فرود دلاری پرواز‌ها

قیمت بلیت هواپیما و رشد آن هر چند هفته یک بار از سوی مقامات ذی‌ربط شنیده می‌شود و هر بار هم مقامات دولتی دلایلی ارائه می‌کنند که به نظر می‌رسد رشد قیمت بلیت هواپیما غیرقانونی و نشدنی است. اما قیمت بلیت هواپیما به هر نوعی دچار نوسان شده و معمولا چندین بار در سال قیمت آن گران می‌شود.

اگر چه در دو سال گذشته به‌دلیل شیوع کرونا، شرکت‌های هواپیمایی زیادی دچار زیان شدند، اما به هر حال زمانی که پای اظهارات ایرلاین‌ها می‌نشینید احساس می‌شود که حق با آنهاست.

بر اساس قانون، بلیت هواپیما براساس قانون شناور‌سازی نرخ‌ها تعیین شده و با توجه به درخواست‌های شرکت‌های هواپیمایی و افزایش نرخ دلار افزایش قیمت بلیت بررسی می‌شود. اما به‌هر‌حال این شرکت‌های هواپیمایی هستند که در نهایت قیمت‌ها را تعیین و اعمال می‌کنند.

عدم بهبود امکانات و نوع پرواز‌ها باعث شده حتی شرکت‌های هواپیمایی نیز هیچ‌گاه به طور مشخص از دلایل رشد قیمت بلیت هواپیما صحبت نکنند و دلایلی مانند نوسان نرخ دلار و افزایش هزینه‌ها را به عنوان دلیل ارائه پیشنهاد برای رشد قیمت بلیت مطرح کنند.

گرانی قیمت بلیت هواپیما در حالی مجددا مورد تاکید ایرلاین‌ها قرار گرفته بود که این شرکت‌ها اعلام می‌کنند به دلیل زیان‌ده بودن باید شورای عالی هواپیمایی هر چه سریع‌تر نرخ‌های جدید را بررسی و قیمت بلیت هواپیما را افزایش دهد. در اوایل ماه‌های سال جاری بود که شورای عالی هواپیمایی، افزایش ۳۰درصدی قیمت بلیت هواپیما را تصویب کرد.

در شرایط فعلی به علت مشکلات شرکت‌های هواپیمایی و زمینگیری بخشی از هواپیما‌ها عرضه بلیت هواپیما در بازار بسیار کمتر از تقاضا است و بعضا مسافران در تامین بلیت دچار سردرگمی شده‌اند.

رئیس سازمان هواپیمایی کشوری در گفتگو با رسانه‌ها اعلام کرده بود شرکت‌های هواپیمایی زیان‌ده نیستند، اما دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی اعلام کرده بود پیشنهاد افزایش قیمت بلیت هواپیما به وزارت راه و شهرسازی ارائه شده، چرا که قیمت کنونی بلیت هواپیما با نرخ دلار ۲۴هزار تومانی محاسبه شده است.

وی اعلام کرده بود با توجه به رشد نرخ دلار، شرکت‌های هواپیمایی با مشکلات فراوانی برای سرویس‌دهی به مسافران مواجه شده‌اند و گفته حدود ۷۰درصد هزینه شرکت‌های هواپیمایی ارزی است که با توجه به رشد نرخ دلار با مشکلات فراوانی برای سرویس‌دهی به مسافران مواجه شده‌اند.

مقصود اسعدی سامانی گفته بود با توجه به شرایط موجود، درخواست افزایش قیمت بلیت هواپیما را به وزارت راه و شهرسازی ارائه کرده‌ایم که در صورت موافقت با این درخواست می‌توانیم هزینه‌های خدمات‌رسانی را پوشش داده و از زمین‌گیر شدن سایر هواپیما‌ها جلوگیری خواهد شد. «دنیای اقتصاد» موضوع افزایش قیمت بلیت هواپیما را بررسی کرده که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

عدم تطابق درخواست ایرلاین برای افزایش قیمت بلیت با دریافت یارانه سوخت

در شرایط فعلی، شرکت‌های هواپیمایی نمی‌توانند از یک طرف از یارانه سوخت استفاده کرده و از طرف دیگر توقع افزایش قیمت بلیت و قیمت‌گذاری آن در چارچوب عرضه و تقاضا را داشته باشند.

