جستجوی طاعون در گورستان‌های قرون‌وسطایی
دانشمندانی که منشا و تکامل طاعون را مطالعه می‌کنند، صدها دندان انسان قرون وسطایی از دانمارک را بررسی کرده‌اند و به دنبال پاسخگویی به پرسش‌های دیرینه در مورد ورود، تداوم و گسترش طاعون در اسکاندیناوی هستند.
فرادید | محققان در نخستین مطالعه از این نوع، با بررسی آثاری از یک دورۀ ۸۰۰ ساله (بین ۱۸۰۰-۱۰۰۰ پس از میلاد)، ژنومِ یِرسینیا پِستیس (Yersinia pestis)، باکتری مسئول طاعون را بازسازی کردند و نشان دادند که چندین بار این بیماری از بخش‌های دیگر اروپا به دانمارک سرایت کرده است. نمونه‌های تاریخی از نزدیک به ۳۰۰ نفر در ۱۳ سایت باستانی مختلف در سراسر دانمارک گرفته شد.
به گزارش فرادید ، راونیت سیدو، یکی از نویسندگان اصلی این مطالعه و فارغ التحصیل دانشگاه مَک‌مَستِر، می‌گوید: «ما می‌دانیم شیوع طاعون در سراسر اروپا به صورت موجی نزدیک ۵۰۰ سال ادامه یافت، اما در آرشیو‌های تاریخی، اطلاعات کمی در مورد گسترش آن در سراسر دانمارک ثبت شده است.»
راونیت سیدو در حال بررسی دندان انسان قرون وسطایی در مرکز DNA باستانی مَک مَستِر
محققان مَک‌َمَستِر، با همکاری تیمی از مورخان و باستان‌شناسان دانمارک و کانادا، رابطه و تفاوت‌های میان گونه‌های مختلف طاعون که در این زمان در دانمارک وجود داشت را به طور عمیق بررسی کردند. آنها ژنوم‌های یِرسینسا پِستیس را با استفاده از قطعات استخراج‌شده از دندان‌های قرون وسطایی بازسازی و توالی‌یابی کردند که ممکن است حاوی قرن‌ها آثار عفونت‌های منتقله از طریق خون باشد. آنها ژنوم طاعون را با یکدیگر و با خویشاوندان امروزی‌شان مقایسه کردند.
محققان نمونه‌های مثبت طاعون را در ۱۳ نفر که در طول سه قرن زندگی کرده و مرده بودند، پیدا کردند. ۹ مورد از این نمونه‌ها حاوی اطلاعات ژنتیکی کافی برای نتیجه‌گیری‌های تکاملی در مورد ماندگاری طاعون در دانمارک بود. نتایج تصویری از جمعیت‌های شهری و روستایی را شکل داد که با امواج بی‌امان طاعون جانشان را از دست داده بودند.
جِسپِر اِل. بولدسِن، متصدی مجموعه اسکلتی و مردم‌شناسی تاریخی در دانشگاه جنوبی دانمارک می‌گوید: «هجوم چندبارۀ یِرسینیا پِستیس به جوامع دانمارکی با این فرض مطابقت دارد که بیشتر مرگ‌های آن دوره به دلیل عوامل بیماری‌زای تازه بوده است.»
بقایایی از حفاری سایت لیندگاردن در کلیسای جامع ریبه متعلق به قرن ۹ تا قرن ۱۹
این تجزیه و تحلیل که در مجله‌ی Current Biology گزارش شده، نشان داد توالی‌های دانمارکی یِرسینیا پِستیس با گونه‌های قرون وسطایی و اوایل مدرنِ کشور‌های دیگر اروپایی، از جمله منطقه بالتیک و روسیه، در هم آمیخته شدند، نه اینکه از یک خوشه داخلی منفرد باشند که در طول قرن‌ها از مخازن طبیعی دوباره ظهور کرده است.
جولیا گَمبِل، نویسنده‌ی مشترک این مطالعه و استادیار مردم شناسی دانشگاه مانیتوبل گفته است: «شواهد مربوط به طاعون در دانمارک، هم شواهد تاریخی و هم شواهد باستان‌شناسی، بسیار ناچیزتر از برخی مناطق دیگر مانند انگلستان و ایتالیا بوده است. این مطالعه برای نخستین بار طاعون را از دانمارک قرون وسطی شناسایی کرد و به ما اجازه داد تجربه‌ی دانمارک را با الگو‌های بیماری در جا‌های دیگر مرتبط کنیم.»
محققان با جزئیات قابل‌توجه، نخستین ظهور شناخته‌شده‌ی یِرسینیا پِستیس در شهر ریبه دانمارک که قدمت آن به سال ۱۳۳۳ در دوران مرگ سیاه باز می‌گردد و ناپدید شدن آن تا سال ۱۶۴۹ را توصیف می‌کنند.
بیشتر نقاط طاعون‌زده‌ی دانمارک شهر‌های بندری بودند، اما یکی از آخرین موارد شیوع بیماری، یک مکان روستایی کوچک در مرکز کشور بود که به آب دسترسی نداشت و نشان دهنده‌ی ورود عامل بیماری‌زا از طریق زمین بود.
طاعون بیماری جوندگان است، اما نتایج به روشنی نشان می‌دهد طاعون به کمک انسان منتقل می‌شود، چه از طریق جوندگانی که با انسان‌ها سفر می‌کنند و چه از طریق ناقلان دیگر مانند شپش‌های روی آنها.
هِندریک پوینار، نویسنده ارشد مقاله و مدیر مرکز DNA باستانی مَک‌مَستِر، می‌گوید: «نتایج نشان‌دهنده‌ی پیوند‌های جدیدی میان تجربیات گذشته و حال طاعون است و به درک ما از توزیع، الگو‌ها و شدت بیماری‌های درحال ظهورِ‌مجدد می‌افزاید. ما می‌توانیم از این مطالعه و روش‌هایی که به کار گرفتیم برای مطالعه همه‌گیری‌های آینده استفاده کنیم.»
مترجم: زهرا ذوالقدر
