ماجرای دزدی عجیب آثار هنری از وزارت ارشاد

خروج 27 اثر از آثار هنرمندان شاخص از دفتر هنرهای تجسمی و فروش تعدادی از آن‌ها، اتفاقی است که اعلام شده، به‌خاطر خیانت در امانت «امین‌اموال» این دفتر رخ داده است؛ اما یکی از تبعات این اتفاق، ایجاد شبهه‌هایی در رابطه با شرایط نگهداری و حفظ آثار هنری شاخص توسط متولیان امر است.

این روزها دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد تعدادی از آثار مجموعه‌ی خود را در نگارخانه هنر ایران به نمایش گذاشته است. نمایشگاهی که با دیگر نمایشگاه‌های هنری، یک تفاوت اساسی دارد و آن، هدف برپایی آن است. این آثار 15 سال بود که به‌عنوان بخشی از اموال اداره کل هنرهای تجسمی در انبار نگهداری می‌شدند تا این‌که چندماه پیش، گویا «به‌خاطر خیانت در امانت امین‌اموال» از این مجموعه خارج و برخی از آن‌ها فروخته شدند.

وقتی امانت‌دار خیانت می‌کند
به گزارش ایسنا، به گفته مسؤولان مرکز هنرهای تجسمی، نمایشگاهی چند روزه از این آثار برگزار شده تا کارشناسان به دیدن آثار بروند و شبهات به‌وجود آمده را برطرف کنند. این 27 اثر شامل دو اثر از بهمن محصص، دو اثر از رضا مافی، سه اثر از فریده لاشایی، دو اثر از حسین زنده‌رودی، 10 اثر از اردشیر محصص، دو اثر از پروانه اعتمادی، یک اثر از مهدی ویشکایی و علیرضا اسپهبد و چهار اثر از میرعبدالرضا دریابیگی است.

طبق اعلام دفتر هنرهای تجسمی، این آثار با پیگیری معاونت امور هنری، مراجع ذی‌صلاح انتظامی و قضایی و مشارکت جمعی از مجموعه‌داران، هنرمندان و گالری‌داران، بازگردانده شده‌اند و این مرکز برای این‌که هنرمندان، کارشناسان و علاقه‌مندان، از بازگشت آثار به مجموعه و سالم بودن آن‌ها اطمینان حاصل کنند، آن‌ها را در قالب یک نمایشگاه در معرض نمایش گذاشته است.

به گفته‌ی مجید ملانوروزی - مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد - همه‌ی آثاری که توسط امین‌اموال به فروش رفته بودند، بازگردانده شده‌اند و فرد خاطی به‌عنوان متخلف معرفی و از مجموعه اخراج شده است و اکنون روند پیگیری پرونده‌ی تخلف او طی می‌شود.

ملانوروزی همچنین اظهار کرده است، با توجه به این‌که این آثار توسط امین‌اموال و کسی که مسؤول نگهداری و حفاظت از آن‌ها بوده، از مجموعه خارج شده، نمی‌توان گفت این آثار به سرقت رفته‌اند. امین‌اموال، معتمد مجموعه بوده و کسی به این موضوع شک نمی‌کرده که او، مسؤول خارج شدن آثار از انبار و فروش آن‌ها باشد.

البته این جریان فاش نمی‌شد اگر یکی از خریداران این آثار، درباره‌ی ارزش اثری که می‌خواست بخرد، از دفتر هنرهای تجسمی سوال نمی‌کرد. به این ترتیب بود که مسؤولان به‌صورت اتفاقی از خروج و فروش یک مجموعه از آثار مطلع شدند.

این دزدی شبهه‌برانگیز و عجیب است
غلام‌رضا نامی - هنرمند پیشکسوت نقاش و کارشناس آثار هنری - که سابقه حضور در موزه هنرهای معاصر را نیز دارد درباره‌ی این اتفاق اظهار کرد: آنچه اهمیت دارد، این است که چگونه می‌شود آثاری را که به مرکز هنرهای تجسمی متعلق است، از این مرکز بیرون برد و به فروش رساند؟ در سال‌هایی که من در موزه هنرهای معاصر بودم، چنین کاری امکان‌پذیر نبود و خارج کردن اثر بدون امضای معاون یا رئیس مرکز هنرهای تجسمی، امکان‌پذیر نبود. همین موضوع، دلیل این اتفاق را شبهه‌برانگیز و عجیب کرده است.

او تأکید کرد: در آن زمان، امکان نداشت یک اثر بدون مجوز قانونی از موزه خارج شود و حراست سخت پیگیر بود و کنترل می‌کرد و کسی به هیچ‌وجه نمی‌توانست اثری را به راحتی بیرون ببرد. انتظامات و حراست، کنترل‌کننده اموال و جان کارمندان یک مجموعه هستند، با این حال ضوابطی وجود دارد که براساس آن‌ها می‌توان با امضای برخی مسؤولان، برگه‌ی خروج برای آثار گرفت.

این هنرمند همچنین گفت: به‌نظر می‌رسد اکنون در این روند، سهل‌انگاری‌هایی شده است. نزدیک به سی‌وچند سال از راه‌اندازی مرکز هنرهای تجسمی می‌گذرد و تا کنون چنین اتفاقی نیفتاده بود. به نظر می‌رسد سهل‌انگاری و آسان گرفتن باعث به‌وجود آمدن این مشکل شده و مهم‌تر این‌که کسی به‌عنوان امین‌اموال انتخاب شده که خودش در حفاظت از آثار خیانت کرده است.

نامی افزود: وقتی شحنه دزد از آب درآید، وای به حال بقیه؛ اینجا کسی که باید جلوی دزدی را بگیرد، خودش مسبب همه‌ی این اتفاق‌ها شده است.

خالق اثر در چه صورت می‌تواند اعتراض کند؟
او همچنین به بازگشت آثار به مجموعه اشاره و اظهار کرد: گویا همه‌ی آثاری که از مجموعه خارج شده یا به فروش رفته بودند، بازگردانده شده‌اند. اگرچه این اتفاق که آثار توسط امین‌اموال از موزه خارج شوند، خیلی عجیب بود، اما خوشحالم که آثار دوباره برگردانده شده‌اند. اگر مسؤولان مطلع نمی‌شدند و جلوی این روند گرفته نمی‌شد، کار بیخ پیدا می‌کرد و این دزدی‌ها ادامه می‌یافت.

این کارشناس هنری همچنین درباره‌ی حق و حقوق خالقان این آثار، معتقد است: هنرمند وقتی کاری را می‌فروشد، پس از آن مسؤول مسائل مالی و حقوقی آن نیست. او تنها می‌تواند در صورت خدشه‌دار شدن، پاره شدن، سوختن یا صدمه‌ دیدن آثار اعتراض کند. اگر یک اثر دزدیده شود، تا زمانی که از بین نرفته و آسیبی به آن نرسیده باشد، صاحب اثر حقی برای شکایت ندارد.

این هنرمند با تأکید بر این‌که نکاتی باید در سیستم نگهداری از آثار هنری مورد توجه قرار گیرد، اضافه کرد: یک نفر باید جمع‌دار اموال باشد و یک نفر هم مسؤول آرشیو که اگر اثری قرار است خارج شود، اجازه‌اش را صادر کنند. آقای ملانوروزی هم برای این کار تلاش می‌کند و امیدوارم دیگر شاهد چنین مشکلاتی نباشیم.