«زیست‌پذیرترین» شهر جهان؛ چرا در وین مسکن ارزان است؟!
مساله دیگری که نویسنده مقاله را شگفت‌زده کرده است معقول بودن اجاره‌بها در وین در مقایسه با لندن و نیویورک و اکثر پایتخت‌های اروپایی است. دلیل این امر، سیاست رادیکال خانه سازمانی شورای شهر وین است. این شورا بزرگ‌ترین صاحب املاک در اروپاست. حدود ۶۰درصد از جمعیت در مسکن با کیفیت بالا زندگی می‌کنند که شامل خانواده‌های طبقه متوسط و متخصصان جوان می‌شود.
زیست‌پذیرترین شهر جهان، جایی است که ۶۰درصد از شهروندانش «دسترسی راحت به مسکن باکیفیت» دارند. وین هر سال از سوی واحد اطلاعات اکونومیست، اولین شهر جهان به لحاظ کیفیت زندگی معرفی می‌شود؛ اما تاکنون، تحقیق جامعی درباره ویژگی متفاوت این شهر - آرامش و امنیت ساکنان- نشده بود. یک مطالعه می‌گوید، کلید مسکن در استطاعت در وین است.
وین، پایتخت اتریش همه ساله از بین ۱۷۲ کشور، به عنوان «زیست‌پذیرترین» شهر جهان برای زندگی شناخته می‌شود؛ اما ساکنان این پایتخت اروپایی از چه امتیاز‌ها و امکاناتی برخوردارند که در این رنکینگ -که از سوی واحد اطلاعات اکونومیست انجام می‌شود- بهترین رتبه محل سکونت را از آن خود می‌کنند؟
یک مطالعه بر روی نظام شهرسازی و اقتصاد مسکن شهر وین صورت گرفته است که نشان می‌دهد، «کیفیت زندگی ساکنان یک شهر با لذت بردن از ساختمان و محله‌ای که در آن سکونت دارند، رابطه مستقیم دارد» و در عین حال، «زندگی در خانه راحت، ارزان و ایمن، باعث شادی، احساس امنیت و بهره وری در افراد می‌شود». سیاست‌های شهری و مسکن در وین، همه این ویژگی‌ها را برای سکونت شهروندان فراهم کرده است.
نتایج این تحقیق که در فایننشال تایمز به چاپ رسیده، حاکی است: ۶۰درصد از جمعیت ساکن وین در «مسکن با کیفیت بالا و در استطاعت» زندگی می‌کنند که الزاما مسکن ملکی نیست بلکه بخش قابل‌توجهی از آن‌ها در واحد‌های مسکونی اجاره‌ای با عنوان «مسکن اجتماعی» سکونت دارند که با عمده این خانه‌ها در دیگر کشور‌های اروپایی یک تفاوت معنادار دارد.
مسکن اجتماعی یا همان واحد‌های مسکونی اجاره‌ای ارزان در وین دارای سه ویژگی اجاره بهای پایین، امکانات بالاتر از سطح متعارف و چهره (نما) مطلوب است که باعث شده این مجتمع‌ها از «برچسب خانه‌های فقیرنشین» در امان بماند و در عین حال، بدون شکل‌گیری شکاف طبقاتی در محله‌های مسکونی و اجاره ای، ساکنان مسکن اجتماعی از طیف‌های مختلف، احساس خوبی برای سکونت در آن‌ها داشته باشند.
بر اساس شاخص فقر مسکن هبیتات - دفتر اسکان بشر ملل متحد- مسکن در استطاعت به معنای «سهم زیر ۳۰درصدی هزینه اجاره از کل هزینه‌های زندگی» است و افراد در فقر مسکن در شهر‌ها باید حداکثر به همین میزان باشد. نتایج مطالعه درباره الگوی تامین مسکن ارزان در وین مشخص می‌کند، طی حدود یک قرن گذشته سیاستگذار با درآمد حاصل از مالیات ملکی توانسته منابع و اعتبارات موردنیاز برای ساخت انبوه مسکن اجاره‌ای را در وین تامین کند و در عین حال به یک خط قرمز از بابت «کیفیت زندگی» در تامین مسکن ارزان پایبند بوده است.
در حال حاضر متوسط اجاره بهای ماهانه آپارتمان یک خوابه با امکانات در وین حدود ۶۵درصد سایر پایتخت‌های مهم اروپایی است.
