نواقص محتوایی محاکمه متهمان نفتی

نعمت احمدی حقوقدان | ارزیابی روند رسیدگی به پرونده متهمان فساد نفتی در دو زاویه شکلی و محتوایی قابل انجام است. در بررسی شکلی باید توجه داشت که این دومین سری بررسی است. این افراد در رسیدگی نخست به اعدام محکوم شده بودند. بعد از رای دیوان عالی مبنی بر نقض حکم، محاکمه دور دوم آغاز شد. اکنون اگر دادگاه با استناد بر همان استدلا‌ل‌های قبلی به حکمی مشابه ختم شود، وضعیت پرونده یک شکل خواهد شد و اگر بر پایه دلایل دیگری به نتیجه متفاوتی برسد نیز شاهد شکل دیگری خواهیم بود.

اگر شعبه ٢٨ دادگاه یک بار دیگر آن‌ها را به اعدام محکوم کند برای اجرای حکم نیاز به صدور رای اصراری وجود دارد زیرا حکم اعدام پیش‌تر تایید نشده است. در صورتی که شعبه ٢٨ حکمی غیر از اعدام صادر کند و متهمان باز هم به آن معترض باشند نیز پرونده باید مسیر تجدیدنظر خواهی را طی کند.

محاکمه متهمان فساد نفتی را از نظر محتوایی نیز می‌توان مورد بررسی و ارزیابی قرار داد. به اعتقاد من این رسیدگی از لحاظ محتوایی دارای نواقص قابل توجهی است. موضوع قابل نقد در این زمینه آن است که متهمان پرونده پول کلانی که متعلق به بیت‌المال است را تصاحب کرده‌اند لذا نباید شرایطی را فراهم کنیم که به این پول آسیب وارد شود. از ابتدای دستگیری بابک زنجانی و شرکای او بار‌ها به این نکته اشاره کرده و گفته‌ام که با بازداشت آن‌ها مخالف هستم.

دلیل این مخالفت آن نیست که آن‌ها سزاوار مجازات نباشند بلکه از این جهت است که زندانی شدن آن‌ها مشکلی را حل نمی‌کند. زنجانی اعتراف کرده بود که ٢٢ میلیارد دلار پول دارد. این مبلغ به قدری زیاد است که هر چقدر خرج کرده باشد تمام نمی‌شود، پس باید نحوه رسیدگی به این پرونده به نوعی می‌بود که مبلغ مورد اشاره در هر شکل منقول یا غیرمنقول، در داخل یا خارج از کشور قابل دسترسی باشد.

به اعتقاد من بهترین راه این بود که زنجانی و شرکای او در یک دفتر امن با همه امکانات از قبیل: اینترنت، کامپیوتر، خط تلفن و... تحت هدایت تیم رسیدگی‌کننده زمینه شناسایی محل پول‌ها را فراهم می‌کردند. اموال موجود در داخل کشور را می‌توان به سادگی شناسایی و توقیف کرد و اموال خارج از کشور را نیز باید با روش‌های مناسب باز می‌گرداندیم.

این درحالی است که بازداشت زنجانی به شرکای خارجی او فرصت داد، پول‌ها را به سادگی ببرند. به عبارتی با این نحوه برخورد، پول‌ها را از بین برده‌ایم. من به عنوان فردی که به پرونده دسترسی ندارد و تن‌ها از طریق مطبوعات در جریان روند آن قرار می‌گیرد معتقدم که این فرآیند رسیدگی ناقص است. دلیل اصلی برای بیان این مطلب نیز آن است که بابک زنجانی یک شبه متولد نشد.

او زندگی خود را در گفت‌وگویی رسانه‌ای تعریف کرده بود و به نظر من فردی با ضریب هوشی پایین و نسبت به خیلی از تجار ناموفق بود. اتفاقی که افتاد و همه‌چیز را تغییر داد، صدور ٦ قطعنامه علیه ایران و افزایش تحریم‌ها بود. رییس‌جمهوری که شعارهای بی‌معنا می‌داد نیز به این معادله اضافه کنید. روشن است که در این کشور هیچ‌کس نمی‌تواند صبح بیدار شود و تصمیم بگیرد که نفت بفروشد.

اکنون سوال این است که چه کسانی به او اعتماد و از او حمایت کردند. افرادی مثل شمس و هروی که نقش معرف او را داشتند بازداشت و محاکمه شدند درحالی که باید به جای آن‌ها سراغ کسانی می‌رفتیم که به او فرصت داده و با امضاهای موثر خود راهش را باز کردند. نقص اصلی در این رسیدگی آن است که نهایتا زنجانی و همکارانش اعدام می‌شوند، اما نه پول‌ها بازمی‌گردد و نه صاحبان امضاهای موثر دستگیر می‌شوند.