سندروم‌های نادر و غیرمعمول روان‌شناختی

در این نوشتار با بازده همراه باشید تا انواع سندروم روانی را بشناسید و سپس پنج سندرم عجیب و غریب را معرفی کنیم که به ندرت دیده می‌شوند.

۱. سندرم کاپگراس

در طول محاکمه کلِی شاو در فیلم جی‌اف‌کی (JFK)، یکی از شهود اظهار داشت هنگامی که شاو و دیوید فری در مورد برنامه‌ریزی ترور رئيس جمهور صحبت می‌کردند، او نیز حاضر بوده‌است. در بازجویی، وکیل شاو شاهد را با پرسیدن سوالات زیر (من به شیوه‌ی متفاوتی آن‌ها را بیان کرده‌ام) بی‌اعتبار کرد:

وکیل: آیا این درست است که شما معمولا دخترتان را زمانی که خانه را برای رفتن به دانشگاه ترک می‌کند، انگشت‌نگاری می‌کنید؟

شاهد: بله.

وکیل: و این درست است که شما دوباره او را پس از بازگشت از کالج انگشت‌نگاری می‌کنید؟

شاهد: بله، من این کار را می‌کنم.

وکیل: چرا شما این کار را انجام می‌دهید؟

شاهد: به این دلیل که می‌خواهم مطمئن شوم که دختری که به خانه آمده‌است همان دختری است که به دانشگاه فرستادم.

این گفتگوی عجیب و غریب در واقع در دادگاه کلی شاو اتفاق افتاده است، چرا که شاهد، رفتاری نشان داد که با سندرم کاپگراس مطابقت داشت. مثل شخصیت‌های فیلم حمله‌ی جسددزدها، افراد مبتلا به این بیماری متقاعد شده‌اند که شیادان یک یا چند نفر را که آن‌ها می‌شناسند، عوض کرده‌اند. روانپزشک فرانسوی، جوزف کاپگراس، برای اولین بار این توهم را در سال ۱۹۲۳ شناسایی کرد، زمانی که یک بیمار اصرار داشت شوهرش و چند نفر از آشنایان‌اش با افرادی دقیقا شبیه به خودشان جا به جا شده‌اند.

۲. توهم فرِگولی
توهم فرِگولی هم یکی از انواع سندروم روانی است. به این صورت است که شخص مبتلا تصور می‌کند افراد مختلف در واقع یک نفر هستند. به عنوان مثال، یک مرد در اوایل بیست سالگی عاشق زنی می‌شود اما این زن او را پس می‌زند، پس از آن مرد به این باور می‌رسد که تمام دوستان فیسبوک او در واقع همین زن در لباس مبدل هستند. این باعث می‌شود او تصور کند که آن زن مدام تغییر قیافه می‌دهد و خودش را به جای دیگران جا می‌زند و این یعنی زن هم به همان‌ اندازه که مرد به او علاقه داشته‌است، دل در گروِ مرد دارد. نیاز به تجزیه و تحلیل زیادی نداریم برای این‌که توهم مرد جوان نوعی دفاع از غرور ذاتی ببینیم.

۳. سندرم همزاد خیالی
سندروم همزاد خیالی هم یکی از انواع سندروم روانی است. وضعیت بد شخصیت‌هایی را که باید با همزاد یا کپی دقیق خودشان که زندگی جداگانه و شخصیت‌های متفاوتی دارند دست و پنجه نرم کنند، در دو فیلم "روز ششم" و "همسران استپفورد" خیلی خوب به تصویر کشیده شده‌‌است. در داستان‌های ادبی، مورد عجیب دکتر جکیل و آقای هاید مترادف با مفهوم "همزاد شیطانی" است.

کسی است که به سندرم همزاد خیالی مبتلا است، اعتقاد دارد که یک کپی دقیق از خودش دارد که دارای شخصیت متفاوتی است. فرد متوهم ممکن است بر این باور باشد که شخص دقیقا شبیه به خودش، یک "همزاد شیطانی" است یا همزادی که فقط ایده‌ها و رفتارهای متفاوتی دارد. به عنوان مثال، یک نوجوان معتقد بودند که همسایه رو به رویی‌اش یک همزاد دقیقا شبیه او (مانند شخصیت جنیفر جیسون لی در فیلم زن سفید مجرد) ساخته بود. در مورد دیگری، یک مرد بعد از عمل جراحی، به این باور رسید که مغزش را به شخص دیگری پیوند زده‌اند، و آن شخص حالا همزاد او بود.

۴. سندرم اکبوم
یک زن ۷۷ ساله، دائم به پزشکان مراجعه می‌کرد و از هجوم حشرات زیر پوست‌اش و خزیدن آن‌ها در بدن‌اش نالان بود. او حتی حشرات را روی سطح پوست‌اش نیز تصور می‌کرد. البته هیچ حشره‌ای وجود نداشت. سندرم اکبوم یا توهم انگل‌زدگی، به این ترتیب است که شخص فکر می‌کند مورد هجوم کرم‌ها، یا دیگر انگل‌های آلوده قرار گرفته‌است. افراد مبتلا به این توهم معمولا به دنبال مراقبت‌های پزشکی می‌روند به جای این‌که در پی درمان روانی باشند، چرا که آن‌ها تصور می‌کنند هجوم حشرات واقعی است و نیاز به درمان دارند. ( "بیماری" سندروم مورجلن یک زیر گروه خاص از سندرم اکبوم است، که باعث می‌شود شخص فکر کند که آلوده به الیاف، خاک، یا دیگر مواد است.)