درس‌هایی از مسکن وین
معروف‌ترین کنسرت سال نو در جهان در وین اجرا می‌شود و زیر سقف طلایی سالن قرن نوزدهمی کنسرت Musikverein برای میلیون‌ها نفر در سراسر جهان پخش می‌شود. وین مترادف با موسیقی کلاسیک است، این شهر، خانه هایدن، موتزارت، بتهوون و شوبرت بوده است. این شهر مترادف با قهوه‌خانه‌ها نیز هست، مکانی که در اوایل قرن بیستم هنرمندان، نویسندگان، فیلسوفان و رادیکال‌های سیاسی از جمله کلیمت، زوایگ، ویتگنشتاین، فروید، تروتسکی و البته هیتلر، گرد هم می‌آمدند. بعد‌ها وین به عنوان شهر مرزی در جنگ سرد، به عنوان شهر جاسوسان شناخته و تا مقطعی دچار بدنامی شد.
اما وین دیگری نیز وجود دارد، مدل قرن بیستمی این شهر که بیشتر گردشگران آن را نمی‌بینند. نسخه معاصر وین به دلیل کیفیت بالای زندگی و به دلیل قرار گرفتن در صدر فهرست جهانی زیست پذیرترین شهر‌ها مشهور شده است.
ایوان کراستف، دانشمند علوم سیاسی از موسسه تحقیقاتی (IWM) که بیش از یک دهه است خانه خود را در پایتخت اتریش ساخته است، می‌گوید وین شهری است که می‌توانید انتخاب کنید که می‌خواهید در چه قرنی زندگی کنید. می‌توانید از خیابان‌های سنگ فرش شده قرون وسطی تا اواخر قرن نوزدهم و مدرنیسم وین با پای پیاده سفر کنید و سپس به شبکه حمل ونقل عمومی ارزان و بسیار کارآمد بروید تا از ساختمان طراحی شده توسط زا‌ها حدید، معمار برجسته دیدن کنید.
به گفته واحد اطلاعات اکونومیست، امتیاز زیست‌پذیری یک شهر بر اساس چند عامل محاسبه می‌شود: مراقبت‌های بهداشتی، فرهنگ، محیط‌زیست، آموزش، زیرساخت‌ها و امنیت. وین تقریبا در همه این موارد سرآمد است. به همراه دانمارک و فرانسه، اتریش بالاترین نرخ مالیات بر درآمد شخصی را در اروپا دارد، بنابراین افرادی که بیش از ۹۰هزار یورو درآمد دارند ۵۰درصد مالیات می‌پردازند. اما در ازای آن چیز‌های زیادی به دست می‌آورند. با توجه به اینکه استطاعت‌پذیری شهرهایی، چون لندن و نیویورک برای قشر متوسط کاهش می‌یابد، این سوال مطرح است که آیا چیز‌هایی برای آموختن از وین وجود دارد؟
بر اساس تجربه نویسنده مقاله، هزینه حمل ونقل عمومی سالانه در وین تنها ۳۶۵ یورو، یک یورو در روز، بوده است. این درحالی است که برای یک کارت سفر سالانه برای بخش داخلی لندن (مناطق ۱ تا ۳) بیش از ۱۸۰۰ پوند یعنی حدود ۵ پوند در روز باید هزینه کرد. تعدد و تنوع رویداد‌های فرهنگی رایگان در وین نیز شگفت‌انگیز است.
به گفته ورونیکا کاپ هاسلر، وزیر فرهنگ و علم شهر، فرهنگ در دی ان اِی وین است؛ تاکنون سرمایه‌گذاری زیادی در بخش فرهنگ در وین صورت گرفته است، هیچ کس به دلیل نداشتن پول کنار گذاشته نمی‌شود. او مفتخرانه توضیح می‌دهد که حتی افراد تحت پوشش حمایت‌های دولتی هم در وین حق دارند بلیت اپرا را خریداری کنند. او در طول همه‌گیری یک جشنواره رایگان موسیقی در فضای باز برگزار کرد که هم چنان به مدت ۶ هفته در تابستان‌ها برگزار می‌شود. به گفته او، شهر به سینما‌های مستقل شهر نیز یارانه می‌دهد.
مساله دیگری که نویسنده مقاله را شگفت‌زده کرده است معقول بودن اجاره‌بها در وین در مقایسه با لندن و نیویورک و اکثر پایتخت‌های اروپایی است. دلیل این امر، سیاست رادیکال خانه سازمانی شورای شهر وین است. این شورا بزرگ‌ترین صاحب املاک در اروپاست. حدود ۶۰درصد از جمعیت در مسکن با کیفیت بالا زندگی می‌کنند که شامل خانواده‌های طبقه متوسط و متخصصان جوان می‌شود.
برخلاف لندن، پرستاران، معلمان و کارمندان دولتی می‌توانند تمکن مالی زندگی در مرکز را داشته باشند. طبق گزارش شرکت املاک رایت موو میانگین قیمت اجاره ماهانه در لندن اکنون ۲هزار و ۳۴۳ پوند است که در سال گذشته ۱۶درصد افزایش داشته است. میانگین اجاره‌بها در منهتن نیز بیش از ۵۲۰۰ دلار در ماه است که ۱۹درصد افزایش یافته است.