حمید نجف، کارشناس حمل‌و‌نقل هوایی، با اعلام این مطلب در گفتگو با «دنیای اقتصاد» گفت: اگر قرار است مکانیزم عرضه و تقاضا تعیین‌کننده قیمت بلیت باشد، سوخت این شرکت‌ها نیز باید به صورت آزاد تهیه شود. با توجه به اینکه عموما قشر دو تا سه درصدی جامعه از حمل‌و‌نقل هوایی استفاده می‌کنند، ایرلاین‌ها فکر می‌کنند افزایش قیمت بلیت به سایر اقشار جامعه فشار نمی‌آورد. این نگاه جزیره‌ای آسیب‌زاست.

اقتصاد به صورت یک زنجیره بوده و تبعات آن به سایر اقشار جامعه نیز تسری می‌یابد. وی افزود: نظر شرکت‌هایی هواپیمایی این است که عرضه و تقاضا و مکانیزم بازار باید تعیین‌کننده بلیت هواپیما باشد؛ درحالی‌که این تحلیل در شرایط بازار آزاد صدق می‌کند. اما در شرایط فعلی عرضه بلیت هواپیما در بازار بسیار کمتر از تقاضاست.

نجف درباره دلایل این موضوع گفت: تعدادی از ناوگان هواپیمایی دچار فرسودگی شده و عملیاتی نیستند که این موضوع عرضه بلیت را کاهش داده است. تعیین قیمت بلیت با مکانیزم عرضه و تقاضا در شرایطی که عرضه بلیت خود‌به‌خود کم است، نادرست است.

وی افزود: هزینه‌های شرکت‌های هواپیمایی بالا است که بخشی از آن مربوط به افزایش نرخ ارز و افزایش حقوق و و دستمزد کارکنان است؛ اما بخش عمده‌ای از آن مربوط به تورم نیروی انسانی این شرکت‌ها و سوء‌مدیریت‌هایی است که داخل این شرکت‌ها اتفاق می‌افتد.

این کارشناس صنعت هوایی در ادامه گفت: نمی‌توان در یک سال دوباره قیمت بلیت هواپیما را افزایش داد. قیمت بلیت یک‌بار در اوایل امسال به میزان ۳۰درصد افزوده شده و ایرلاین‌ها با گذشت ۶ ماه از آن تاریخ، درخواست مجدد افزایش بلیت را دارند.
افزایش قیمت بلیت در برابر عدم افزایش کیفیت خدمات شرکت‌های هواپیمایی طی سال‌های گذشته، چندین بار قیمت بلیت را افزایش داده‌اند، در‌حالی‌که به تناسب به این افزایش، کیفیت خدمات ارتقا نیافته است.

حمید نجف، کارشناس حمل‌و‌نقل هوایی، با اعلام این مطلب در گفتگو با «دنیای اقتصاد» گفت: طی چند سال گذشته، سرویس‌های پذیرایی که در پرواز‌ها ارائه می‌شود کمتر شده است. ایرلاین‌ها از یک طرف قیمت بلیت را افزایش داده و از طرف دیگر کیفیت خدمات و سرویس‌ها را کاهش داده‌اند.

وی افزود: ساختار صنعت حمل‌ونقل هوایی مریض و معیوب بوده و از نظر تعداد نیرو‌های انسانی، متورم است. شرایط موجود در بخش دولتی به صورت ناخودآگاه هزینه‌ها را افزایش داده و این هزینه‌ها متوجه مصرف‌کننده می‌شود. زمانی که هزینه تمام‌شده افزایش یابد مصرف‌کننده مجبور به پرداخت آن است. دولت به شرکت‌های هواپیمایی یارانه پرداخت می‌کند. دلیل این موضوع این است که قیمت بلیت تعادلی باشد و فشار به مصرف‌کننده وارد نشود.

اصلاح ساختاری؛ راه‌حل برون‌رفت از بحران

در این شرایط فعلی بهتر است شرکت‌های هواپیمایی با انجام اصلاحات ساختاری و بهداشت مالی، هزینه‌ها را مدیریت کنند.

