سلفی جنجالی با آنگلا مرکل

سلفی مودامانی در کنار مرکل در سال 2015 - او نمی‌دانست که دارد با صدر اعظم آلمان عکس می‌گیرد!

فرادید | فابیان راینبولد- شاید أنس مودامانی در شرایط عادی ترجیح می‌داد که سلفی‌اش نمونه‌ای درخشان از یکپارچگی باشد؛ اما به دفعات از سلفی مودامانی و آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، برای تروریست خواندن این پناهجوی جوان یاد شده است. ولی حالا صبر مودامانی 19 ساله به سر آمده و او مترصد شکایت قانونی از فیسبوک است.

به گزارش فرادید به نقل از اشپیگل، اگر أنس مودامانی (Anas Modamani) آن سلفی را نگرفته بود، احتمالا زندگی برایش به شکلی دیگر رقم می‌خورد؛ حتی اصلا احتیاجی نبود که برای فرار از اتهام تروریست بودن، در آپارتمان دوستش در بیترفیلد آلمان پنهان شود. علاوه بر آن، حتی نیازی نبود که تصویرش روی جلد مجله اشترن چاپ شود و یا در برنامه تلویزیونی محبوب "مایبریت ایلنر" نمایش داده شود!

اما واقعیت این است که او خودش آن سلفی را گرفت: سلفی با زنی که آن موقع دقیقا نمی‌دانست چه کسی است ولی بلافاصله متوجه شد که آن زن آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، است؛ رهبر آلمانی که آن روزها به خوبی از پناهجویان حمایت می‌کرد.

مودامانی، پناهجوی 19 ساله سوری، با این عکس به شهرتی شوم رسید. او این عکس را در نخستین ماه حضورش در آلمان به عنوان پناهجو گرفته بود. اما حالا او قصد دارد در دادگاه حاضر شود تا علیه فیسبوک، قوی‌ترین شبکه اجتماعی جهان، به خاطر پخش خبر جعلی و عکسش اعلام شکایت کند. او مدعی است که آن سلفی و همچنین عکسی که توسط عکاس یک خبرگزاری گرفته شده، بارها در جهت تهییج افکار عمومی و افترا به ویژه در فیسبوک مورد استفاده قرار گرفته شده است. مودامانی می‌گوید: «مردم باید از این کار دست بکشند.»

تیتر رسانه‌های جهانی
اخبار مربوط به این دعوی قضایی در تیتر بسیاری از رسانه‌های جهان ظاهر شد زیرا این ماجرا حاوی چند عامل مهم است: عکسی که پس از گرفته شدن یک توجه جهانی را به خود جلب کرد؛ مرکل و بحران پناهجویان؛ فیسبوک و مسئله تنفر در فضای مجازی و عدم توانایی افرادی که به صورت آنلاین متهم شده‌اند. روزنامه‌نگاران متفاوتی از بریتانیا، کانادا و برزیل منتظر انجام گفتگویی با مودامانی هستند.

من با مودامانی در آپارتمان خانواده میزبانش در شرق برلین دیداری داشتم. ما دو نفری پشت میز آشپزخانه نشسته بودیم و او در طول 90 دقیقه تمام ماجرا را به آلمانی برایم تعریف کرد. او گاهی اوقات نمی‌توانست به حرف‌هایش ادامه دهد، اما آلمانی‌اش را می‌شد به خوبی درک کرد. ناگهان صحبتش را قطع می‌کند، آیفونش را از جیبش درمی‌آورد و می‌گوید: «حاضری با هم سلفی بگیریم؟»

مودامانی به عکاسی علاقه دارد و دوست دارد که عکس‌ها را در صفحه فیسبوکش پست کند. این پناهجوی 19 ساله در حین انجام مصاحبه هم حتی زیاد نگران حریم شخصی‌اش در فیسبوک نبود و دقیقا 2789 دوست فیسبوکی داشت؛ اما آن سلفی که با مرکل گرفت به هنگام وقوع جرائم خشن و تروریستی به طور سیستماتیک و مکرر برای افترا زدن به مودامانی مورد استفاده قرار می‌گرفت.

آنگلای احمقِ احمق!
رفتن مودامانی به آلمان فارغ از شرایط پیش آمده نشان از موفقیت آمیز بودن سفر او دارد. هنوز یک سال و نیم نشده که این فارغ‌التحصیل دبیرستانی از داریا (شهری در جنوب دمشق که ویرانه‌ای از آن باقی مانده) به آلمان رفته است. مودامانی در خانه یک خانواده آلمانی مهربان زندگی می‌کند و هر روز صبح در کلاس‌های زبان آلمانی شرکت می‌کند. او یک روز در میان هنگام عصر به عنوان صندوقدار یکی از شعب مک دونالد مشغول به کار می‌شود. حتی به محض اینکه بتواند دو سطح دیگر آزمون زبان آلمانی را با موفقیت بگذراند، می‌تواند در یک دانشگاه آلمانی ثبت نام کند.