فیلم سینمایی حشره، به بازیگری اشلی جاد، شخصیتی را به تصور می‌کشد که معتقد است توسط دانشمندان شیطانی دولت مورد هجوم حشرات قرار گرفته‌است. او شخصیت جاد را به داشتن رابطه‌ی نزدیک وسوسه می‌کند، و جاد کم‌کم تئوری‌های عجیب و غریب توطئه‌ی او را باور می‌کند. که ما را به سندرم بعدی می‌برد…

۵. جنون دوتایی
جنون دوتایی هم یکی از انواع سندروم روانی است. یک دختر جوان از کودکی دائم داستانی را می‌شنید از تجربه‌ی فوق‌العاده‌ای که پدر و مادرش در فلوریدا و زمانی که تازه ازدواج کرده‌بودند، داشتند. آن‌ها در هتلی اقامت داشتند که یک فلامینگوی بزرگ صورتی رنگ داشت. در طول سفرشان در اوِرگلیدز به قایق‌سواری رفتند. آن‌ها تمساح‌هایی را دیدند که همه‌ی جوجه‌هایی را که کاپیتان قایق بادی برای‌شان پرتاب کرده بود، بلعیدند.

این دختر به عنوان یک فرد بزرگسال، فکر می‌کرد دیدار از فلوریدا، اقامت در همان هتل، و سوار همان قایق بادی شدن می‌تواند سرگرم‌کننده باشد. پدر و مادرش نام هتلی را که یک فلامینگو بزرگ صورتی داشت به یاد نمی‌آوردند، اما دختر فکر کرد احتمالا می‌تواند از روی عکس‌های خانوادگی هتل را شناسایی کند.

این عکس‌ها فقط باعث شدند قضیه عجیب‌تر بشود. با دیدن عکس‌ها معلوم شد که مادر او در یک هتل در فلوریدا اقامت کرده بود، و سوار قایق بادی شده‌بود، اما با مرد دیگری! این مرد عجیب و غریب درون عکس چه کسی بود، و پدرش کجا بود؟ مادر اعتراف کرد که این مرد شوهر اول او بوده‌است، که قبل از به دنیا آمدن دختر از او جدا شده‌است. جریان ازدواج اول مادر هرگز به این دختر گفته نشده‌بود. اما چرا پدر دختر - و در واقع شوهر دوم مادر- نیز داستان را برای دختر تعریف می‌کرد، انگار که خودش هم آن‌جا بوده‌است؟

پاسخ این سوال یک بیماری است که با نام "جنون دو تایی" شناخته شده‌است. توهمی که در یک شخص شروع می‌شود و به شخص دیگری منتقل می‌شود، انگار که این توهم مسری است. نفر دوم مبتلا به توهم می‌شود و آن را درست به اندازه‌ی کسی که توهم را شروع کرده‌است باور می‌کند. جنون دوتایی مستلزم صمیمیت یا نزدیکی فاصله بین دو شخص است به طوری که قرار گرفتن مداوم در معرض توهم باعث می‌شود که گسترش بیابد.

هنگامی که بیش از دو نفر مبتلا به یک توهم هستند، آن را با عنوان جنون جمعی می‌شناسیم. به عنوان مثال، در سال ۱۹۶۲، یک گروه از زنان شاغل در کارخانه فکر می‌کردند که یک حشره آن‌ها را نیش زده‌است. یکی از خانم ها ( شخص حامل توهم) کم‌کم علائم بیماری را نشان داد و آن را به نیش حشره نسبت داد. سپس باقی زنان یکی پس از دیگری همان علائم را نشان دادند و آن را به نیش حشره نسبت دادند. هرگز هیچ حشره‌ی آلوده‌ای پیدا نشد و پزشکان هیچ علت قابل شناسایی را برای علائم آن‌ها پیدا نکردند. کل جریان به هیستری جمعی نسبت داده شد و به عنوان "اپیدمی بزرگ حشره ژوئن" معروف شد.

نتیجه‌گیری
این گونه ها و انواع سندروم روانی اغلب همراه با اسکیزوفرنی یا سایر اختلالات روانی عمیق، یا در نتیجه‌ی یک آسیب یا ضایعه‌ی مغزی روی می‌دهند. مردی که دختر خود را انگشت‌نگاری می‌کرد معتقد بود که این افکار از طریق هیپنوتیزم غیرارادی در سر او ایجاد شده‌بودند. او همچنین معتقد بود کسی جاسوسی او را می‌کند و تلفن‌اش مدام شنود می‌شود. توهم‌ها همچنین می‌توانند در کنار هم وجود داشته باشند. به عنوان مثال، یک فرد مبتلا به سندرم کاپگراس ممکن است از توهم فرگولی و / یا سندرم همزاد خیالی (یا هر توهم دیگری) رنج ببرد.

شاید لوئیس کارول این موضوع را به بهترین نحو در آلیس در سرزمین عجایب توضیح می‌دهد:

آلیس خندید و گفت: "تلاش کردن هیچ فایده‌ای ندارد. آدم نمی‌تواند به چیزهای غیرممکن اعتقاد داشته باشد."

ملکه گفت "می‌توانم به جرات بگویم تمرین و تلاش زیادی نداشته‌ای. وقتی جوان‌تر بودم، همیشه آن را به مدت نیم ساعت بود در روز انجام می‌دادم. من گاهی اوقات به ۶چیز غیرممکن قبل از صبحانه اعتقاد داشته‌ام."

منبع: سایکولوژی تودی
ترجمه: سایت بازده