حمید نجف، کارشناس حمل‌ونقل هوایی، با اعلام این مطلب در گفتگو با «دنیای‌اقتصاد» گفت: در دنیا فرمول مشخصی وجود دارد که به نسبت هر صندلی تعداد مهماندار، کادر خدماتی و نیروی انسانی را تعریف می‌کند. در کشور حتی در شرکت‌های خصوصی نیز تورم نیروی انسانی وجود دارد. این موضوع هزینه سربار ایجاد کرده که شرکت‌ها برای جبران آن به افزایش قیمت بلیت روی می‌آورند.

وی افزود: پیشنهاد می‌شود شرکت‌های هواپیمایی به جای درخواست گرانی مکرر بلیت هواپیما، به انجام اصلاحات ساختاری برای کاهش هزینه‌ها و فعال‌سازی ناوگان فرسوده خود مبادرت کنند. طی بیست سال گذشته قیمت بلیت به صورت مستمر افزایش یافته، اما خبری از کاهش هزینه و نوسازی ناوگان نبوده است. افزایش قیمت بلیت راه چاره این موضوع نیست، بلکه به صورت مسکن مقطعی و موقتی عمل می‌کند و باعث می‌شود این شرکت‌ها چند وقت به حیات خود ادامه دهند. صنعت حمل‌ونقل هوایی کشور نفس‌های آخر خود را می‌کشد.

نجف درباره سایر مشکلات گفت: تنها بخشی از آن‌ها به تحریم‌ها ارتباط دارد و بخش عمده آن خالی شدن بدنه این صنعت از نخبگان و کارشناسان متخصص است. بسیاری از این افراد و خلبان‌ها در حال مهاجرت هستند؛ در‌حالی‌که این‌ها سرمایه صنعت و بسیار مهم‌تر از گران کردن بلیت هواپیما هستند. منابع انسانی بالاترین سرمایه یک شرکت حمل‌ونقل هوایی است که به‌راحتی در حال خالی کردن صحنه هستند و شرکت‌های هواپیمایی به فکر این موضوع نیستند.

وی افزود: در سال‌های گذشته بار‌ها قیمت بلیت هواپیما افزایش داده شده، اما خروجی مثبتی نداشته است. این داستان نیازمند اصلاحات ساختاری و بهره‌مندی از نظر کارشناسان و متخصصان این صنعت است. به علت گذاشته شدن افراد غیرمتخصص و تصمیم‌گیری‌های نادرست؛ هزینه‌های اضافی برای شرکت‌ها ایجاد شده که نتیجه آن درخواست گرانی بلیت هواپیماهاست. این چرخه باطل باید اصلاح شود. هزینه تمام‌شده شرکت‌ها بالاست و آن‌ها اکثرا زیان‌ده هستند. اگر قیمت بلیت به‌طور مثال تا پنجاه درصد نیز افزایش یابد، پاسخگویی نیاز شرکت‌ها نیست. بخشی از راهکار نوسازی ناوگان خرید هواپیما‌های دست‌دوم است و تبدیل تهدید‌ها به فرصت‌هاست. اخیرا نیز یک شرکت هواپیمایی با دور زدن تحریم ها، مبادرت به خرید چند دست هواپیمای دست‌دوم ورزیده است. این اتفاقات در شرایطی می‌افتد که یک مدیریت نخبه در رأس یک شرکت هواپیمایی قرار داشته باشد.

لغو افزایش ۳۰ درصدی بلیت هواپیما

دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی گفت: با توجه به دستور دادستان مبنی بر اعمال نشدن افزایش ۳۰درصدی در قیمت‌ها، تابع دستورات هستیم و نرخ بلیت پرواز‌های داخلی به قیمت قبلی بازمی‌گردد.

مقصود اسعدی سامانی با اعلام این خبر اظهار کرد: با توجه به دستور دادستان مبنی بر برگشت قیمت‌های بلیت پرواز‌های داخلی به نرخ‌های قبلی و اعمال نشدن افزایش ۳۰درصدی در قیمت‌ها، تابع دستورات دادستان هستیم و نرخ بلیت پرواز‌های داخلی به قیمت قبلی بازمی‌گردد.

