شناسنامه امام خمینی (ره)، امام موسی‌صدر، سهراب سپهری و جهان‌پهلوان تختی را اینجا ببینید
اگر کمی به سمت غرب میدان حسن‌آباد پیش برویم، روبه‌روی خیابان باستیون، به موزه ثبت احوال می‌رسیم. بنای فعلی موزه ثبت احوال کشور در اواخر دوره سلطنت قاجاریان ساخته شده و در ابتدا متعلق به مجلل‌الدوله، شاهزاده قاجار بوده که ۵فرزند داشته است.
آنطور که «نصرالله حدادی»، محقق، نویسنده و تهران‌شناس، می‌گوید: «قانون سجل احوال در دوره احمدشاه در سال۱۲۹۶ اجباری شده بود اما به دلیل فقدان مرکزیت و اقتدار دولت احمدشاه، دریافت سجل احوال و داشتن اوراق هویتی آنطور که باید مورد توجه مردم قرار نگرفت و بعدها در دوره رضاشاه این قانون رسماً اجرایی شد. پس از آن اولین مرکزی که به صدور شناسنامه اختصاص پیدا کرد در ضلع شمال غربی میدان حسن‌آباد و عنوانش اداره سجل احوال بود.
شخصی به نام «هاشم لنکرانی» که خودش مقیم خیابان باستیون شرقی بود و پسرعموی «شیخ حسین لنکرانی» از چهره‌ها معروف و مخالف رضاشاه، برای من تعریف می‌کرد که سال۱۳۰۳ پدرش دستش را گرفته و او را به این اداره می‌برد، تاریخ تولدش را که پشت قرآن نوشته بود می‌گوید و برایش شناسنامه می‌گیرد.
دیگر اثری از آن اداره باقی نمانده و کاملاً از بین رفته است اما ساختمان اداره احصائیه سابق که اکنون به موزه ثبت احوال معروف است، به صورت موروثی بین افراد حکومتی و ثروتمند آن دوران دست به دست می‌شود تا به عصمت‌الملوک دولتشاهی، همسر رضاشاه، می‌رسد و در نهایت پس از چند دست چرخیدن این بنا بین افراد حکومتی و ثروتمند آن دوران، در نهایت در سال۱۳۱۳ توسط خانواده دولتشاهی به نام سازمان ثبت احوال کشور که در آن زمان به آن اداره احصائیه و سجل احوال می‌گفتند، انتقال پیدا می‌کند. این بنا را یک معمار ایرانی به سبک اروپایی ساخته است که در سال۱۳۸۲ در زمره آثار ملی ثبت شده است.»
حدادی درباره شکل و شمایل این موزه می‌گوید: «ساختمان موزه یک بنای ۲طبقه سنتی و زیبا است. در این عمارت انواع و اقسام تزئینات زیبا از جمله طاق‌های آجری و گچبری‌ها را می‌توان مشاهده کرد. طبقه بالایی ساختمان محلی است که به عنوان موزه از آن یاد می‌شود.
در این طبقه ۲تالار وجود دارد که اسناد هویتی ثبتی ایران در آن نگهداری می‌شوند. در تالار اول این موزه، تعدادی از اسناد هویتی برخی مفاخر ایران همچون علما، مراجع و شهدا به نمایش گذاشته شده‌اند. شناسنامه بزرگانی همچون امام خمینی(ره)، علامه طباطبایی، آیت‌الله بروجردی، امام موسی‌صدر، شهید نواب صفوی، شهید مرتضی آوینی و... در این تالار در معرض نمایش قرار داده شده‌اند.»
او ادامه می‌دهد: «در تالار اول دست‌نوشته‌ها و احکام استخدامی کارکنان ثبت احوال مربوط به سال‌های ۱۳۰۷ تا ۱۳۲۰، قرآن‌های نفیس و خطی هم وجود دارند که والدین نام و تاریخ تولد فرزندانشان را در حاشیه آن نوشته‌اند. در تالار دوم هم شناسنامه‌ها و اسناد هویتی شخصیت‌های بزرگ علمی، فرهنگی، هنری و ورزشی کشور نگهداری می‌شود. شناسنامه بزرگانی همچون سهراب سپهری، پروین اعتصامی، دهخدا، دکتر قریب، جهان پهلوان تختی و... در این مکان در معرض نمایش قرار دارند. جالب اینجاست که نخستین سند سجلی متعلق به خانم فاطمه ایرانی که در سال۱۲۹۷ در محله سنگلج تهران به دنیا آمده است هم در این موزه نگهداری می‌شود.»
منبع: همشهری
