آپنه خواب؛ انواع، علائم، تشخیص و درمان وقفه تنفسی در خواب

آپنه خواب (Sleep apnea) به شرایطی گفته می‌شود که فرد در هنگام خواب دچار وقفه تنفسی می‌شود. تنفس افراد مبتلا به آپنه هنگام خواب دچار وقفه‌های مکرر شده و قطع می‌شود. آپنه خواب یک اختلال خواب است که در صورت عدم درمان، می‌تواند منجر به مشکلات جدی سلامت مانند فشار خون بالا و ناراحتی قلبی شود.

آپنه خواب درمان نشده حتی با وجود یک خواب کامل شبانه می‌تواند باعث توقف مکرر تنفس در طول خواب، خروپف بلند و خستگی در طول روز شود. وقفه تنفسی خواب می‌تواند برای هر کسی رخ دهد، ولی بیشتر، مردان مسن و دارای اضافه وزن را درگیر می‌کند.

انواع آپنه خواب عبارتند از:

آپنه انسدادی خواب

آپنه مرکزی خواب

آپنه خواب ترکیبی

آپنه انسدادی خواب (OSA)

در این وضعیت، تنفس شما کم عمق می‌شود یا حتی در خواب ممکن است متوقف شود. در برخی افراد ممکن است این اتفاق چندین بار در طول شب رخ دهد. آپنه خواب انسدادی (Obstructive Sleep Apnea) هنگامی رخ می‌دهد که مجاری هوایی فوقانی به صورتی ناقص یا کامل مسدود شود و موجب می‌شود که دیافراگم و عضلات قفسه سینه به سختی عمل کنند و هوا نیز به سختی وارد ریه شود.

تنفس معمولا با صدای بلند و خرناس و حرکات تند و سریع بدن همراه است. شما احتمالا به هنگام خواب متوجه آن نخواهید شد. این وضعیت همچنین می‌تواند موجب کاهش جریان اکسیژن به اندام‌های حیاتی شود و ریتم قلب را نامنظم کند.

علائم آپنه خواب انسدادی

شایع‌ترین علائم هشدار در آپنه انسدادی خواب عبارتند از:

خواب آلودگی و خستگی در روز

خشکی دهان و گلو در هنگام بیدار شدن از خواب

سردرد صبحگاهی

اشکال در تمرکز، فراموشی، افسردگی، تحریک پذیری

عرق شبانه

بی قراری و نا آرامی در هنگام خواب

مشکلات جنسی

خرناس کشیدن

بیدار شدن ناگهانی و داشتن احساسی مانند خفگی

مشکل بیدار شدن در صبح

هرآنچه باید درباره آپنه خواب، انواع و علایم آن بدانید

همچنین علائم در کودکان ممکن است واضح نباشد که عبارتند از:

شب ادراری

احساس خفگی و سرازیر شدن آب از دهان

عرق زیاد در شب

اختلال در یادگیری و رفتار

مشکلات در مدرسه

ضعف یا خواب آلودگی

خرناس کشیدن

دندان قروچه کردن

بی قراری در رختخواب

وقفه یا عدم تنفس

آپنه انسدادی خواب در چه کسانی دیده می‌شود؟

آپنه انسدادی خواب در افرادی که اضافه وزن دارند یا چاق هستند، گردن ضخیم یا بزرگ دارند یا راه‌های هوایی بینی، گلو یا دهان آن‌ها کوچک‌تر است بیشتر دیده می‌شود. همچنین در افرادی که لوزه‌های بزرگ دارند یا بافت پشت گلویشان بزرگ است و راه هوایی نای را می‌بندد. زبان بیش از حد بزرگ نیز می‌تواند راه هوای را مسدود کند.

افراد دچار انحراف بینی نیز بیشتر دچار آپنه خواب انسدادی می‌شودند. این وضعیت در مردان شایع‌تر از زنان است و با افزایش سن شیوع آن نیز افزایش می‌یابد.

عوامل خطر دیگر عبارتند از:

مصرف سیگار

دیابت

فشار خون بالا

افرادی که در معرض خطر نارسایی قلب و سکته هستند.

تشخیص آپنه خواب

دکتر ریه ممکن است در مورد خواب تان از شما سوال کند یا اینکه بخواهد از شما تست خواب بگیرد و میزان جریان هوا، سطح اکسیژن خون، الگوی تنفس، فعالیت الکتریکی مغز، ضربان قلب، فعالیت ماهیچه را ارزیابی کند.

