چطور بفهمیم به کووید طولانی مبتلا هستیم؟
هیچ تست قطعی برای آن وجود ندارد و اجماع پزشکی برای علائم آن شکل نگرفته است، اما دانشمندان درحال بررسی راه‌های درمان آن هستند.
تابستان امسال، چند روز پس از اینکه تست «میشل هارت» (Michele Hart) پس از ابتلا به کووید منفی شد، او شروع به شرکت در جلسات مجازی کار خود کرد. اما پس از هر تماس، سریع به تخت خود بازمی‌گشت تا استراحت کند. حتی بیش از یک هفته پس از تست منفی، وقتی از یک سفر کاری سه‌روزه به خانه بازگشت، تمام آخر هفته را در تخت خود به استراحت پرداخت.
او به‌عنوان یک دونده و طبیعت‌گرد مشتاق، از هر دوی این فعالیت‌ها دست کشید؛ زیرا خسته بود و فکر می‌کرد افسرده شده است. او نمی‌دانست آیا می‌تواند دوباره خوب شود یا خیر.
هارت، ۴۵ساله و متخصص محصول در یک کمپانی درسی، می‌گوید: «یکی از کارهایی که پس از ۱۰ روز ابتدایی حداقل روزی یک بار انجام می‌دادم، جستجوی عبارتی مانند «چه زمانی بهتر می‌شوم؟» بود. پاسخ‌ها ناامیدکننده بودند: «تحمل کنید؛ برخی افراد اینطور هستند، برخی افراد آن‌طور هستند و... .»
علائم کووید اغلب با منفی‌شدن تست افراد که معمولاً پس از ۱۰ روز اتفاق می‌افتد، از بین نمی‌روند، بلکه می‌توانند برای هفته‌ها، ماه‌ها یا بیشتر باقی بمانند. در یکی از آخرین مطالعات روی علائم ماندگار، پژوهشگران در یک نظرسنجی در اسکاتلند، به بررسی بیش از ۳۱٬۰۰۰ بیمار با بیماری علامت‌دار پرداختند و دریافتند که ۴۲ درصد از آن‌ها در بازه شش تا ۱۸ ماه پس از آغاز بیماری، همچنان به‌طور کامل خوب نشده‌اند.
اما علائم این بیماری از چه زمانی رسماً به علائم کووید طولانی تبدیل می‌شوند و چگونه یک نفر می‌تواند بفهمد که علائمش درنهایت از بین می‌روند؟
«مایکل ون‌الزاکر» (Michael VanElzakker)، عصب‌شناس دانشکده پزشکی دانشگاه هاروارد و بیمارستان عمومی ماساچوست، می‌گوید: «این‌ها سؤالاتی سخت و بدون پاسخ‌های رضایت‌بخش هستند. کووید طولانی با اینکه یک موضوع داغ پژوهشی است، تعریفی واضح و معیارهای پزشکی مشخصی ندارد. هیچ تستی برای تشخیص و راهی برای توضیح منشأ علائم آن وجود ندارد. مطالعات زیادی در جریان هستند، اما برای رسیدن به پاسخ‌ها همچنان کار زیادی باقی مانده است.»
ون‌الزاکر می‌گوید: «یک پرسش اساسی همچنان باقی است؛ اینکه چرا برخی از افراد ظاهراً به‌طور کامل درمان می‌شوند و برخی اینطور نیستند؟»
کووید طولانی چیست؟
هنوز هیچ توافق پزشکی درباره نام‌گذاری این شرایط، علائمی که در بر می‌گیرد یا تعداد دقیق افرادی که آن را تجربه می‌کنند، وجود ندارد.