در وین، دسترسی گسترده به مسکن یارانه ای، اجاره‌بها را در بخش خصوصی تعدیل کرده است. طبق شاخص اجاره میچپیگل برای سال ۲۰۲۲، متوسط قیمت اجاره ماهانه برای یک آپارتمان ۶۰ متری در این شهر ۷۶۷ یورو است، و اجاره خانه‌های اجتماعی به طور قابل‌توجهی پایین‌تر هستند. علاوه بر آن، مستاجران از سطح بالایی از محافظت در برابر افزایش اجاره و تخلیه خانه برخوردار هستند. داشتن یک منزل راحت و ارزان‌قیمت برای احساس امنیت و شادی و بهره وری بسیار مهم است. در سرتاسر لندن، متوسط اجاره تقریبا ۴۰درصد از درآمد ناخالص یک مستاجر را به خود اختصاص می‌دهد.
برای درک سیاست مسکن وین، باید به پایان جنگ جهانی اول و تولد اتریش برگردید. امپراتوری هابسبورگ فروپاشیده بود و وین یک‌شبه از یک شهر امپراتوری ثروتمند به پایتخت پرجمعیت یک کشور کوچک تبدیل شد. وین در آن زمان با تعداد زیادی از آوارگان مواجه بود و یک چهارم جمعیت آن بی خانمان بودند.
برخی از مهاجران در جنگل‌ها کلبه‌های موقتی ساختند، که در سرمای شدید زمستان یخ زدند. ولفگانگ مادرتانر مورخ در این‌باره توضیح می‌دهد، وین شهری درحال مرگ بود؛ نه تنها مرگ مالی در این دوره رخ می‌داد؛ بلکه مردم نیز بر اثر بیماری‌هایی از قبیل سل می‌مردند، این بیماری آنقدر رایج شد که آن را بیماری وینی نامیدند. سپس، دقیقا ۱۰۰ سال پیش، در سال ۱۹۲۳، شورای شهر وین، که توسط حزب سوسیال دموکرات اداره می‌شد، تصمیم مبتکرانه‌ای برای ساخت ۲۵هزار واحد خانه عمومی برای فقرا گرفت که از طریق مالیات‌های جدید بر زمین، اجاره و کالا‌های لوکس تامین می‌شد.
ایجاد یک قانون اساسی فدرال جدید، وین را به یک استان خودمختار تبدیل کرد؛ وین توانست مالیات‌های خود را افزایش دهد و با این کار، پایتخت اتریش به سنگر سوسیالیستی در یک کشور محافظه‌کار و کاتولیک تبدیل شد، که وین به غیر از هفت سالی که تحت حاکمیت نازی‌ها بود، همچنان هم همین‌طور است. یکی از اولین شهرک‌های مسکونی که ساخته شد مجموعه مسکونی کارل مارکس هوف بود که هنوز هم بنایی چشمگیر است. وین برای نگهداری از ساختمان‌های عمومی خود پول زیادی خرج می‌کند.
هدف مقامات وینی، ساخت مسکن ارزان، بهداشتی و زیبا بود. آن‌ها معتقد بودند که زیبایی نباید فقط متعلق به ثروتمندان باشد. برای این منظور، شهر بزرگ‌ترین معماران را استخدام کرد و آثار هنری عمومی زیادی را طراحی و احداث کرد. چپ‌ها از این شهر به عنوان ورسای کارگران یاد می‌کردند، در حالی که راست‌ها شکایت داشتند که پرولتاریا در چنین عظمتی احساس ناراحتی می‌کند. شهر دیگری وجود ندارد که در آن یک خانه سازمانی به عنوان یک جاذبه گردشگری بازدیدکننده داشته باشد، اما در وین، گردشگران برای بازدید به سمت هاندرتواسرهاوس، یک مجتمع مسکونی رنگارنگ که پوشیده از موزاییک و گیاهان است، هجوم می‌آورند.
مایک نووتنی، معمار و نویسنده، در شرح تفاوت‌های بین سیاست خانه سازمانی در لندن و وین، می‌گوید شورای شهر وین تلاش زیادی برای اجتناب از محلات اقلیت‌های مذهبی و ساختن جوامع مختلط انجام می‌دهد. شکاف بزرگی که در انگلستان بین مالکان خانه و افرادی که در املاک زندگی می‌کنند وجود دارد در وین دیده نمی‌شود.