درمان آپنه انسدادی خواب

هر کدام از موارد زیر می‌تواند موجب بهبود آپنه انسدادی خواب شود:

کاهش وزن

اجتناب از‌مصرف الکل و دارو‌های خواب آور

به پهلو خوابیدن

استفاده از فشار هوایی مثبت مداوم (CPAP)

استفاده از ابزار‌های دهانی نظیر MRD

جراحی

درمان با فشار هوایی مثبت مداوم (CPAP)

این مورد روش اصلی درمان آپنه خواب است که با تأمین آرام جریان مداوم فشار مثبت هوا از طریق ماسک، راه هوایی شما را باز نگه می‎دارد. برخی از افراد در استفاده از CPAP مشکل دارند و مجبورند روند درمان را متوقف کنند. بااین‌حال، معمولا کمی تغییر تنظیمات دستگاه می‎‌تواند باعث رفع این مشکل شود. افزودن رطوبت به هوا هنگام عبور از ماسک می‎تواند علائم خشکی بینی را تسکین دهد.

درمان با دستگاه تغییر موقعیت فک پایین (MRD)

این یک وسیله دهانی ساخته شده به‎‌صورت سفارشی است که برای افراد با آپنه خواب انسدادی خفیف یا متوسط ​​مناسب است. دهان در هنگام خواب فک را در حالت جلو نگه می‌‎دارد تا فضای پشت زبان را گسترش دهد. این وسیله کمک می‌‎کند تا راه هوایی فوقانی باز بماند و از آپنه و خروپف جلوگیری کند. عوارض جانبی آن ممکن است شامل درد فک یا دندان و تشدید احتمالی بیماری مفصل گیجگاهی فک باشد.

آپنه خواب مرکزی (CSA)

در آپنه مرکزی خواب (Central sleep apnea)، به دلیل عملکرد مغز در طول خواب تنفس به طور منظم مختل می‌شود. در واقع در این حالت مغز به عضلات فرمان نمی‌دهد که عمل تنفس را انجام دهد این نوع آپنه خواب معمولا به دنبال بیماری‌های جدی مانند آسیب به ساقه مغز (ناحیه‌ای که کنترل تنفس را بر عهده دارد) ایجاد می‌شود. در نوزادان، آپنه خواب مرکزی باعث وقفه تنفس بیش‌تر از ۲۰ ثانیه می‌شود.

چه کسانی دچار آپنه مرکزی خواب می‌شوند؟

آپنه خواب مرکزی در بین افراد مسن، به ویژه بزرگسالان بالای ۶۵ سال شایع است. این اتفاق ممکن است به این دلیل باشد که آن‌ها ممکن است سایر شرایط پزشکی یا الگو‌های خواب را داشته باشند که بیشتر احتمال دارد باعث ایجاد آپنه مرکزی خواب شود. عامل دیگر، مرد بودن است. مردان بیشتر در معرض خطر ابتلا به CSA و آپنه انسداد خواب هستند. اضافه وزن یک عامل خطر برای آپنه انسدادی خواب است، اما به طور کلی عامل خطر برای CSA نیست.

آپنه مرکزی خواب اغلب با بیماری‌های دیگر همراه است. یک نوع از آپنه مرکزی خواب، علت شناخته شده‌ای ندارد و با هیچ بیماری دیگری همراه نیست. علاوه بر این، آپنه مرکزی خواب می‌تواند با آپنه انسدادی خواب یا تنها رخ دهد.

بیماری‌هایی که ممکن است با آپنه مرکزی خواب همراه باشند عبارتند از:

نارسایی احتقانی قلب

کم‌کاری تیروئید

نارسایی کلیه

بیماری‌های عصبی، مانند بیماری پارکینسون، بیماری آلزایمر و اسکلروز جانبی آمیوتروفی (ALS و …)

آسیب به مغز که ناشی از آنسفالیت، سکته مغزی، ضربه و…

علائم آپنه مرکزی خواب چیست؟

علامت اصلی CSA، توقف موقت تنفس در هنگام خواب است. اگرچه خروپف یک نشانه بسیار قوی از آپنه انسدادی خواب است، معمولا به همراه آپنه مرکزی خواب دیده نمی‌شود.

علائم دیگر آپنه مرکزی خواب ممکن است شامل موارد زیر باشد:

خستگی زیاد در طول روز

بیدار شدن در طول شب

سردرد صبحگاهی

حافظه ضعیف و دشواری در تمرکز

مشکلات خلق و خو

تشخیص آپنه مرکزی خواب

اگر هر کدام از این علائم آپنه مرکزی خواب را داشته باشید یا یک عضو خانواده شما متوجه شود که در حین خواب دچار وقفه تنفسی می‌شوید، باید به پزشک مراجعه کنید.

