Eurocopter Tiger؛ هلیکوپتر اروپایی که در فیلم جیمز باند استفاده شد

کمتر از یک سال بعد از اینکه دولت‌های فرانسه و اسپانیا از طرح‌های جاه طلبانه خود برای نسخه روزآمد شده آینده Mark III برای هلیکوپتر تهاجمی Eurocopter Tiger رونمایی کردند، وزارت‌های دفاع هر دو کشور مجبور شدند تا کمی از جاه طلبی‌های خود در این طرح نظامی بکاهند.

هلیکوپتر Tiger در زمانی که هنوز در مرحله طراحی اولیه بود در فیلم Goldeneye از سری فیلم‌های جیمز باند در سال ۱۹۹۵ به کار گرفته شد، هلیکوپتری که به سرقت رفته و در نهایت با استفاده از موشک‌های Mistral خودش نابود می‌شود. جیمز باند و شخصیت زن مقابل او با استفاده از یک سیستم ایجکت ساختگی، قبل از انفجار، از هلیکوپتر خارج می‌شوند.

نزدیک به سه دهه بعدتر، ارتش آلمان ۵۱ فروند هلیکوپتر Tiger UHT، اسپانیا ۲۴ فروند هلیکوپتر Tiger HAD، و فرانسه ترکیبی از ۶۷ هلیکوپتر HAD و HAP در سه گردان هلیکوپتری در اختیار دارند. استرالیا نیز ۲۲ فروند هلیکوپتر Tiger ARH در اختیار دارد که قررا است در سال ۲۰۲۶ بازنشسته شوند. هلیکوپتر Tiger Mark III (یا استاندارد ۳) قرار بود به عنوان روزآمدسازی تولید شود که دوره خدمت هلیکوپتر تایگر را تا سال ۲۰۵۰ و فراتر از آ افزایش می‌داد. فرانسه و اسپانیا طی قراردادی با ایرباس، برای روزآمدسازی ۱۸ فروند تایگر اسپانیایی به مبلغ ۱.۱۸ میلیارد یورو و ۴۲ تایگر فرانسوی به مبلغ ۲.۸ میلیارد یورو به توافق رسیده بودند.

بدنبال برنامه ریزی برای پرواز اولین نمونه اولیه در سال ۲۰۲۵، تحویل این نسخه‌های روزآمدشده از سال ۲۰۲۹-۲۰۳۰ آغاز می‌شد. هر دو کشور امیدوار بودند که برلین نیز که پس از حمله روسیه به اوکراین موافقت کرده بود ۱۰۰ میلیون یورو بیشتر در زمینه دفاعی هزینه کند، برای روزآمدسازی هلیکوپتر‌های تایگر نیز آمادگی داشته باشد.

اما این اتفاق نیفتاد و بدین ترتیب اقتصادی بودن روزآمدسازی گسترده هلیکوپتر‌های تایگر دیگر امکان پذیر نبود. اما مادرید و پاریس هنوز هم یورو‌های بسیاری برای روزآمدسازی‌های کم هزینه‌تر تحت عنوان Standard ۲+ هزینه خواهند کرد. سباستن لکورنو، وزیر دفاع فرانسه گفته است که حیات خدمتی این هلیکوپتر‌های جدید تا۲۰۴۰-۲۰۴۵ خواهد بود هر چند اذعان کرده که قدرت خرید تعداد زیادی از این نسخه‌های جدید وجود ندارد.

فکر کردن به هلیکوپتری دو سرنشینه به عنوان Euro-Apache بسیار وسوسه کننده است، اما این هلیکوپتر میان وزن بیشتر با هلیکوپتر‌های آمریکایی AH-۱ Cobra و نسخه کنسل شده RAH-۶۶ Comanche قابل مقایسه است. همانند رقبای آمریکایی، هلیکوپتر تایگر نیز در ابتدا برای نابود کردن تانک‌های شوروی طراحی شده بود، اما در ادامه برای نقش‌های چندگانه روزآمدسازی شد.

هلیکوپتر تایگر عمدتاً از کامپوزیت‌های فیبر کربن سبک وزن (از جمله روتور‌های پلاستیکی) ساخته شده و زره آن‌ها طوری است توانایی مقاومت در برابر گلوله‌های ضد هوایی ۲۳ میلیمتری را داراست. این هلیکوپتر نسبت به آپاچی سریع‌تر بوده، برد آن بیشتر است (۸۰۰ کیلومتر) و قدرت مانور و پنهانکاری بالاتری دارد، اما سلاح‌های سنگین کمتری حمل می‌کند، زیرا دو آویزگاه بیرونی سلاحش نمی‌توانند موشک‌های ضد تانک حمل کنند.