وی ادامه داد: هزینه شرکت‌های هواپیمایی از سال گذشته تاکنون نظیر هزینه دیگر شرکت‌ها و نهاد‌های خدماتی افزایش بسزایی یافته است؛ در‌حالی‌که درآمد شرکت‌ها افزایش نیافته است. قطعا در صورت تعدیل نشدن نرخ بلیت پرواز‌های داخلی، شرکت‌های هواپیمایی برای تامین قطعه و موتور هواپیما با چالش جدی مواجه می‌شوند. این مساله موجب زمین‌گیری تعداد بیشتری از هواپیما‌های ناوگان و تحت‌تاثیر قرار گرفتن ایمنی پرواز می‌شود.

به گفته دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی، در حال حاضر از ۳۳۰ فروند هواپیمای موجود در ناوگان هوایی کشور، ۱۷۵ فروند هواپیما فعال‌اند،، زیرا شرکت‌های هواپیمایی مشکل نقدینگی برای کمبود موتور دارند و زیان‌ده هستند؛ بنابراین تعداد هواپیما‌های زمین‌گیر افزایش یافته است.

اسعدی سامانی با بیان اینکه بیش از ۹۰درصد پرواز‌های شرکت‌های هواپیمایی دولتی زیان‌ده است، اظهار کرد: درآمد شرکت‌های هواپیمایی که همان نرخ بلیت است، ریالی است، اما باید هزینه‌هایی نظیر خدمات فرودگاهی را دلاری بپردازیم.

ستاد تنظیم بازار قیمت بلیت هواپیما را تعیین می‌کند

وی ادامه داد: طبق دستوری که خروجی جلسات سران ۳ قوه بوده و ابلاغ شده است، تا پایان سال ۱۴۰۲ همه نرخ‌ها باید در ستاد تنظیم بازار تصویب و سپس ابلاغ شود. در موضوع نرخ بلیت هواپیما هم همین موضوع صادق است و ستاد تنظیم بازار قیمت بلیت هواپیما را تعیین می‌کند.

دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی گفت: مصوبه شورای عالی هواپیمایی درباره افزایش ۳۰ درصدی نرخ بلیت پرواز‌های داخلی مربوط به پنج ماه پیش است، اما ابلاغ نشدن آن ترک فعل نهاد‌های متولی است.

وی با اشاره به اینکه حدود ۶۵ درصد هزینه شرکت‌های هواپیمایی ارزی است، افزود: زمانی که این افزایش ۳۰ درصدی نرخ بلیت پرواز‌های داخلی در شورای عالی هواپیمایی تصویب شد، قیمت دلار زیر ۳۰هزار تومان بود؛ اما امروز قیمت دلار بالای ۴۰ هزار تومان است.

شورای عالی هواپیمایی از تعیین قیمت بلیت منع شد‌

رئیس سازمان هواپیمایی نیز امروز درباره قیمت بلیت هواپیما گفت: با افزایش هزینه‌ها، شرکت‌های هوایی خواستار افزایش قیمت بلیت هواپیما شدند و این درخواست در شورای عالی هواپیمایی هم بررسی شد. محمد محمدی‌بخش ادامه داد:، اما با ابلاغ ریاست‌جمهوری، شورای عالی هواپیمایی از تعیین قیمت بلیت هواپیما منع شد و اکنون بر اساس دستور ریاست‌جمهوری، ستاد تنظیم بازار مسوول قیمت‌گذاری بلیت هواپیماست.

وی اظهار کرد: شورای عالی هواپیمایی با بررسی همه جوانب نرخ را به ستاد تنظیم بازار اعلام کرده و مسوول تایید و تعیین نرخ بلیت هواپیما، ستاد تنظیم بازار است.

محمدی‌بخش افزود: تا زمانی که ستاد تنظیم بازار قیمت جدید بلیت هواپیما را اعلام نکرده، هر‌گونه افزایش قیمت بلیت غیرقانونی است و شرکت‌های هواپیمایی نمی‌توانند نرخ بلیت را افزایش دهند.