اگر پزشک شما مشکوک به آپنه مرکزی خواب باشد احتمال دارد که معاینه فیزیکی انجام دهد، سابقه مصرف دارو را از شما بپرسد، یا شرح حالی از خواب شما بگیرد. گام بعدی احتمالا مطالعه خواب یک شبه به نام پلی سومنوگرافی خواهد بود.

این تست در آزمایشگاه خواب تحت نظارت مستقیم یک تکنسین آموزش‌دیده انجام می‌شود. در طول آزمایش، هر کدام از عملکرد‌های بدن که در زیر بیان شده ممکن است ارزیابی شود:

فعالیت الکتریکی مغز

حرکات چشم

فعالیت عضلانی

ضربان قلب

الگو‌های تنفس

جریان هوا

سطح اکسیژن خون

پس از اتمام مطالعه، پزشک تعداد دفعاتی را که تنفس در طول خواب دچار اختلال شده است، تعریف می‌کند و سپس شدت آپنه خواب را تعیین می‌کند.

در برخی از موارد، پزشک تست‌های ساده‌ای را برای تشخیص آپنه خواب در اختیار شما قرار می‌دهد که می‌توانید در خانه از آن‌ها استفاده کنید. این تست‌ها معمولا شامل اندازه‌گیری ضربان قلب، سطح اکسیژن خون، جریان هوا و الگو‌های تنفسی شما هستند. اگر آپنه خواب داشته باشید، نتیجه آزمایش‌ها، اُفت سطوح اکسیژن در طول آپنه‌ها و افزایش متعاقب آن‌ها با بیدار شدن را نشان می‌دهد.

اگر نتایج غیرطبیعی باشند، ممکن است که پزشک‌تان بتواند بدون انجام تست‌های بیشتر، درمان شما را آغاز کند. دستگاه‌های قابل‌حملی که برای نظارت بر خواب به کار می‌روند، تمام موارد آپنه خواب را شناسایی نمی‌کنند، بنابراین ممکن است که علی‌رغم طبیعی بودن نتایج اولیه‌ی تست‌های شما، پزشک‌تان همچنان پلی‌سومنوگرافی را توصیه کند.

اگر آپنه خواب انسدادی داشته باشید، ممکن است پزشکتان شما را به متخصص گوش، حلق و بینی ارجاع دهد تا احتمال وجود هرگونه انسداد (گرفتگی) در بینی یا حلق بررسی شود. ممکن است که برای تشخیص علل آپنه خواب مرکزی به متخصص قلب (کاردیولوژیست) یا متخصص سیستم عصبی (نورولوژیست) نیز ارجاع داده شوید.

درمان آپنه خواب مرکزی

اگر آپنه مرکزی خواب به دنبال بیماری‌های دیگر مانند نارسایی احتقانی قلب ایجاد شود با درمان بیماری زمینه‌ای آپنه نیز درمان می‌شود. از طرفی برخی درمان‌های محافظه کارانه برای آپنه انسدادی خواب احتمالا برای افرادی که دارای آپنه مرکزی خواب هستند نیز مفید خواهد بود. برخی از این درمان‌ها عبارتند از:

کاهش وزن و حفظ وزن مناسب

اجتناب از مصرف الکل و قرص خواب آور

خوابیدن به پهلو

استفاده از اسپری بینی یا نوار تنفسی

اجتناب از بی خواب

درمان با فشار هوایی مثبت مداوم (CPAP)؛ این درمان به ویژه در مورد افراد مبتلا به آپنه مرکزی خواب همراه با نارسایی قلبی استفاده می‌شود.

Remede System؛ برای بیماران مبتلا به آپنه مرکزی خواب متوسط تا شدید، اخیرا دستگاه ایمپلنت به نام Remede System نیز تایید شده است.

در این روش دستگاهی کوچک تحت جراحی زیر پوست در ناحیه سینه قرار می‌گیرد که در آن باعث تحریک اعصابی می‌شود که دیافراگم را هنگام تنفس حرکت می‌دهد. در هنگام خواب شما سیگنال‌های تنفسی شما را ارزیابی می‌کند و به طبیعی شدن الگو‌های تنفس کمک می‌کند.

داروها: دارو‌ها می‌توانند در برخی موارد مورد استفاده قرار گیرند. دارو‌های مختلف جهت بهبود CSA شامل استازولامید، تئوفیلین و دارو‌های آرام بخش و خواب آور هستند.