قربانی اصلی کاهش کیفیت استاندارد جدید هلیکوپتر‌های تایگر، دو موشک جدید خواهد بود که قرار بود در این هلیکوپتر به کار گرفته شوند: موشک‌های Mistral ۳ و MAST-F که با نام Akeron LP نیز شناخته می‌شود. موشک دوم تلاش اروپا برای ساخت یک موشک ضد تانک سبک‌تر (حدود ۳۷ کیلوگرم) همانند موشک Hellfire با چندین گزینه هدایت (لیزر، مادون قرمز و بصری) با برد حداکثری ۸ کیلومتر و توانایی پرسه زدن روی هدف یا کنسل کردن عملیات بود، قابلیتی که در موشک اسراییلی Spike دیده می‌شود.

موشک Mistral-۳ در سال ۲۰۱۴ معرفی شد و آخرین نسل از موشک‌های ضد هوایی کوتاه برد فرانسه است که اکنون حداکثر برد آن به حدود ۷.۵ کیلومتر می‌رسد و ارتفاع آن ۱۳۰۰۰ فوت و سرعت آن ۲.۷ ماخ است. جستجوگر تصویری مادون قرمز مدرن و الگوریتم‌های شناسایی بصری این هلیکوپتر به آن امکان می‌دهد تا روی پهپاد‌های با دمای پایین و موشک‌ها نیز قفل کرده و بین این اهداف و منور‌های طعمه داغ تمایز قائل شود. اهمیت مورد نظر در بکارگیری این موشک در هلیکوپتر‌های تایگر برای افزایش توان نبرد هوا به هوای این هلیکوپتر اروپایی بود.

همچنین با همکاری نکردن آلمان در این پروژه، برنامه‌ها برای روزآمدسازی توپ داخلی هلیکوپتر تایگر نیز کنار گذاشته شد. با این وجود، Tiger ۲+ روزآمدسازی‌های مفیدی دریافت خواهد کرد که شامل موارد زیر هستند:

سازگاری با شبکه مدیریت و ارتباطاتی نبرد دیجیتالی Scorpion فرانسه
سیستم دیده وری الکترواپتیکال استابلایز شده Euroflir ۵۱۰ (قبلاً با نام Strix NG شناخته می‌شد) که ۱۲ سنسور متفاوت را با هم ترکیب می‌کند که روی کانال‌ها چندگانه قابل رویت هستند.
سیستم نمایش TopOwl که روی کلاهخود نصب می‌شود.
لینک‌های ارتباط ماهواره‌ای جدید از جمله سیستم مسیریابی مبتنی بر Galileo
سیستم آویونیک Thales FlytX که از طریق ۵ صفحه نمایش لمسی ۱۰ اینچی شخصی سازی شده میسر می‌شود.
سازگاری با راکت‌های با هدایت لیزری مشابه با راکت‌های آمریکایی APKWS که راه موثر ارزان قیمتی برای حمل مقادیر زیادی موشک‌های کوچک نقطه زن است.
تنها سوال موجود مربوط به سازگاری با توانایی‌های کنترل پهپادی از راه دور است که به شکلی قابل توجه در هلیکوپتر‌های آمریکایی Apache Guardian دیده می‌شود.

پیشینه هلیکوپتر تایگر

همانند پروژه‌های پیشین بین آلمان و فرانسه، توسعه هلیکوپتر Tiger نیز در سال ۱۹۸۵ آغاز شده و بسیار طولانی و پرمشکل شد- مشکلی که با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی رخ داد، زیرا این هلیکوپتر‌ها برای مبارزه با تانک‌های این کشور طراحی و تولید شده بودند- پیش از اینکه در نهایت این هلیکوپتر در سال ۲۰۰۳ وارد سرویس شد.

آلمان، فرانسه، اسپانیا و استرالیا هر کدام مدل خاص خود را دریافت کردند. نسخه آلمانی Tiger UHT فاقد توپ داخلی بود، اما همانند Apache Longbow دارای سیستم دیده وری بود که روی دکلی بالای روتور نصب می‌شد تا تحت نظر داشتن زمین را انجام داده و می‌توانست از موشک‌های ضد تانک HOT۳ یا PARS ۳LR و همچنین موشک‌های هوا به هوای AIM-۹۲ Stinger و مسلسل کالیبر.۵۰ بیرونی استفاده نماید.

هلیکوپتر‌های Tiger HAP فرانسه دارای توپ ۳۰ میلیمتری بوده و توان حمل استوانه‌های توپ ۲۰ میلیمتری، راکت ۶۸ میلیمتری و موشک‌های هوا به هوای Mistral روی چهار نقطه آویزگاه بیرونی خود را داشت. نسخه اسپانیایی این هلیکوپتر نیز مشابه نسخه فرانسوی بوده، اما از یک موتور قدرتمندتر MTR۳۹۰، یک آنتن ماهواره و زره بیشتر در آن استفاده شده و می‌توانست موشک‌های برد بلند اسراییلی Spike-LR و موشک‌های ضد تانک آمریکایی Hellfire را نیز شلیک کند. ارتش فرانسه از HAD راضی بوده و تصمیم گرفت این نسخه از هلیکوپتر‌های تایگر را در اختیار بگیرد.