علائم احتمالی یا تأیید‌شده کووید [طولانی] باید حداقل تا سه ماه بعد از شرایطی که سازمان بهداشت جهانی (WHO) آن را شرایط پساکووید می‌نامد، محقق شود. مرکز کنترل و پیشگیری بیماری آمریکا (CDC) چهار هفته را برای شک به کووید طولانی کافی می‌داند؛ شرایطی که عواقب پسا‌حاد عفونت SARS CoV-2 یا PASC، کووید ماندگار، کووید مزمن و چیزهای دیگر نیز نامیده می‌شود.
پس از چندین مطالعه گسترده، همچنان مشخص نیست چه تعداد از افراد از علائم بلندمدت که تنوع زیادی هم دارند، رنج می‌برند. یک پژوهش در آلمان ۹۶ علامت احتمالی را شناسایی کرده و بسیاری از آن‌ها را در افرادی که پیش‌تر بیمار بودند، یافته است.
در افراد جوان، شایع‌ترین علائم عبارتند از خستگی، سرفه، درد گلو و سینه، سردرد، تب، درد شکم، اضطراب و افسردگی. در بزرگسالان علائم فعلی شایع تغییر در بویایی و چشایی، تب، تنفس مشکل، سرفه، درد گلو و سینه، ریزش مو، خستگی، بی‌حالی و سردرد هستند.
پژوهشی مشابه در اسکاتلند، ۲۶ علامت ماندگار را در نظر می‌گیرد که عبارتند از: سردرد، ازدست‌دادن بویایی و چشایی، خستگی، تپش قلب، یبوست، تنگی نفس، درد مفاصل، سرگیجه و افسردگی. اما مشکل تشخیص‌ها این بود که بسیاری از افرادی که تست کرونای آن‌ها مثبت نبود نیز بسیاری از این علائم را داشتند.
درحالی‌که ۴۲ درصد افراد پژوهش اسکاتلند تعدادی علامت ماندگار داشتند، شش درصد دیگر گفتند که هیچ‌کدام از علائمشان از بین نرفته است. پژوهشگران آلمانی دریافتند که کودکان، نوجوانان و بزرگسالانی که پیش‌تر به کووید مبتلا بودند، با احتمال ۳۰ درصد بیشتر از افرادی که تست کووید مثبت نداشتند، بیش از سه ماه بعد از بیماری خود، یک بیماری جدید را گزارش می‌کنند. حدود ۱۴ درصد از ۴۱٬۰۰۰ نفری که در ماه اکتبر به یک نظرسنجی CDC پاسخ دادند، علائمی ماندگار را در حداقل سه ماه پس از ابتلا به کووید گزارش کردند.
«دیوید پوترینو»، دانشمند علوم اعصاب در مرکز سلامت کوه سینا در نیویورک، می‌گوید چیزی بین یک در 5 و یک در 20 نفر دچار علائم کووید طولانی می‌شوند. برای او، اعداد دقیق نسبت به واقعیت این مسئله اهمیت کمتری دارد.
او می‌گوید: «اگر هر کدام از این اعداد صحت داشته باشند، باز هم عدد بزرگی خواهد بود. کلینیک من درحال‌حاضر یک صف شش‌ماهه دارد. هیچ‌کدام از ما خواب نداریم. ما هفت روز هفته و ۲۴ ساعت شبانه‌روز درحال درمان هستیم.»
آیا بهتر می‌شوم؟
پیش‌بینی برای افرادی که کووید طولانی دارند نیز دقیق نیست. پوترینو می‌گوید بسیاری از آن‌هایی که برای درمان پساکووید به مرکز کوه سینا مراجعه می‌کنند، در سه ماه ابتدایی درمان پیشرفت معینی از خود نشان می‌دهند؛ حتی اگر دچار عقب‌نشینی شوند یا به‌طور کامل درمان نگردند. اما حدود ۱۰ درصد پیشرفتی نمی‌کنند.
