پشت پرده «تجارت سیاه» در پایتخت
شاید باورش کمی سخت باشد که پشت ماجرای حضور کودکان مظلومی که سر چهارراه‌ها با لباس‌های کهنه و پاره، سرهای تراشیده و روسری‌های کج و کوله، تکدی‌گری می‌کنند یا با سماجت می‌خواهند شیشه‌ها را پاک کنند، باندهای حرفه‌ای قرار گرفته‌اند که ساعت به ساعت و دقیقه به دقیقه تکدی‌گری در تهران را رصد می‌کنند.
همان‌ها که ساعت کارشان را با ساعت تعطیلی اداره‌ها و شرکت‌ها تنظیم می‌کنند و با خودروهای دربست از مناطق آسیب‌دیده به محله‌های پولدارنشین منتقل می‌شوند. کودکانی که در اجاره این باندها هستند. هر روز خبرهای تازه‌تری از متکدیان می‌آید، متکدیانی که در طرح ضربتی پلیس، ستاد مبارزه با موادمخدر، شهرداری و بهزیستی از یک هفته پیش درحال جمع‌آوری هستند.
هر روز هم آمارهای جدیدی از جمع‌آوری‌شان اعلام می‌شود. حالا براساس آنچه فرماندار تهران می‌گوید، از زمانی که این طرح اجرا شده، ١٢ باند تکدی‌گری شناسایی شده و بیش از ١٨٠٠نفر هم جمع‌آوری شده‌اند، از میان همین افراد هم ٢٩٠نفر، کودکان زیر ١٥سال بودند. این آمارها هر روز ازسوی یکی از مسئولان به روزرسانی و پشت پرده‌های جدیدی از فعالیت این افراد برملا می‌شود.
اواخر مردادماه بود که چند سازمان دست در دست هم دادند تا به قول خودشان چهره شهر را از این افراد پاک کنند. روز گذشته عیسی فرهادی، فرماندار تهران گفت که حدود ٧٠نفر از متکدیانی که دستگیر شدند، از اتباع بیگانه بودند و مابقی هم ایرانی بودند. براساس اعلام فرماندار تهران، آنها که زیر ١٥سال هستند، تحویل بهزیستی داده شدند و اتباع بیگانه و معتادان هم به اداره امور اتباع و ستاد مبارزه با موادمخدر منتقل شدند.
او این را هم اضافه کرد که براساس قانون برای این افراد، از سه‌ماه تا سه‌سال حبس درنظر گرفته می‌شود. حالا در ادامه همین گزارش‌های آماری که ازجمع‌آوری و شناسایی متکدیان اعلام می‌شود، محمدجواد جلالی، مدیر اداره ساماندهی آسیب‌دیدگان اجتماعی شهرداری تهران، جزییات بیشتری از این طرح را اعلام می‌کند.
او پشت پرده فعالیت باندهای تکدی‌گری در تهران را تشریح می‌کند، باندهایی که با شگردهای مختلف، از قانون فرار می‌کنند و درآمدهای نجومی دارند. این مسئول درشهرداری از طرحی می‌گوید که در سه شیفت ٨ساعته در شهر تهران فعالیت می‌کند. براساس اعلام این مسئول درشهرداری، متکدیان یا بی‌خانمان‌های مرد به مددسراهای اسلامشهر و زنان هم به لویزان منتقل می‌شوند: «پس از انتقال این مددجویان به مراکز، مصاحبه اولیه از آنها گرفته و با حکم قاضی این افراد درمراکز مورد پذیرش قرار گرفته و گروه‌های روانشناسی و مددکاری، مشاوره این افراد را برعهده خواهند داشت.»
او با استناد به قانون ٧١٢ و ٧١٣، تکدی‌گری را جرم اعلام می‌کند و درتوضیح بیشتر به ایسنا می‌گوید: «براساس قانون وحکم قاضی باید مددجویان درصورت احصای نیازمندبودن واقعی، به کمیته امداد(ره) و درصورت مشکلات دیگر همچون معلولیت، مشکلات روانی و... به بهزیستی ارجاع داده شوند، اما متأسفانه بهزیستی تمایلی برای جذب این افراد که به کیس‌های یارانه‌ای معروف هستند، ندارد.»