اما او نگران است که مبادا آن سلفی جنجالی با مرکل تمام رویاها و برنامه‌ریزی‌هایش را خراب کند. هم آن سلفی و هم آن عکس خبرگزاری در 10 سپتامبر 2015 گرفته شد؛ این اتفاق در یک مرکز پذیرش پناهجویان رخ داد که توسط انجمن رفاه کارگران (AWO) در منطقه اشپاندو برلین راه‌اندازی شده بود. آن روز، چند تن از پناهجویان موفق شدند تا خانم مرکل عکس سلفی بگیرند.

آن تصاویر به سرعت در جهان پخش شدند و آلمان را کشوری نشان دادند که آغوشش را به سمت پناهجویان باز کرده است. اما دیگر آن روزها را باید به فراموشی سپرد. تصاویر مودامانی حتی امروز هم در فضای دست به دست می‌چرخند ولی دیگر آن مضمون ابتدایی را نمی‌رساند. عکس مودامانی توسط مخالفان سیاست‌های پناهندگی مرکل به یک نماد بدل گشته است - نمادی از مخالفت با خانم صدر اعظم. البته شاید مودامانی نه یک هدف که یک وسیله باشد ولی هر چه که باشد، او نیز از عواقب ماجرا به شدت ضربه دیده است.

چرخش مضمون پشت آن سلفی جنجالی از زمان حملات تروریستی ماه مارس بروکسل صورت گرفت. صفحه فیسبوکی انانیموس کلکتیو (Anonymous.Kollektiv)، که اکنون از فیسبوک حذف شده، لینکی از یک عکس مونتاژ شده را روی صفحه‌اش منتشر کرد که حاوی آن سلفی مودامانی و "نجیم عشراوی،" عکس مهاجم بروکسل، بود. در زیر عکس نوشته شده بود: «آنگلای احمقِ احمق: آیا او با یکی از مهاجمان حمله تروریستی بروکسل عکس گرفته است؟»

آن پست فیسبوکی در تعطیلات عید پاک به سرعت در فضای مجازی چرخید. سپس همان عکس در اوایل ماه ژوئن با این تیتر منتشر شد: «ملکه سلفی و وارد کننده خشونت» (که آشکارا به مرکل اشاره داشت).

افترایی با سرعت اینترنت
پرونده أنس مودامانی دال بر آن است که افترا و توهین با چه سرعتی شگرفی می‌تواند در فضای مجازی و اینترنت پخش شود. این پرونده دقیقا به ما نشان می‌دهد که موارد جدیدی نیز می‌تواند شکل گیرد، حال آنکه هیچ کس مسئولیتش را بر عهده نمی‌گیرد. این پرونده همچنین به ما نشان می‌دهد تا چه اندازه افراد در برابر افتراها و توهین‌های آنلاین بدون سپر و ضعیف هستند.

درک مفهوم "خبر جعلی،" که در طول هفته‌های اخیر به کانون توجه انواع میزگردها بدل گشته، آنقدر انتزاعی است که نمی‌توان در یک نظر برایش خط و مرزی کشید. پرونده مودامانی نشان می‌دهد که دروغ‌هایی که دست به دست می‌چرخند، تا چه اندازه می‌توانند اخبار حول محور یک شخص را تحت شعاع قرار دهند؛ "ترویج دروغ" شیوه‌ای است که شاید تا چند سال پیش تقریبا غیرممکن بود.

آن سلفی به تازگی، در ماه دسامبر، دوباره در شبکه‌های مجازی همرسانی شد؛ شخصی با فتوشاپ عکس مودامانی را با یک کامیون که در حمله تروریستی برلین مورد استفاده قرار گرفته بود، ترکیب کرده و زیر آن نوشته است: «مرکل مرده است.» یک هفته بعد، عکس مودامانی دوباره دست به دست در شبکه‌های اجتماعی چرخید؛ این بار اما فقط او را کمی لاغرتر کرده بودند تا شبیه به یکی از پنج سوری به نظر برسد که در برلین به ظن آتش زدن یک مرد بی‌خانمان و اموالش در روز کریسمس دستگیر شده بودند.

