گوزن‌های قرمز «قُرُق» حتی یکروز هم بی غذا نمانده اند!

در آخرین هفته‌های اسفندماه ۱۴۰۱ خورشیدی، ماجرای مرال‌های پارک جنگلی قرق در استان گلستان خبرساز شد. برخی رسانه‌ها نوشتند که آن‌ها هفته هاست که گرسنه هستند و یک مدیر در تشکیلات منابع طبیعی وآبخیزداری استان، درباره آن‌ها هشدار داد.

ماجرا تا آنجا جدی و در صفحات مجازی و برخی رسانه‌ها دست به دست شد که دادستان مرکز گلستان نیز به موضوع ورود کرد و دستور رسیدگی و حل آن را صادر کرد. اما در آخر کار مشخص شد که مرال‌های قرق، حتی یک روز هم بدون غذا نبوده اند و شهرداری این شهر تازه تاسیس و جوان، همواره آن‌ها را تغذیه می‌کرده است؛ ضمن اینکه متولی این مرال‌ها از اساس خود تشکیلات منابع طبیعی به عنوان متولی پارک‌های جنگلی است.

مرال هایی که به قدر روزهای زندگی ما عمر دارند و بیش از نیم قرن است که در خاطره جمعی مردم استان و بسیاری از مسافران و گردشگرانی که مناطق طبیعی استان را دیده اند زندگی کرده اند.

گوزن های قرمز هیرکانی یا خزر که انگار خودشان نیز می دانند چقدر در خاطر مردم عزیز هستند؛ سر را چنان بالا می گیرند که گویی شاخ های مخملی شان تاج پادشاهان قدرقدرت تاریخ است و چنان چشم نازک می کنند که انگار لیلایی هستند در چشمان مجنون. گوزن هایی که گاه به عنوان گوزن نجیب یا گوزن قرمز شرقی نیز شناخته می شوند. حالا چند سالی می شود که این گوزن های قرمز هیرکانی هرازگاهی به دلیل بی توجهی و تامین نشدن خوراک یا خدمات دامپزشکی، در صدر اخبار قرار می گیرند.

پارک جنگلی "قرق" در منهی الیه شهر گرگان، زیستگاه گوزن قرمز هیرکانی یا مرال هیرکانی یکی از شرقی‌ترین زیرگونه های گوزن قرمز در مناطق بین "دریای سیاه" و "دریای کاسپین" (خزر) است که در برگیرندهٔ مناطق "کریمه" و "آسیای صغیر" و همچنین در امتداد منطقه "دریای کاسپین" ایران در جنگل‌های هیرکانی زندگی می‌کنند است.

پیش ترها و از سال ۱۹۳۰ این گوزن های قرمز در روسیه برای شاخ‌های مخملی‌شان شکار می شدند و برخی کشورهای آسیایی متقاضی شاخ‌های مخملی آنها بودند. به همین دلیل شوروی سابق برای تامین این تقاضا، پرورشگاه‌ها و کشتارگاه‌های سازمان‌یافتهٔ گوزن را تاسیس و سازماندهی می کرد. شکار توسط انسان‌ها، علت اصلی کاهش جمعیت این گوزن‌ها شناخته می شود. تعداد تقریبی گوزن‌های قرمز کاسپی در شرق گرجستان از ۲۵۰۰ راس در سال ۱۹۸۵ به ۸۸۰ راس در سال ۱۹۹۴ کاهش یافته‌است.

شکارچیان طبیعی مرال ها یا گوزن های قرمز هیرکانی، پلنگ ها و به میزان کمتر، گرگ ها و خرس های قهوه ای هستند. پیش از انقراض ببر هیرکانی (مازندران) درگذشته این حیوان ها توسط ببرها نیز شکار می‌شدند.

