۴ نخستین پرواز خود را انجام داد، در شرایطی که مدل بی-۱ بی پس از آغاز دوباره پروژه ساخت این بمب افکن و در سال ۱۹۸۴ نخستین پرواز خود را انجام داد. طی آن بازه زمانی، الزامات هواپیما تغییر کرده بود. در ابتدا قرار بود بی-۱ توانایی پرواز با سرعت ۲ ماخ را داشته باشد، و در شرایطی که شوروی در حال توسعه تو-۱۶۰ در واکنش به مدل بی-۱‌ای بود، اما بی-۱ بی به بمب افکنی با توانایی پرواز با سرعت ۱.۲۵ ماخ تبدیل شد.

طول بی-۱ بی برابر با ۴۴.۵ متر، فاصله دو نوک بال آن در حالت باز ۴۱.۸ متر و در حالت جمع شده ۲۴.۱ متر و ارتفاع هواپیما ۱۰.۴ متر است. وزن این بمب افکن راهبردی ۸۶۱۸۳ کیلوگرم است.

بی-۱ بی لنسر نیروی خود را از چهار پیشرانه توربوفن پس‌سوز جنرال الکتریک اف ۱۰۱-جی‌ئی-۱۰۲ دریافت می‌کند. شش نقطه اتصال در خارج از بدنه بی-۱ بی ظرفیت حمل ۵۰۰۰۰ پوند (۲۲۶۷۹ کیلوگرم) مهمات را فراهم می‌کنند. محفظه داخلی مهمات این هواپیما نیز ظرفیت حمل ۷۵۰۰۰ پوند (۳۴۰۱۹ کیلوگرم) را دارد.

بی-۱ بی لنسر سوابق خدمت قابل توجهی دارد. این بمب افکن در دسامبر ۱۹۹۸ برای نخستین بار در عملیات روباه صحرا (Operation Desert Fox) در عراق به کار گرفته شد و پس از آن در عملیات آزادی پایدار (Operation Enduring Freedom) در افغانستان و همچنین در جنگ عراق در سال ۲۰۰۳ حضور داشت.

آشنایی با بمب افکن تو-۱۶۰ بلک‌جک

تو-۱۶۰ یک بمب افکن سنگین بال متحرک است که با نام مستعار "قوی سپید" (White Swan) نیز شناخته می‌شود. تو-۱۶۰ در سال ۲۰۲۲ همچنان بزرگ‌ترین و سنگین‌ترین هواپیمای نظامی بال متحرک جهان محسوب می‌شود. این هواپیما نخستین پرواز خود را در سال ۱۹۸۱ انجام داد و آخرین بمب افکن راهبردی طراحی شده برای اتحاد جماهیر شوروی سابق بود.

همانطور که پیشتر نیز ذکر شد، تو-۱۶۰ بلک‌جک در واکنش به پروژه بمب افکن بی-۱‌ای آمریکا شکل گرفت، از این رو، روس‌ها به دنبال بمب افکنی با توانایی پرواز با سرعت بیش از ۲ ماخ بودند. به رغم لغو پروژه بی-۱ ای، شرکت توپولوف و شوروی پروژه تو-۱۶۰ را ادامه دادند. این هواپیما در سال ۱۹۸۷ خدمت خود را آغاز کرد.

طول تو-۱۶۰ برابر با ۵۴.۱ متر، فاصله دو نوک بال آن در حالت باز ۵۵.۷ متر و در حالت جمع شده ۳۵.۶ متر و ارتفاع هواپیما ۱۳.۱ متر است. وزن این بمب افکن راهبردی ۱۱۰۰۰۰ کیلوگرم است. تعداد خدمه این هواپیما چهار نفر است که شامل خلبان، کمک خلبان، و دو افسر سامانه‌های تسلیحاتی می‌شوند.

تو-۱۶۰ بلک‌جک نیروی مورد نیاز خود را از چهار پیشرانه توربوفن پس‌سوز کوزنتسوف ان‌کی-۳۲ دریافت می‌کند که امکان دستیابی به بیشینه سرعت ۲.۰۵ ماخ را فراهم می‌کنند. دو محفظه داخلی مهمات این هواپیما ظرفیت حمل ۹۹۲۰۸ پوند (۴۵۰۰۰ کیلوگرم) را فراهم می‌کنند.

از نظر عملیاتی، تو-۱۶۰ بلک‌جک در مقایسه با بی-۱ بی لنسر سابقه ماموریتی کمتری دارد. قابل توجه‌ترین حضور این بمب افکن در میدان نبرد به جنگ در سوریه و حضور روسیه در این کشور باز می‌گردد. روسیه در حال حاضر روی مدرن‌سازی ناوگان هواپیما‌های تو-۱۶۰ خود کار می‌کند و نخستین مورد نوسازی شده در ژانویه ۲۰۲۲ پرواز کرد.

روی کاغذ، تو-۱۶۰ از برخی جنبه‌ها نسبت به همتای آمریکایی خود برتر است. این هواپیما سریع‌تر است، می‌تواند محموله مهمات بیشتری را در محفظه داخلی خود حمل کند و پرنده‌ای بسیار بزرگ‌تر نسبت به بی-۱ بی محسوب می‌شود.

اما باید توجه داشت که تو-۱۶۰ در واقعیت برای رقابت با نوع متفاوتی از بمب افکن بی-۱ ساخته شد. در شرایطی که دوران خدمت آرام‌تری نسبت به بی-۱ بی داشته است، اما گزارش‌هایی درباره تعداد کم بمب افکن‌های تو-۱۶۰ که قابلیت پرواز دارند، منتشر شده است.

سخن پایانی

بمب افکن بی-۱ طی دوران خدمت خود شاهد پیشرفت‌های بیشتری بوده و توانایی‌های خود را در میادین مختلف نبرد اثبات کرده است. این در شرایطی است که تو-۱۶۰ تجربه رزمی محدودتری داشته و به تازگی در حال مدرن‌سازی است. افزون بر این، سقف پرواز ۵۲۰۰۰ پایی تو-۱۶۰ کمتر از ۶۰۰۰۰ پای بی-۱ بی است. در نتیجه، بی-۱ بی لنسر را می‌توان پیروز این نبرد نامید.