عوارض آپنه خواب

آپنه خواب یک بیماری جدی است و عوارض آن می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

خستگی روزانه

بیداری‌های مکرر مرتبط با آپنه خواب، روند خواب طبیعی را غیرممکن می‌کند و باعث خواب ‎آلودگی شدید در روز، خستگی و تحریک ‎پذیری می‌شود. ممکن است در تمرکز مشکل داشته باشید و خود را به هنگام کار، تماشای تلویزیون یا حتی رانندگی در حالت خواب بیابید.

به همین دلیل، افراد مبتلا به آپنه خواب در معرض خطر تصادفات با وسایل نقلیه هستند. همچنین ممکن است احساس زودرنجی، بدخلقی یا افسردگی داشته باشید. کودکان و نوجوانان مبتلا به آپنه خواب ممکن است در مدرسه عملکرد ضعیفی داشته باشند یا دارای مشکلات رفتاری شوند.

فشار خون بالا یا مشکلات قلبی

افت ناگهانی سطح اکسیژن خون که در هنگام آپنه خواب رخ می‌دهد فشار خون را افزایش داده و سیستم قلبی عروقی را تحت فشار قرار می‎دهد. آپنه انسدادی خواب همچنین ممکن است خطر حمله قلبی مکرر، سکته مغزی و ضربان‌‎های غیر طبیعی قلب مانند فیبریلاسیون دهلیزی را افزایش دهد. اگر به بیماری قلبی مبتلا هستید، چندین بار آپنه خواب و بروز افت سطح اکسیژن خون می‌تواند منجر به مرگ ناگهانی در اثر ضربان نامنظم قلب شود.

دیابت نوع ۲

ابتلا به آپنه خواب خطر ابتلا به شرایط مقاومت به انسولین و دیابت نوع ۲ را افزایش می‌دهد.

سندرم متابولیک

این اختلال که شامل فشار خون بالا، سطح غیر طبیعی کلسترول، قند خون بالا و افزایش دور کمر است، با خطر بالاتر بیماری قلبی در ارتباط است.

عوارض ناشی از دارو‌ها و جراحی

آپنه انسدادی خواب همچنین میزان نگرانی نسبت به برخی از دارو‌ها و بیهوشی عمومی را افزایش می‌دهد. افراد مبتلا به آپنه خواب ممکن است بعد از جراحی دچار عوارض شوند، زیرا مستعد مشکلات تنفسی به‌خصوص در حالت آرام و خوابیده به پشت هستند. پس قبل از جراحی، در مورد آپنه خواب و نحوه درمان آن به پزشک خود بگویید.

مشکلات کبدی

در افراد مبتلا به آپنه خواب به احتمال زیاد نتایج غیرطبیعی در آزمایشات عملکرد کبدی مشاهده می‌شود و کبد آن‌ها علائم بیماری کبد چرب غیرالکلی را نشان می‌دهد.

خروپف‌

خروپف‌های بلند شما می‌تواند هرکسی را که در نزدیکی شما می‌خوابد از استراحت خوب باز دارد؛ بنابراین غیرمعمول نیست که شریک زندگی شما مجبور است به اتاق دیگری یا حتی به طبقه دیگر خانه برود تا بتواند بخوابد.

آیا امکان پیشگیری از آپنه خواب وجود دارد؟

در مواردی که آپنه خواب ناشی از اضافه وزن، مصرف دخانیات و مواد مخدر، بیماری‌های قلبی، فشار خون بالا و دیگر شرایط پزشکی باشد، مطمئنا قابل پیشگیری است، زیرا با پیشگیری از ابتلا به این بیماری‌‎ها به واسطه داشتن سبک زندگی سالم و فعالیت بدنی منظم، خبری از آپنه خواب و مشکلات تنفسی در خواب نخواهد بود.

اما در مورد آپنه خواب ارثی راه‎ حلی وجود ندارد و هر آن ممکن است این مشکل بروز کند. در این حالت بهتر است برای به تاخیر انداختن آن با پزشک متخصص صحبت کنید.

درمان آپنه خواب با طب سنتی

متخصصان طب سنتی معتقدند که مصرف روزانه عسل، دمنوش بابونه، دمنوش گیاه اسطوخودوس، دمنوش سنبل الطیب، روغن گیاه بنفشه، عصاره تخم کدو حلوایی، دمنوش بهارنارنج، ترکیب شیرگرم و زردچوبه کمک زیادی به بیماران با تنگی نفس خواهد کرد، زیرا خاصیت ضد التهابی دارند و به رفع انسداد هوایی منجر خواهند شد.

منبع: روزیاتو