ممکن است برخی درنهایت به معیار آنسفالومیلیت میالژیک یا سندروم خستگی مزمن، با نام اختصاری ME/CFS برسند؛ یک شرایط مزمن که می‌تواند با عفونت ویروسی ایجاد شود. ون‌الزاکر می‌گوید حدود ۱۰ درصد افراد با موارد شدید اپشتین-بار به ME/CFS مبتلا می‌شوند. او گمان می‌کند این علائم برای یک زیرمجموعه از بیماران کووید طولانی نیز رخ می‌دهد.
به گفته او، در سمت دیگر افرادی هستند که مشکلات ماندگارشان درنهایت از بین می‌رود. خود ون‌الزاکر چندین ماه پس از درگیری با ویروس، تکه‌هایی از ریش خود را از دست داده است. او می‌گوید: «فقط اینکه فردی پس از سه هفته احساس بهتر‌شدن ندارد، به این معنی نیست که هیچ‌گاه بهتر نخواهد شد.»
علت آن چیست؟
متخصصان می‌گویند برای افراد با علائم ماندگار دلایل زیادی وجود دارد و فهم آن‌ها می‌تواند به درمان کمک کند. یکی از حوزه‌های پژوهشی حاضر می‌گوید SARS-CoV-2، ویروس عامل کووید ۱۹، می‌تواند در بدن برخی افراد باقی بماند و برای مدتی طولانی پس از منفی‌شدن تست به ایجاد التهاب و علائم ادامه دهد.
در پژوهشی روی ۴۴ نفر که در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ از کووید مرده بودند، پژوهشگران شواهدی از پروتئین‌های اسپایک SARS-CoV-2 را در اندام‌هایی از جمله مغز، قلب و روده‌ها یافتند که تا هفت ماه زنده مانده بودند؛ حتی در افرادی که بدون علامت بودند. طبق یافته‌های این پژوهش، ویروس تا سه ماه در بافت‌های برخی از این افراد تکثیر می‌شد.
تشخیص مخازن ویروس در افراد زنده دشوار است؛ زیرا به گفته ون‌الزاکر، این مخازن خود را در تست‌های خون نشان نمی‌دهند. او یک سازمان غیرانتفاعی به نام Polybio راه انداخته است که به بررسی شرایط مزمن مرتبط با بیماری‌ها، مانند کووید طولانی می‌پردازد. این سازمان منابع مالی را برای پژوهش و جمع‌آوری نمونه‌های روده از بیماران کووید طولانی و پژوهشی دیگر برای جمع‌آوری بافت‌های ریه، تأمین می‌کند.
او گمان می‌برد که شناسایی اینکه ویروس در کجا ساکن می‌شود، می‌تواند تنوع بالای علائم کووید را توضیح دهد. برای مثال، اگر مخازن در روده ایجاد شوند، می‌توانند اسهال ایجاد کنند. در ریه‌ها، می‌توانند باعث سرفه و تنگی نفس شوند و... .
طبق گفته پوترینو، هم‌زمان که پژوهشگران درحال جمع‌آوری شواهد مخازن ویروسی و دیگر دلایل احتمالی علائم بلندمدت هستند، فعالیت‌ها برای تنظیم درمان‌هایی که اهمیت درمان شخصی‌سازی‌شده را به رسمیت می‌شناسند، آغاز شده است.
برای مثال، یک بیمار با علائم ماندگار از ذات‌الریه و لوله‌گذاری می‌تواند از بازپروری ریه که او را وادار به تلاش شخصی می‌کند، نفع ببرد. اما همین درمان می‌تواند برای فردی با خستگی حاد (Post-exertional malaise) که معیارهای ME/CFS را دارد، فاجعه‌بار باشد. آنتی‌ویروس‌ها می‌توانند درنهایت به افرادی که مخازن ویروس مقاوم دارند، کمک کنند، اما تجویز این داروها برای همه افرادی که کووید طولانی دارند، عقلانی نیست.
پوترینو می‌گوید: «کار ما حالا در این چالش بزرگ این است که به اصل ماجرا پی ببریم. به‌این‌ترتیب می‌توانیم به درمان دقیق مشغول شویم.»
