کشف اتاق‌های زیرزمینی مرموز در سودان با دیوارهای نقاشی شده
باستان‌شناسان مرکز لهستانی باستان‌شناسی مدیترانه‌ایِ دانشگاه ورشو مجموعه‌ی مرموزی از اتاق‌ها را کشف کرده‌اند که از خشت خشک‌شده زیر آفتاب ساخته شده‌اند و درون آن‌ها پوشیده از نقاشی‌های مسیحی از قدیسین است.
فرادید | این اکتشاف در صومعه‌ی قرون وسطایی «دنقله‌ی کهن» در سواحل رودخانه‌ی نیل، در فاصلۀ بیش از ۵۰۰ کیلومتری شمال خارطوم انجام شد. دنقله‌ی کهن پایتخت مُقُرّه بود؛ یکی از برجسته‌ترین دولت‌های آفریقایی قرون وسطی در سودان امروزی که در اواخر قرن ششم به مسیحیت روی آورد. در قرن هفتم، ارتش‌های اسلامی مصر را فتح کردند اما حملۀ آن‌ها به مقره دفع شد و در نتیجه پیمان بقط امضا شد که به موجب آن میان دو طرف صلحی برقرار شد که تا قرن سیزدهم دوام یافت.
به گزارش فرادید ، این اکتشاف حین کاوش یک کلیسا انجام شد که به دوره‌ی فونج (قرن ۱۹-۱۶ پس از میلاد) تعلق دارد. اما در داخل این مجموعۀ رهبانی، تیم لهستانی با کمال شگفتی یک کلیسای دیگر را از زیر خاک بیرون آورد که سالم مانده و منقوش به نقاشی‌های دیواری واضح و کتیبه‌هایی به زبان یونانی و نوبی (زبان مردم قدیم سودان) است. عجیب‌تر این که زیر کف یکی از این اتاق‌های این مجموعۀ دوم، روزنه‌ای منتهی به یک اتاق کوچک قرار داشت که دیوارهای آن مزین به تصاویر منحصربفردی بود.
نقاشی‌های داخل این اتاق محضرت مریم، مسیح و صحنه‌ای با حضور یک شاه نوبی، مسیح و میکائیل فرشته‌ی مقرب را به تصویر کشیده‌اند. با این حال، تصویر یک حاکم نوبی تحت حمایت قدیسان و فرشتگان مقرب، یک تصویر عادی نیست. شاه در حال تعظیم و بوسیدن دست مسیح است در حالی که مسیح روی ابر‌ها نشسته است. میکائیل فرشته‌ی مقرب به حاکم نوبی کمک می‌کند در حالی که بال‌های گشوده‌اش هم از شاه و هم از مسیح حفاظت می‌کنند. چنین صحنه‌هایی در هنر نقاشی نوبی همتا ندارند.
پویایی و صمیمیت این تصاویر در تضاد با ماهیت کاهنی اشکالی است که روی دیوارهای کناری به تصویر کشیده شده‌اند. به همین ترتیب، تصویر مریم باکره روی دیوار شمالی اتاق نیز با کلکسیون‌های تصاویر مریم مقدس در هنر نوبی همخوانی ندارد. حضرت مریم در این نقاشی ملبس به یک ردای تیره است و با ژستی باوقار یک صلیب و کتاب را در دستانش گرفته است. روی دیوار مقابل، مسیح به تصویر کشیده شده است. دست راست او به حالت آمرزش است و در دست راستش کتابی را نگه داشته که به طور کامل سالم نمانده است.
دکتر آگاتا دِپوتا در حال حاضر مشغول مطالعه‌ی کتیبه‌هایی مجاور نقاشی‌ها است. خوانش ابتدایی کتیبه‌های یونانی نشان داد که آن‌ها قطعاتی از متن مناجات‌نامه‌ی «هدایای از‌پیش مقدس‌شده» هستند. صحنه‌ی اصلی همراه کتیبه‌ای به زبان نوبی کهن است که رمزگشایی آن بشدت دشوار است. محققان از خوانش اولیه‌ی آن توسط دکتر وینسِنت وان گِروِن وا دریافتند که این کتیبه حاوی چندین اشاره به شاهی به نام داود همینطور دعایی به درگاه خداوند برای حفاظت از شهر است.
شهر عنوان‌شده در کتیبه به احتمال زیاد دونقله است و تصویر شاهانه‌ای که ترسیم شده نیز احتمالاً شاه داود است. داود یکی از آخرین حاکمان مسیحی مقره بود و حاکمیت او همزمان با سقوط پادشاهی بود. شاه داود بنا به دلایل نامشخص به مصر حمله کرد. نوبی‌های مهاجم تلافی کردند و در نتیجه دنقله برای نخستین بار در تاریخ خود، غارت شد.
به عقیده‌ی محققان، شاید این نقاشی‌ها زمانی کشیده شدند که ارتش مملوک در حال نزدیکی به شهر بود یا زمانی که شهر محاصره شده بود. مجموعۀ اتاق‌ها، یعنی جایی که نقاشی‌ها درون آن‌ها پیدا شد، چیزی است که بیش از همه گیج‌کننده است. فضا‌های واقعی ساخته‌شده از آجر خشک و پوشیده از طاق و گنبد کاملاً کوچک هستند. اگرچه اتاق منقوش به تصاویر شاه داود هفت متر بالاتر از سطح زمین قرون وسطایی است، با این حال شبیه سردابه به نظر می‌رسد. این سازه هم‌جوار سازه‌ی مقدسی معروف به کلیسای جامع مسیح است که احتمالاً به دنقله تعلق داشته و مهم‌ترین کلیسای پادشاهی مقره بوده است.
این بررسی و بررسی‌های دیگر درباره‌ی ساختار مرموز کشف‌شده با حفاری‌های بعدی کامل خواهد شد. با این حال، حراست از نقاشی‌های دیواری هدف اصلی حال حاضر است. مرکز لهستانی باستان‌شناسی مدیترانه، دانشگاه ورشو و دپارتمان حفاظت و مرمت آثار هنریِ آکادمی هنر‌های زیبا در ورشو برای راه‌اندازی تیم حفاظت از این آثار همکاری کردند.
مترجم: زهرا ذوالقدر