خانه سازمانی در وین بد شناخته نمی‌شود و مردم به زندگی در این منازل افتخار می‌کنند. طبق داده‌های رسمی، امروز حدود ۲۰درصد از جمعیت لندن در برخی از اشکال خانه سازمانی زندگی می‌کنند، در حالی که این رقم در وین ۶۰درصد است. در دهه ۱۹۲۰، زندگی سالم یکی از ستون‌های سیاست مسکن وین بوده است. مقامات شهر اصرار به عایق بندی آپارتمان‌ها و تجهیز آن‌ها به سیستم‌های تهویه دارند و مستاجران باید به باشگاه‌های ورزشی و استخر‌های شنا، از جمله حمام‌های عمومی آرت‌دکو، دسترسی داشته باشند. خانه‌های سازمانی جدید در وین حتی استخر‌هایی روی پشت بام‌ها برای ساکنان دارد. بر اساس قوانین تصویب شده، ۵۰درصد از امکانات جدید خانه سازمانی باید مربوط به توسعه
فضا‌های سبز باشد
مایکل لودویگ، شهردار وین، دوست دارد تفاوت بین دولت خود و نیاکان رادیکال خود در دهه ۱۹۲۰را نشان دهد. اما این رویکرد، دوره طولانی تاریک وین، از اواسط دهه ۱۹۳۰ تا پایان جنگ سرد، را نادیده می‌گیرد. بسیاری از بهترین خلاقان و روشنفکران وین یهودی بودند و از دست دادن بسیاری از معماران، دانشمندان و موسیقی دانان تاثیر زیادی روی این شهر داشته است.
علاوه بر این، در سال ۱۹۹۴، وین به یک شهر مرزی بین شرق و غرب تبدیل شد که تنها ۵۰ کیلومتر از پرده آهنین فاصله داشت؛ وین از مسیر‌های تجاری قدیمی خود در اروپای مرکزی و بالکان جدا شد. دانیل کلمان، رمان نویس، معتقد است وین امروز با وین دوران کودکی او متفاوت است، زمانی که خاکستری، تک‌فرهنگی، افسرده کننده و بدون زندگی شبانه بود. دو نقطه عطف تاریخی، سبب ایجاد تغییر شد: فروپاشی دیوار برلین و پیوستن اتریش به اتحادیه اروپا در سال ۱۹۹۵.
از زمانی که وین به کشور‌های امپراتوری سابق خود متصل شد، رونق گرفت، مهاجران از شرق و بالکان وارد این شهر شدند و شهر دوباره شروع به خانه سازی کرد. این شهر اکنون یکی از بزرگ‌ترین شهر‌های اتحادیه اروپا با جمعیت جوان است. با توجه به سطوح بالای مهاجرت به وین، تنش بین اتریشی‌ها و مهاجران بر سر مسکن نسبتا کم است. اما با افزایش جمعیت، اجاره‌بهای بخش خصوصی در دهه گذشته به میزان قابل‌توجهی افزایش یافته است و با افزایش قیمت زمین، این نگرانی وجود دارد که شهر نتواند خانه سازمانی کافی برای پاسخ به تقاضای آینده بسازد.
بسیاری از بخش‌های شهر تاریخی که قبلا مهاجران را در خود جای داده بود، درحال اعیانی شدن هستند. شرکت‌های ساختمانی خصوصی درحال بازسازی این ساختمان‌های قدیمی هستند و آن‌ها را به مالکان می‌فروشند.
انواع مختلفی از خانه سازمانی در وین وجود دارد. آپارتمان‌های شورایی (Gemeindebau) متعلق به شهر هستند و از طریق یک سیستم مبتنی بر امتیاز اختصاص داده می‌شوند. تعاونی ها، انجمن‌های مسکن غیرانتفاعی هستند که ساکنان در آن سهام خریداری می‌کنند. آپارتمان‌های یارانه‌ای نیز توسط شرکت‌های توسعه دولتی-خصوصی با پول سرمایه‌گذاری شده توسط شهر ساخته می‌شوند.
در حالی که همه این موارد کمال شهری به نظر می‌رسد، اما یک نظرسنجی جدید صورت گرفته از ۱۲هزار مهاجر نشان می‌دهد که وین نجوش‌ترین شهر جهان است. تازه‌واردانی که انتظار رفتار دوستانه فوری آمریکایی‌ها یا صمیمیت گرم ایتالیایی‌ها و یونانی‌ها را دارند، باید در نظر داشته باشند که جامعه وین جامعه‌ای محتاط و کاملا جدی است. زیست پذیری به معنای هیجان انگیز بودن نیست به معنای لذت بردن از یک زندگی آسان برای خود و خانواده است. اکثر مردم در آپارتمان زندگی می‌کنند، آن‌ها باغی ندارند. ولی به فضای عمومی اهمیت بیشتری می‌دهند.