اگر هنوز احساس بیماری دارم، باید چه کنم؟
پوترینو می‌گوید اگر علائم بیش از چهار هفته دوام داشتند، احتمالاً زمان آن رسیده است تا با پزشک خود درباره چک‌کردن قلب، ریه‌ها و اجرای دیگر تست‌های پایه صحبت کنید. اگر بیش از ۱۲ هفته گذشته است، او توصیه می‌کند که درمان‌هایی جدی‌تر را با یک پزشک یا یک کلینیک باکیفیت که با کووید طولانی آشنا هستند، دنبال کنید.
«لوسیندا بیتمن» (Lucinda Bateman)، رئیس پزشکی مرکز بیتمن هورن - یک سازمان غیرانتفاعی متمرکز روی ME/CFS، فیبرومیالژا و بیماری‌های مرتبط - می‌گوید چون پندمیک دوران بسیار دشواری از جهات مختلف بود، بررسی دقیق سلامت فیزیکی و روانی می‌تواند بین مخلوطی از مشکلات که مردم درحال‌حاضر با آن‌ها مواجه هستند، تمایز ایجاد کند.
برخی از مشکلات سلامت که بعد از یک بیماری کووید آغاز می‌شوند، می‌توانند به اضطراب شدید زندگی در یک پندمیک یا ازدست‌دادن قرارهای پزشکی به‌خاطر قرنطینه، تعطیلی کلینیک‌ها و پزشکان بدون وقت خالی مرتبط باشند.
برای افرادی که به پزشکان عمومی و متخصص مراجعه کرده و هنوز به پاسخ نرسیده‌اند، متخصص‌های بالینی آشنا به ME/CFS می‌توانند کمک‌رسان باشند. به گفته بیتمن، آن‌ها ممکن است به‌دنبال نشانه‌های فعالیت ماست‌سل‌ها باشند؛ نوعی ابرالتهاب. یا شاید دیس اتونومی را در نظر بگیرند که سوء‌عملکرد دستگاه عصبی خودمختار است و می‌تواند با یافتن افت فشار یا جهش ضربان قلب هنگام ایستادن شناسایی شود.
تشخیص این شرایط دشوار است؛ زیرا آن‌ها می‌توانند چندین سیستم را تحت تأثیر قرار دهند و علائمی را در سرتاسر بدن تولید کنند، اما تمایز آن‌ها می‌تواند تفاوتی بزرگ در راهنمایی درمان ایجاد کند.
بیتمن می‌گوید در مردم اغلب ME/CFS تشخیص داده نمی‌شود، مگر اینکه بین دو تا پنج سال بیمار باشند؛ زیرا پزشکان آموزشی درباره این بیماری نمی‌بینند. یکی از امیدها این است که با افزایش گروه‌های مبتلا به کووید طولانی، متخصصان بالینی بتوانند موارد را سریع‌تر شناسایی و از پیشرفت آن‌ها جلوگیری کنند؛ برای مثال، با محدود‌کردن فعالیت‌های فیزیکی و حتی شناختی در طول دوران بازیابی برای برخی افراد.
او می‌گوید: «ما یک فرهنگ دستاورد بالا و تحمل درد داریم و این برای برخی از بیماری‌ها توصیه‌ای اشتباه است؛ مخصوصاً برای شرایط پساویروسی که با فعالیت عود می‌کند.»
برای هارت، نقطه بازگشت در چهارم جولای فرا‌رسید؛ زمانی که به یک کنسرت رفت و متوجه شد می‌تواند برقصد. فرازو‌نشیب‌هایی برای چند هفته پس از آن وجود داشت، اما حالا پس از گذشت شش ماه، او با تمام قوا بازگشته است. او می‌گوید: «من برای تقریباً شش هفته نمی‌توانستم کاری کنم، اما پس از آن خوب بودم.»
منبع: دیجیاتو