بنابر این گزارش، روز گذشته مقصود اسعدی سامانی، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی گفته بود: طبق قانون برنامه پنجم نرخ بلیت حمل‌ونقل هوایی آزاد شده است و باید تابع عرضه و تقاضا باشد. بر اساس بند (ب) ماده ۱۶۱ قانون برنامه پنجم توسعه و تسری آن در ماده ۵۳ قانون برنامه ششم توسعه، دولت مکلف است نسبت به آزادسازی نرخ بلیت و شبکه پروازی اقدام کند.

طبق قانون مجلس، آزادسازی نرخ بلیت تکلیف دولت است و نمی‌تواند از آن عبور کند؛ امسال هزینه‌های شرکت‌های هواپیمایی افزایش یافت. پیشنهاد رشد ۴۰درصدی نرخ بلیت را با ادله به شورای عالی هواپیمایی ارائه دادیم؛ اما در بهار امسال در شورای عالی هواپیمایی نرخ ۳۰ درصد تصویب شد که ظاهرا در ستاد تنظیم بازار هم به تصویب رسیده است.
ورود ستاد تنظیم بازار به قیمت‌گذاری بلیت هواپیما قانونی نیست

دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی گفت: قانونی برای ورود ستاد تنظیم بازار به قیمت گذاری بلیت هواپیما وجود ندارد.

مقصود اسعدی سامانی با بیان اینکه هیچ قانونی نداریم دال بر اینکه تغییر قیمت بلیت هواپیما باید از سوی ستاد تنظیم بازار تصویب و تعیین شود، گفت: در‌حالی‌که ستاد تنظیم بازار به تعیین قیمت بلیت هواپیما ورود کند، اساسا قانونی در این‌باره نداریم.

وی با اشاره به کاهش قیمت بلیت هواپیما در سال گذشته گفت: آذر سال گذشته قیمت بلیت هواپیما تا ١۵ درصد کاهش پیدا کرد. قرار بر این بود که بابت این همراهی شرکت‌های هواپیمایی، دولت هم نسبت به حمایت از شرکت‌ها اقدام کند.

دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی ادامه داد: در‌حال‌حاضر بلیت هواپیما با نرخ‌های آذرماه سال گذشته به فروش می‌رسد که این ارقام هزینه‌های شرکت‌ها را پوشش نمی‌دهد و اکثر شرکت‌های هواپیمایی زیان‌ده هستند.

وی درباره هزینه تمام‌شده هر صندلی پرواز گفت: در‌حال‌حاضر قیمت تمام‌شده هر صندلی پرواز ۴٠ دلار است؛ اما قیمت تحقق‌یافته و قیمت کنونی اعمال‌شده ١٧ دلار است. در مذاکراتی که با سازمان هواپیمایی داشتیم روی نرخ هر صندلی ٣۵ دلار توافق کردیم. براساس آن، شورای عالی هواپیمایی با افزایش ٣٠درصدی نرخ بلیت هواپیما موافقت کرد؛ اما جلوی اعمال آن را گرفتند و فاصله بین ١٧ دلار تا ٣۵ دلار برای هر صندلی ضرری است که نصیب شرکت‌های هواپیمایی می‌شود.

اسعدی سامانی با تکذیب واکنش به این اقدام ستاد تنظیم بازار با عدم فروش بلیت در بازار، تاکید کرد: اساسا امکان عدم‌فروش و عرضه بلیت هواپیما وجود ندارد و این اقدام به ضرر خود شرکت‌های هواپیمایی است. سود شرکت‌ها بابت فروش بلیت است. از سوی دیگر وقتی برنامه پروازی ارائه می‌شود، شرکت‌ها نمی‌توانند آن برنامه پروازی را انجام ندهند و رعایت نکنند.

دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی درباره کاهش فروش بلیت پرواز‌های خارجی، به‌ویژه اروپا و شرق اروپا گفت: علاوه بر موضوع تحریم‌ها، موضوع این است که هواپیما نداریم و هواپیما‌هایی که بتوانند در مسیر‌ها فعال شوند، زمین‌گیر شده‌اند. با محدودیت هوایپما مواجه هستیم و بازار بلیت‌های خارجی را به ایرلاین‌های خارجی داده‌ایم.

منبع: دنیای اقتصاد