به گفته او، متأسفانه چند سالی است که با سازمان بهزیستی به دلیل نداشتن ظرفیت لازم برای جذب این افراد، مشکل داریم و متأسفانه مددجویانی درمراکز رسوب کرده‌اند که ٢ الی ٣سال است که درمراکز مانده‌اند، چراکه دریافت کیس‌های یارانه‌ای سودی برای بهزیستی و مراکز خصوصی ندارد و برهمین اساس آنها مایل به دریافت این افراد نیستند.
*تهران در قرق متکدیان
مدیر اداره ساماندهی آسیب‌دیدگان اجتماعی شهرداری تهران ادامه می‌دهد: «با گرم‌شدن هوا و با توجه به جذابیت‌هایی که تهران برای متکدیان دارد، شاهد آن هستیم که خیابان‌های تهران در قرق متکدیان است، به‌گونه‌ای که بعضی از خانواده‌ها از نقاط مرزی یا از آن‌سوی مرزها به تهران آمده و کودکان خود را مجبور به تکدی‌گری در تهران می‌کنند.»
جلالی با بیان این‌که درحال حاضر حساسیت ویژه‌ای روی کار کودکان ایجاد شده و سازمان‌های مردم‌نهاد روی این موضوع بسیار حساس شده‌اند، ادامه می‌دهد: «باید بپذیریم که پذیرش بهزیستی از شهرداری بسیار سخت شده و پذیرش مددجوی دختر نیز با دشواری‌های زیادی روبه‌روست، به‌گونه‌ای که به راحتی دختران متکدی را قبول نمی‌کنند بسیاری از متکدیان و باندها نیز این موضوع را متوجه شدند؛ چراکه باید تاییدیه پزشکی قانونی درباره متکدیان دختر گرفته شود و به دلیل این پروسه طولانی، بسیاری از متکدیان دست مأموران را خوانده و با این‌که پسر هستند، روسری و چادر بر سر می‌کنند، چراکه می‌دانند پذیرش متکدی دختر سخت است و مأموران نیز علاقه‌ای به جمع‌آوری این افراد ندارند.»
*متکدیان به شبکه‌های اجتماعی و اینترنت اشراف کامل دارند
متکدیان به شبکه‌های اجتماعی و اینترنت اشراف کامل دارند، آنها قوانین را هم به خوبی می‌دانند، این موضوعی است که ازسوی این مسئول درشهرداری تهران عنوان می‌شود: «متکدیان می‌دانند که کودکان دختر به سختی مورد پذیرش قرار می‌گیرند و برهمین اساس پسران متکدی لباس دخترانه می‌پوشند. همچنین می‌دانند که اگر کودک کاری همراه با مادر یا پدرش باشد، مأموران نسبت به جذب آنها به سختی اقدام می‌کنند، آنها همچنین می‌دانند که برای تکدی‌گری خود باید پوششی ایجاد کنند و برهمین اساس با پدیده شبه متکدیان مواجه هستیم، چراکه متکدی برای پوشش عمل غیرقانونی خود لوازمی مانند چسب، دستمال و... همراه دارد و تظاهر به دستفروشی می‌کند، اما این درحالی‌است که آنها درصورت دیدن خودروهای گشت فوریت‌های اجتماعی وسایل خود را بیرون آورده و خود را دستفروش جلوه می‌دهند.»
او با بیان این‌که متکدیان پایتخت بسیارحرفه‌ای هستند، می‌گوید: «با گرم‌شدن هوا و تعطیلی مدارس حضور متکدیان در سطح معابر دوچندان می‌شود و روزانه حدود ٧٠ تا ٨٠نفر را جمع‌آوری می‌کنیم، اما پس از گذراندن مدتی در آسایشگاه مجددا ترخیص شده و به خیابان‌ها بازمی‌گردند که این نشان‌دهنده ضعف مدیریت است.»
به گفته او، ٦٠درصد متکدیان به صورت مداوم و تکراری ازسوی مأموران جمع‌آوری شده و پس از آزادی دوباره به خیابان‌ها برمی‌گردند: «حرفه این افراد تکدی‌گری است و به خاطر خلأ قانونی، این افراد مدام جمع‌آوری و پس از تبرئه‌شدن دوباره به چرخه تکدی‌گری برمی‌گردند.»