ماجرایی که پر سروصدا شد

گرسنگی مرال های هیرکانی "پارک جنگلی قرق" در حالی از سوی برخی رسانه ها ومدیران خبرساز شد که استان گلستان در گرداب بسیار از بحران های زیستی گرفتار آمده است. خشکسالی پیشرفته و جیره بندی آب حتی در پاییز و زمستان، خشکی تالاب ها و رودها و پیشروی بیابان، گسترش کانون های گردوغبار و سیل و رانش و برهم ریختگی اقلیم و ... تنها نمونه هایی از این دست است.

بر اساس قوانین موجود، متولی اصلی این گوزن های قرمز هیرکانی که در "پارک جنگلی قرق" زیست می کنند، "سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری" است و در واقع این اداره کل منابع طبیعی استان است که باید آنها را تیمار و نگهداری کرده و مایحتاج آنها را تامین و هماهنگی های لازم برای رسیدگی های دامپزشکی و بهداشت و سلامت آنان را با دستگاه هایی همچون "سازمان حفاظت محیط زیست" یا "سازمان دامپزشکی" برقرار کند.

عدم تخصیص اعتبار

رسول مقسم رییس اداره منابع طبیعی شهرستان گرگان در پاسخ به پرسش خبرنگار "سلامت نیوز" در اینباره می گوید:« تنها راه حل این موضوع، این است که برای مرال ها ردیف اعتباری داده شود؛ چرا که ردیف اعتباری برای مرال ها نداریم و اگر می خواهیم تعداد آنها کم نشود و وضعیت شان مطلوب باشد، باید تمام دستگاه ها در کنار هم قرار بگیریم و بی تفاوت نباشیم.»

او تاکید می کند:« بنده که مدیر شهرستان هستم در این مورد خاص و در دو سال گذشته، اعتباری ندیده ام و حتی یک ریال اعتبار به این موضوع، اختصاص داده نشده است. وقتی اعتبار نباشد چگونه می توان کار انجام داد؟»

مقسم با تاکید بر وظایف "محیط زیست" و "دامپزشکی" در رابطه با گوزن ها می گوید:« تا کی منابع طبیعی باید مورد هجمه قرار بگیرد که چرا به وظایف خود در قبال این مرال ها عمل نمی کند؟ همه می دانند که مسوولیت حیات وحش کشور با محیط زیست است.»

تحت تکفل منابع طبیعی

محمود شکیبا رییس اداره نظارت بر حیات وحش "اداره کل حفاظت محیط زیست گلستان" اما به نکات مهمی از تکالیف قانونی هر دستگاه در اینباره اشاره می کند.

او به سلامت نیوز می گوید:« درست است که سازمان حفاظت محیط زیست متولی حیات وحش در زیستگاه، باغ وحش ها و دیگر نقاط است؛ اما مدیریت "پارک های جنگلی" با "سازمان منابع طبیعی وآبخیزداری" بوده و مرال ها در واقع تحویل منابع طبیعی و تحت تکفل آنها هستند. بر این اساس رسیدگی به آنها و خوراک و سلامت و امنیت آنها در دست منابع طبیعی است و البته دستگاه های دیگر مانند محیط زیست و دامپزشکی باید کمک کنند تا شرایط مطلوب تری را برای این حیوان ها به وجود بیاورند. محیط زیست هم تا تخصیص بودجه در نگهداری از آنها همکاری کند.»

گوزن ها هیچ وقت بی خوراک نمانده اند

اما برخی مقامات محلی که در جلسه مسوولان استان برای حل موضوع "گوزن های قرق" حضور داشته اند خبر از تامین علوفه و خوراک گوزن ها توسط شهرداری قرق می دهند و می گونید که شهردار قرق در این جلسه چندین بار گفته است « ما در تمام این مدت، خوراک مرال های قرق را تامین کرده ایم و به مسوولان پارک هم گفته ایم که به محض اینکه آذوقه نزدیک به تمام شدن است به ما اطلاع دهند تا فورا بفرستیم؛ نمی دانم چرا یکباره برخی موضوع گرسنگی گوزن ها را عنوان کردند و جنجال درست کردند.» ( نقل به مضمون)

همچنین شهرداری قرق در جلسه رسیدگی به موضوع که با حضور مسوولان استانی، شهری و قضایی برگزار شد به صراحت اعلام کرد که در تمام این مدت، چلم و بلوط مورد نیاز آنها را تامین کرده و از متولیان منابع طبیعی خواسته که قبل از تمام شدن آذوقه، به شهرداری اطلاع دهند تا علوفه و آذوقه را مجددا شارژ کند.

