قره کلیسا، نخستین کلیسای جامع جهان در ماکو

براساس کتب تاریخی از زمان اشکانیان بود که مسیحیت و دعوت به این دین آسمانی در ایران شکل گرفت و برخی به آن روی آوردند. کم کم عبادتگاه‌های پیروان این دین در گوشه و کنار ایران سر برآوردند و هر یک به شیوه‌ای ساخته شدند.

کلیساها، به عنوان نمادی از دنیای مسیحیت به زیبایی هرچه تمام‌تر آراسته شدند و جلوه‌هایی بی بدیل از معماری را به نمایش گذاشتند. امروزه کلیسا‌های زیادی در ایران وجود دارد و برخی از آن‌ها در فهرست آثار ملی و یا جهانی شناخته شده اند که" قره کلیسا" در ماکو یکی از کلیسا‌هایی است که به ثبت جهانی رسیده است.

«کلیسای تادئوس مقدس» یا «قره کلیسا» در بخش «به‌به‌جیک»، در ۲۰ کیلومتری شهرستان «چالدران»، در استان آذربایجان غربی و در جنوب شهرستان ماکو واقع شده است.

واژه «قره» از این رو بر این سازه نهاد شده که بخش‎هایی از نمای آن از سنگ سیاه ساخته شده. همچنین نام کلیسای تادئوس پاک نیز برگرفته از «سوب تادئوسی وانک» است.

«تادئوس» و «بارتولومئوس»، دو تن از یاران مسیح بودند که در روزگار شاهنشاهی اشکانیان به پادشاهی ارمنستان آمدند. تادئوس و یارانش در سال ۶۶ میلادی، پس از رواج دادن دین مسیح، همراه دختر پادشاه «سانتروک» یا «ساندوک» که «سان دخت» نام داشت، دستگیر و کشته شدند.

سازه این کلیسا به دست معماری به نام «گریگور روشنگر» انجام یافته و ارزش تاریخی آن همانا «نخستین کلیسای جامع جهان» است که به باور مسیحیان نخستین بار یاران مسیح در جهان ساخته اند.

ساختارِ سازه چهارگوشی به درازای ۲۰۰ متر و پهنای ۱۵۰ متر است و از دو بخش سیاه و سپید، کهن‌ساخت و تازه ساخت، تشکیل شده است. بخش‌های گوناگونی همچون درگاه، ۲ گنبد نوک تیز با ۱۲ ترک، برج ناقوس، ۵ برج دیدبانی، ۴۷ اتاق، کتابخانه، زیرزمین، انبار، ۲ میان‌سرای شرقی و غربی، آرامگاه و آب سنگ دارد.

گنبد کلیسا نیز از سنگ مرمر سیاه و سپید است و دیوار‌های آن برجسته کاری‌هایی از چهره یاران مسیح، گل بوته، جانداران، داستان‌های شاهنامه و دیگر بن مایه‌ها دارد.

شیوه معماری قره کلیسا «بازلیک» است. در بازسازی‌های پسین، برای نمونه در دوران عباس میرزا، نیز از سنگ‌های آهکین برای زیباسازی بهره برده شده است. در بخش‌هایی از آرایش بیرونیِ سازه نشان گردونه خورشید که نمادی از مهرپرستی در دوران باستان بوده، دیده می‌شود.

کلیسای تادئوس در طول تاریخ از یورش‌ها و زمین لرزه‌ها آسیب‌های فراوانی دیده است، تا آن‎جا که هنوز هم میتوان آثار گلوله‌های نبرد‌های تاریخ را بر چهره سنگ‌های سخت آن دید. این کلیسا یک بار به دست کشیشی به نام «زاکاریا»، یک بار به یاری خواجه نصیر الدین توسی و یک بار نیز به دستور پادشاه صفوی، شاه عباس بازسازی شد تا این‎که در سال ۲۰۰۸ میلادی در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفت.

مسیحیان ایران و جهان در هفته نخست مرداد ماه خورشیدی، در یکم جولای میلادی به پاسداشت جان باختن تادئوس، بارتولومئوس و دیگر مسیحیان برای برگزاری آیینی در قره کلیسا گرد هم می‌آیند.

ازدید از این کلیسای تاریخی در چالدران بی شک می‌تواند علاوه بر سفر به تاریخ، تجربه‌ای زیبا از سفر به شمال آذربایجان غربی در ذهن ثبت کند.

منبع: ایسنا