جلالی درباره مجازات متکدیان هم توضیحاتی می‌دهد: «تجربه نشان داده است که اگر گدایی برای نخستین‌بار جمع‌آوری شده باشد، تبرئه و برای بار دوم قاضی، مصادره اموال را برای او درنظر می‌گیرد، البته این درحالی است که بسیاری از گدایان برای مصادره نشدن پول‌هایی که همراه دارند و با این تصور که نمی‌خواهند پول‌شان به دولت برسد، هنگام دستگیری پول‌هایشان را از خودرو بیرون می‌اندازند تا علاوه بر این‌که ادعا کنند، متکدی نیستند، پول‌هایشان نیز مصادره نشود.»
*برخی متکدیان سابقه ٢٠ بار دستگیری دارند
به گفته او، برخی از متکدیان بیش از ٢٠بار سابقه دستگیری دارند، ٨٠درصد آنها هم برای تهیه موادمخدر اقدام به گدایی می‌کنند: «مناطق یک تا هشت محل کاسبی و درآمد متکدیان است و این درحالیست که عمده آنها ازحاشیه تهران مناطق جنوبی همچون هرندی، عودلاجان، فرحزاد و... به شمال تهران می‌روند.»
جلالی با بیان این‌که نمی‌توانیم موضوع سرقفلی داشتن متکدیان را به صورت رسمی تأیید کنیم، می‌گوید: «با این حال متکدیان در بررسی‌هایی که دارند، می‌دانند که درآمدشان در کدام یک از خیابان‌ها بیشتر است و آنها با توجه به ساعت پایان کار اداره‌ها و شرکت‌ها برنامه خود را تنظیم می‌کنند، چراکه می‌دانند عصرها خیابان‌ها شلوغ‌تر است و عمدتا در ساعت‌های ١٧ تا ١٨ سروکله متکدیان نیز پیدا می‌شود و باید بگویم که آنها بسیار حساب‌شده اقدام می‌کنند.»
او به ماجرای حضور اتباع خارجی درتجارت متکدیان تهرانی اشاره می‌کند: «متکدیان خارجی درصورت دستگیری به اداره اتباع وزارت کشور معرفی می‌شوند و درصورت ارایه ندادن مجوز لازم به کشور خود بازگردانده می‌شوند، اما دقت داشته باشید که درحوزه تکدی‌گری، کار آسان و درآمد بالاست، به‌گونه‌ای که افراد حاضرند با این‌که بسیار توسط مأموران دستگیر می‌شوند، اما باز هم مجددا پس از آزادی به سمت تکدی‌گری روی آورند.»
*مردم از درآمدهای ماهیانه نجومی متکدیان بی‌خبرند
جلالی درباره علت شکل‌گیری تکدی‌گری با اشاره به نقش موثر مردم در بروز این پدیده اجتماعی می‌گوید: «مردم تصور می‌کنند که دادن یک اسکناس ٥٠٠تومانی یا ١٠٠٠تومانی از اموال آنها چیزی کم نمی‌کند و تصورشان کمک به افراد است، اما آنها از درآمدهای ماهیانه نجومی این متکدیان خبر ندارند و در این حوزه فرهنگ‌سازی بسیار ضعیف است. مشکل اصلی تکدی‌گری در تهران کمک مردم است، مردم از سر دلسوزی کمک می‌کنند، اما درواقع آنها به تجارت سیاه متکدیان کمک می‌کنند.»
او توضیح‌هایی هم درباره شبکه‌های تکدی‌گری می‌دهد: «فردی را می‌شناسم که به (خاله...) معروف است که این فرد هر روز سه خودرو با کرایه ١٥هزارتومان از یک آژانس کرایه و کودکان را از محل‌هایی مانند شهر ری، هرندی و... جمع‌آوری کرده و از اتوبان نواب این کودکان را به محله سعادت‌آباد واقع درمنطقه دو می‌رسانند و در چهارراه مسجد این کودکان را برای تکدی‌گری استفاده می‌کنند.»