مودامانی می‌گوید: «آن‌ها با آنگلا مرکل مخالف هستند، نه من. اما واقعا می‌خواهم که دیگر این کار را تکرار نکنند.»

مشکلی که پابرجا است
او از طرفی دلش می‌خواهد که برای ملاقات مجدد با والدین و خواهران و برادرانش به سوریه و لبنان سفر کند، اما می‌ترسد که ماموران امنیتی فرودگاه عکس را در اینترنت جستجو کنند و ببینند که واژه "تروریست" کنار نامش ظاهر شده است. او می‌ترسد که با زنی آشنا شود و او نامش را در گوگل جستجو کند. او بیم آن دارد که مبادا این افترا و تصاویر جعلی تا سال‌های متمادی به کابوس شبانه‌اش بدل شود.

مودامانی می‌گوید که گاهی اوقات مردم در فیسبوک به من پیام می‌دهند و در کمال بی‌احترامی می‌پرسند که «خب بالاخره کی به سوریه برمی‌گردی؟» او می‌گوید که گاهی اوقات دقیقا نمی‌تواند واژگان مناسبی را برای پاسخ به آن‌ها پیدا کند. أنس مودامانی حتی برای چند هفته به کلی فیسبوک را کنار گذاشت، اما حالا به خاطر آخرین عکس مونتاژ شده دوباره آنلاین شده است. او می‌خواهد ببیند که مردم زیر عکسش چه نظراتی می‌گذارند.

آنکه میوو (Anke Meeuw)، مادر خانواده میزبان أنس مودامانی حتی بیش از خود او آسیب دیده است. او پروفایل کاربرانی که از الفاظ توهین‌آمیز زیر آن پست‌ها استفاده کرده‌اند را نگاهی می‌اندازد. آنکه با گروه‌های فعال در زمینه "مبارزه با اتهامات شبکه‌های اجتماعی" ارتباط خوبی دارد. او می‌گوید که دیگر به پست‌های "زیر رادار" یا در واقع همان مواردی که پخش نمی‌شوند، توجهی ندارد.

یک پیروزی کوچک
گاهی اوقات "آنکه" برای کسانی که پست‌ها را همرسانی می‌کنند، پیامی می‌فرستد و اغلب هم اوضاع به هم می‌ریزد. پس از حملات صورت گرفته توسط پناهجویان در آنسباخ و وورتسبورگ در ایالت باواریا، حزب محافظه‌کار و پوپولیست آلترناتیو برای آلمان عکس مونتاژ شده خودش را منتشر کرد: این عکس حاوی تصاویری از حملات صورت گرفته در وورتسبورگ، رویتلینگن و آنسباخ بود. زیرا آن هم تصویر سلفی مودامانی و مرکل بود (گرچه صورت مودامانی کمی شطرنجی شده بود). زیر عکس این پیام نوشته شده بود: «وحشت از مهاجران در آلمان: اگر به خاطر مرکل نبود، این مجرمین الان اینجا نبودند.»

آنکه (Anke) در پاسخ به رئیس شاخه باورایایی حزب آلترناتیو برای آلمان نامه‌ای نوشت و در آن توضیح داد که این انجمن‌ها چه معنایی برای او، خانواده او و پسرخوانده‌شان دارند. آن سیاستمدار سپس عکس را از صفحه فیسبوکش پاک کرد اما آنکه میو را نیز بلاک کرد. وی معتقد است که به پیروزی هر چند اندکی دست یافته است.

وکیلی که با فیسبوک غریبه نیست
یکی از آشنایان آنکه میو، او را به چان-جو جون معرفی کرد؛ وکیلی اهل وورتسبورگ که چندین مرتبه تلاش کرده تا فیسبوک را به دلیل پخش محتویات تنفر برانگیز به دادگاه بکشاند. وی تاکنون توجه افراد زیادی را به خود جلب کرده اما به لحاظ قانونی به موفقیت خاصی دست نیافته است.

جون در حال حاضر بر روی راه‌حلی کار می‌کند که بتواند به واسطه آن مانع همرسانی پست‌هایی درباره افراد بی‌خانمان توسط افرادی مانند سیاستمداران حزب آلترناتیو برای آلمان شود. علاوه بر آن، جون درصدد است که فیسبوک را مجبور به بلاک خودکار و حذف امکان همرسانی آن پست کند. اساس راهکاری قضایی چان جو جون تکیه بر "بند 186" قانونی کیفری آلمان در ارتباط به "افترا" است که می‌گوید: «تایید یا پخش اطلاعاتی در مورد یک شخص که می‌تواند نگاه عمومی به وی را خدشه‌دار کند، ممنوع است مگر آنکه به اثبات رسیده باشد.»

