«ترمیم شکاف»؛ پایان هرج و مرج دلاری در بازار!

به نظر می‌رسد در روز‌های گذشته، کمی از شدت هیجان در بازار دلار کاسته شده است. در روز‌های اخیر، در بازار آزاد نوسان‌های قیمتی شکل ملایم‌تری به خود گرفته است. روز گذشته، دلار در بازار آزاد با وجود افزایش ۳۰۰ تومانی که داشت، اما در کانال ۳۹ هزار تومانی معامله شد. از سوی دیگر، به نظر می‌رسد حال با افزایشی که دلار به خود گرفته، کمی شرایط بازار پایدارتر از گذشته است.

در بازار توافقی نیز دلار با ثبت قیمت ۳۸ هزار و ۴۰۰ تومان، شکاف خود را با بازار غیررسمی کم کرده است. نکته دیگر اینکه نرخ بازار متشکل ارزی نیز در سطح ۳۷ هزار و ۵۰۰ تومان گزارش شد؛ بنابراین شکاف میان نرخ‌ها کم شده است. اقتصاددانان همواره تاکید می‌کنند که کاهش شکاف میان نرخ‌ها، می‌تواند از نظر روانی به ثبات نرخ نیز کمک کند. اما چرا شکاف نرخ‌های بازار آزاد و توافقی باعث هرج‌ومرج قیمتی می‌شود؟ هنگامی که میان این دو نرخ شکاف وجود داشته باشد، افراد زیادی برای کسب سود وارد بازار دلار می‌شوند.

به عنوان مثال اگر شکاف میان نرخ آزاد و توافقی به حدود ۳ هزار تومان برسد، با توجه به سهمیه ۲ هزار دلاری خرید ارز توافقی، ۶ میلیون تومان کسب سود برای حضور در بازار حاصل می‌شود. این موضوع باعث می‌شود بسیاری برای کسب سود وارد بازار شوند و هر چقدر این میزان شکاف افزایش یابد، تقاضا برای خرید دلار توافقی بیشتر می‌شود. افزایش تقاضای سفته‌بازی در نهایت باعث اثرگذاری بر قیمت‌ها خواهد شد. هر چقدر میزان شکاف نرخ ارز‌ها بیشتر شود، سفته‌بازی نیز پررنگ‌تر می‌شود و تمایل این افراد، برای باقی ماندن شکاف ارزی بیشتر می‌شود. در سال‌های اخیر، در زمانی که بازارساز توانسته شکاف میان نرخ‌ها را کاهش دهد، در نتیجه ثبات قیمت‌ها در بازار ارزی افزایش یافته است.

حتی در برخی مواقع که بانک مرکزی سعی در مداخله ارزی داشته، از شیوه حراج با قیمت بالا وارد بازار شده است. به این معنی که عرضه را با سطح قیمت‌های بالاتر از بازار شروع کرده و به تدریج نرخ‌های ناپایدار را کاهش داده است. اما در اکثر مواقع سیاستگذاران ارزی در این فکر بودند که با پایین نگه داشتن نرخ ارز رسمی یا توافقی، بازار را کنترل کنند که در نهایت به دلیل شکاف ایجاد شده در بازار ارز، روند نرخ افزایشی بوده است.

در روز‌های اخیر، کمی از افت‌وخیز بازار ارز کاسته شده و به نظر می‌رسد دلار در حال مکان‌یابی جدید است. ثبات دلار، خبر خوبی برای فعالان اقتصادی است، زیرا می‌توانند مدتی در یک بازه مشخص، فعالیت‌های خود را ادامه دهند.

اما هرج‌ومرج دلاری، می‌تواند بخش واقعی اقتصاد را نیز تحت تاثیر قرار دهد. چرا که در زمان نوسانات شدید دلاری، عمدتا خریدار و فروشنده از معاملات دست می‌کشند و از بازار خارج می‌شوند؛ بنابراین اقتصاددانان تاکید می‌کنند که مهم‌تر از تثبیت نرخ ارز، ثبات و پیش‌بینی‌پذیر بودن نرخ دلار و سکه است. شواهد حاکی از آن است که در شرایط جدید سیاستگذاری ارزی، اصرار به افزایش شکاف کاهش یافته است.

این موضوع توانسته شرایط را برای بازار ارز در روز‌های اخیر بهبود دهد. البته نمی‌توان به شکل قطعی گفت که نوسانات شدید، از بازار ارز خداحافظی کرده است. یکی دیگر از نکاتی که در روز‌های اخیر از سوی کارشناسان هشدار داده شده است. پرهیز از تثبیت نرخ اسمی ارز است. در این خصوص، بابک نگاهداری، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس در یکی از پیشنهاد‌های خود تاکید کرده بود: «مرکز پژوهش‌های مجلس اهم چالش‌ها و مسائل سیاست‌های ارزی فعلی را مواردی از قبیل ادامه سیاست غلط تثبیت نرخ اسمی ارز به جای تثبیت نرخ حقیقی ارز، تعیین دستوری نرخ ارز در سامانه نیما و شکل‌گیری نرخ ترجیحی در ۲۸۵۰۰تومان، تعدد نرخ‌های رسمی، توزیع رانت، ایجاد بستر فساد و انفعال در رهبری قیمت در بازار غیررسمی و عدم انطباق نقشه ارزی-تجاری کشور و ضربه‌پذیری کشور از محل درهم، می‌داند.» این موضوع به خوبی نشان می‌دهد کارشناسان نیز نسبت به تثبیت مجدد نرخ ارز در دوره جدید، بیمناک هستند و نسبت به عواقب آن هشدار می‌دهند. گزارش‌ها حاکی از آن است که روز گذشته، نرخ سکه تمام نیز با افزایش ۹۲۰ هزار تومانی به سطح ۲۰ میلیون و ۲۷۰ هزار تومانی رسیده است.