تایگرد‌های فرانسه، آلمان و اسپانیا همگی در نبرد با طالبان در افغانستان موفق بودند: تایگر‌های اسپانیایی در فیلم جنگی Zona Hostil (Rescue Under Fire) به نمایش درآمدند. هلیکوپتر‌های فرانسوی نیز در پشتیبانی از ناو آبی خاکی Tonnerre در عملیات ساقط کردن معمر قذافی در سال ۲۰۱۳ نیز به کار گرفته شدند و در مداخله فرانسه در جلوگیری از پیشروی نیرو‌های شورشی به سمت پایتخت مالی نیز از این هلیکوپتر‌ها کمک گرفته شد. تاکنون هیچ هلیکوپتر تایگری در اثر آتش دشمن ساقط نشده است، اما دو تایگر فرانسوی در جریان عملیات‌ها به خاطر نقص فنی یا عوامل غیر از شلیک دشمن، دچار سانحه شدند.

نرخ آمادگی هلیکوپتر‌های آلمانی تایگر نیز پایین بوده که برلین آن را متوجه کمپانی ایرباس دانسته است. در مورد استرالیا نیز این کشور ۲۲ فروند تایگر ARH (نسخه بین مدل‌های HAP و HAD) را در اختیار دارد که مشکلات متعددی داشتند، از جمله بوی بد در داخل کابین خلبان که باعث اعتراض خلبانان شده بود. اگر چه این مشکل در نهایت حل شد، اما این مشکلات، در سال ۲۰۱۶ کانبرا را وادار کرد تا برای بازنشسته کردن تایگر‌های خود برنامه ریزی کرده و بین سال‌های ۲۰۲۶ تا ۲۰۲۹ با هلیکوپتر‌های Apache Guardian جایگزین نماید.

آینده هلیکوپتر‌های سرنشین دار

هلیکوپتر‌های با قدرت عمده تهاجمی بسیار گرانقیمت هستند، اما پلتفرم‌های نظامی بسیار کارآمدی به شمار می‌آیند. اما تلفات سنگین هلیکوپتر‌های تهاجمی روسیه در جنگ اوکراین (دستکم ۴۵ فروند هلیکوپتر روسی در نسخه‌های Ka-۵۲, Mi-۲۴, Mi-۳۵ و Mi-۲۸ تا اوایل فوریه ۲۰۲۳ نابود شده و تعداد بیشتری آسیب دیده اند) باعث شده که ارتش‌های جهان در مورد قدرت بقای این هلیکوپتر‌های گرانقیمت در مقابله با دشمنانی که سلاح‌ها و سنسور‌های ضد هوایی قابل توجهی دارند دچار شک شوند، به ویژه وقتی پهپاد‌ها می‌توانند کار این هلیکوپتر‌ها را با هزینه‌ای بسیار کمتر و با قابلیت جایگزینی بیشتری انجام دهند.

برای دور ماندن از سیستم دفاع هوایی دشمن، هلیکوپتر‌های تهاجمی روسیه و اوکراین اغلب به جای آتش مستقیمی که هدف اصلی از ساخت و بکارگیری آن هاست، از راکت‌های بدون قابلیت هدایت برای هدف قرار دادن موقعیت‌های دشمن استفاده می‌کنند. بر اساس گزارش ها، اگر چه تمهیدات مقابله‌ای خوددفاعی روس‌ها موثر بوده، اما حجم وسیع آتش موشک‌های دفاع هوایی قابل حمل اوکراین برایشان دردسرساز شده است.

بدین ترتیب ممکن است جذابیت هزینه زیاد روی هلیکوپتر‌ها از بین رفته باشد. با این وجود، استفاده موفق روسیه از موشک‌های جدید LMUR و بکارگیری موشک‌های اسپایک روی هلیکوپتر‌های آپاچی آمریکایی نشان می‌دهد که هلیکوپتر‌های تهاجمی می‌توانند در حملات دقیق در فاصله‌ای ایمن از سیستم‌های دفاع هوایی دشمن موثر باشند، در صورتی که موشک‌های پیشرفته، شبکه سازی میدان نبرد و سنسور‌های برد بلند در دسترس باشند.

اگر چه روزآمدسازی کمتر گسترده کنونی هلیکوپتر‌های تایگر فاقد روزآمدسازی و استفاده از موشک‌های جدید است، اما همچنان روزآمدسازی سیستم ارتباطات و سنسور‌ها در آن دیده شده که شاید بتواند با موشک‌های پیشرفته موجود، این کاهش گستردگی روزآمدسازی را جبران نماید، در شرایطی که گفته می‌شود فرانسه قصد دارد از موشک‌های Brimstone روی این هلیکوپتر جدید استفاده کند.

منبع: روزیاتو