اوضاع پارک جنگلی خوب نیست

اوضاع پارک جنگلی قرق اما در بخش های دیگر نیز تعریفی ندارد. سرویس های بهداشتی به حال خود رها شده و کثیف هستند؛ آنهم درست در آستانه سفرهای نوروزی و در حالی که تمام هم و غم مسوولان گلستان، جذب گردشگر برای حل تمام مشکلات ریز ودرشت استان است. گردشگری که مسوولان حتی از آماده سازی سرویس های بهداشتی برای آنها نیز ناتوان هستند.

زباله تقریبا در بسیاری از بخش های مختلف پارک، جا به جا ریخته شده و هر جا مسافران رفته اند ردپای نامطلوبی از خود بر جای گذارده اند. جای آتش هایی که در زیر درختان و حتی روی ریشه درخت درست کرده اند بدجوری چشم آزار است.

با این همه کمتر واکنشی نسبت به این معضل ها در پارک جنگلی قرق و دیگر بحران های محیط زیستی استان -که کم هم نیستند- به گوش می رسد و تمام نگاه ها معطوف به گوزن های قرمز هیرکانی در آن سایت است. سایتی که بیش از نیم قرن، فعال است و تا همین دهه پیش، مشکلی به نام بی غذایی یا بی سامانی مرال ها اساسا وجود نداشته است. گوزن های قرمز هیرکانی نسل به نسل در این پارک زندگی کرده و در خاطره جمعی مردم جاخوش کرده اند.

بر اساس مصوبه ای که در جلسه ای برای حل مشکل مرال های هیرکانی قُرُق در آخرین روزهای سال 1401 تهیه شد مقرر شد تخصیص اعتبار مازاد به مبلغ ۲ هزار و ۵۰۰ میلیون ریال جهت تغذیه مرال ها تا تاریخ 31/6/1402 به "اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان" با هماهنگی صورت پذیرفته با "سازمان مدیریت و برنامه ریزی گلستان" صورت پذیرد. در این راستا جیره غذایی مناسب و بالانس شده به همراه مکمل های ویتامین تحت نظر کارشناسان "ادارات کل دامپزشکی" و "حفاظت محیط زیست استان" از سوی "اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری" تامین شود و شهرداری و شورای اسلامی شهر در خصوص تامین اجتماعی قضایی همراهی کنند.

همچنین مقرر شد ادارات کل منابع طبیعی و آبخیزداری و میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان نسبت به انتخاب سرمایه گذاری ذی صلاح با طی تشریفات قانونی با اولویت شهرداری قرق جهت واگذاری "پارک جنگلی قرق" ( مدیریت پارک) اقدام کنند.

شهردار "قرق" پاسخ نداد

تلاش های "سلامت نیوز" برای گفت وگو با شهردار قرق، به نتیجه نرسید و عباس عنایت، به رغم گذاشتن قول وقرار مصاحبه، در موقع مقرر تلفن خود را پاسخ نداد.

این در حالی بود که شهرداری قرق در تمام این مدت، به قول خود مبنی بر تغذیه مرال ها وفادار مانده و حتی یک روز هم آنها را گرسنه نگذاشته است. با این همه معلوم نیست ماجرای گرسنگی مرال های قُرُق، چرا ناگهان تیتر نخست برخی رسانه ها و صفحات مجازی استان گلستان شد.

منبع: سلامت نیوز