آیا وظیفه فیسبوک است که محتویات افترا آمیز را پیش از ارسال حذف کند؟ استاندارد فعلی پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی نظیر فیسبوک اینگونه است که محتویات مشکل زا را تنها پس از اطلاع رسانی می‌تواند حذف کند. البته در عمل همین کار هم اغلب اوقات رخ نمی‌دهد.

جون می‌گوید که استانداردهای فیسبوک در رابطه با حذف محتویات جعلی به نسبت قوانین آلمان بسیار آزادتر است. به همین خاطر است که مشکلاتی برای برخی افراد مانند مودامانی پیش می‌آید.

فیسبوک: ما "کاملا جدی" مسئولیت را بر عهده می‌گیریم
فیسبوک در ابتدا می‌گوید که تابع قوانین آلمان است. این شرکت تاکنون تمام پست‌های مورد درخواست را حذف کرده است. پس از این واکنش‌ها، سخنگوی فیسبوک پاسخ داد: «اگر در مورد محتوایی که در نقض آشکار با قوانین آلمان قرار دارد، به ما اطلاع رسانی شود، ما به آن احترام گذاشته و مطلب را حذف می‌کنیم. اما اکثر محتویات گزارش شده قوانین آلمان را نقض نمی‌کنند.» سخنگوی این شرکت همچنین اظهار داشت که فیسبوک کاملا مسئولیت‌پذیر است.

برای سنجش میزان مسئولیت‌پذیری فیسبوک یکی از تصاویر مودامانی را به عنوان مجرمی جانی گزارش دادم. پس از ملاقات، آن گزارش را نشان دادم و گفتم که مودامانی در حمله به یک مرد بی‌خانمان نقش داشته است.

این عکس توسط کاربری به نام "دوروثی کِی." (یا کاربری که ادعا می‌کند زن است، زیرا هویت کاربران فیسبوک به هیچ وجه قابل راستی آزمایی نیستند) در ساعت 4:06 صبحِ روز 28 سپتامبر گزارش شده است. آن کاربر 1800 دوست فیسبوکی دارد و بیشتر پست‌هایش در مورد اسلام است و برخی لینک‌های مربوط به اخبار "تئوری توطئه" را در صفحه‌اش همرسانی کرده است. عکس مودامانی فقط از همین صفحه 67 بار همرسانی شده بود.

گزینه‌های محدود گزارش
گزینه‌های گزارش محتویات نامناسب در فیسبوک محدود است. این شبکه اجتماعی اخیرا اعلام کرده که به زودی امکان "این خبر جعلی است" را اضافه خواهد کرد. اخبار گزارش شده توسط گروهی به سرعت بررسی می‌شوند و چند هفته طول خواهد کشید تا این سیستم عملیاتی شود.

از بین تمام گزینه‌های بد موجود بر روی مناسب‌ترین آن‌ها کلیک کردم: «به نظرم نباید در فیسبوک باشد. آزاردهنده است و اصلا جذابیتی ندارد. برای بررسی آن را به فیسبوک ارسال کردم.» آن پیام را ساعت 9:46 صبح ارسال کردم و ساعت 6:57 عصر همان روز پیامی به گوشی همراهم فرستاده شد. خیلی سریع بود. "پیامی از تیم کمک" به من فرستاده شده بود که در آن نوشته شده بود: «گرچه این پست با استانداردهای ما در تناقض نیست، اما ارسال آن به ما کار درستی بود.» بر اساس آن پیام، افترا زدن به یک پسر 19 ساله بر خلاف استانداردهای فیسبوک نیست. آن تیم فیسبوکی بعد توضیحاتی در مورد نحوه بلاک کردن "دوروثی کِی." را برایم فرستاد تا از تقابل‌های مجازی آینده جلوگیری به عمل آید!

انگار اتفاقی شخصی رخ داده و خطای ناشی از آن بر گردن کسی است که آن پست را گزارش داده است؛ انگار که مسئولیت بر عهده کسی است که آن افتراها را ساخته و پخش کرده است. در مورد پرونده أنس مودامانی، می‌توانم بگویم که او تا چند سال آینده با عواقب این تصاویر دست و پنجه نرم خواهد کرد.

أنس مودامانی در گفتگوی ما گفت: «عاشق فیسبوکم. من از طریق همین شبکه اجتماعی یک آپارتمان پیدا کردم اما از طرفی به خاطر پخش بدون توقف تصاویر فتوشاپی از آن متنفرم.»

منبع: Spiegel
ترجمه: وبسایت فرادید